مراحل حسابداری پیمانکاری طول مدت اجرای قرارداد و ملاک شناخت قراردادهای پیمانکاری علی جعفریزرندینی روز گذشته قسمت اول این مقاله را مطالعه کردید که در آن به مباحث مراحل اجرای طرح و انجام عملیات پیمانکار، ارجاع کار به پیمانکار، انعقاد قرارداد با پیمانکار و اجرای کار پرداخته شده بود. دومین قسمت این مقاله، هم […]
مراحل حسابداری پیمانکاری
طول مدت اجرای قرارداد و ملاک شناخت قراردادهای پیمانکاری
علی جعفریزرندینی
روز گذشته قسمت اول این مقاله را مطالعه کردید که در آن به مباحث مراحل اجرای طرح و انجام عملیات پیمانکار، ارجاع کار به پیمانکار، انعقاد قرارداد با پیمانکار و اجرای کار پرداخته شده بود. دومین قسمت این مقاله، هم اکنون پیش روی شماست.
قسمت دوم
مرحله ۵ – خاتمه کار:
۱-۱- تحویل موقت:
بعد از آنکه عملیات موضوع پیمان طبق مشخصات و نقشهها وسایر اسناد و مدارک ضمیمه پیمان خاتمه یافت، پیمانکار میتواند از طریق دستگاه نظارت تقاضای تحویل موقت کند و نماینده خود را برای عضویت در کمیسیون تحویل موقت معرفی کند و در عین حال انجام کارهای جزیی باقیمانده را نیز تقبل کند. دستگاه نظارت پس از بازدید عملیات، تشکیل کمیسیون تحویل موقت را از کارفرما تقاضا میکند. بعد از آنکه اعضای کمیسیون مزبور تعیین شدند، آزمایشهای لازم با حضور اعضای کمیسیون توسط دستگاه نظارت انجام میشود و نتایج آن در صورت مجلس تحویل موقت قید میشود. کمیسیون تحویل موقت، فهرستی از نقایص و معایب و تکمیل کارهای ناتمام مهلتی برای پیمانکار تعیین و به دستگاه نظارت مأموریت میدهد که در رأس مهلت مزبور عملیات را مجدداً بازدید کند و اگر براساس فهرست نقایص هیچگونه عیب نقص و کار ناتمامی باقی نمانده باشد در صورت مجلس تحویل موقت و گواهی رفع نقص و عیب را برای کارفرما ارسال کند تا پس از تصویب او به پیمانکار ابلاغ شود.
۲-۵- برچیدن کارگاه
پیمانکار موظف است پس از تحویل موقت کلیه ماشینآلات و مصالح اضافی متعلق به خود را طی مدت مناسبی که مورد قبول دستگاه نظارت باشد از محل خارج کند. همچنین پیمانکار باید نسبت به برچیدن و تخریب کارگاه و خارج کردن مواد حاصل از آن اقدام کند. هزینههای مربوط به برچیدن کارگاه کلاً به عهده پیمانکار است و مصالح حاصل از تخریب نیز به وی تعلق دارد.
۳-۵- ابطال ضمانتنامه پیش پرداخت:
ضمانتنامه پیش پرداخت تا پایان مدت پیمان معتبر است و مبلغ آن با پرداخت صورتوضعیتها به تدریج تقلیل مییابد به نحوی که کل پیش پرداخت با آخرین صورتوضعیت موقت مستهلک شود.
۴-۵- ابطال ضمانتنامه انجام تعهدات:
ضمانتنامه انجام تعهدات تا تاریخ تصویب صورتمجلس تحویل موقت معتبر میباشد. کارفرما ضمانتنامه مزبور را به محض تصویب صورتمجلس تحویل موقت آزاد خواهد کرد.
۵-۵- تهیه صورتوضعیت قطعی:
به محض اینکه تحویل موقت تمامی کارها انجام گرفت، دستگاه نظارت به همراه پیمانکار اقدام به اندازهگیری و تهیه صورتوضعیت قطعی کارهای انجام شده خواهد کرد. مقادیر و ارقامی که در صورتوضعیت قطعی منظور میشود به تنهایی قاطع و یکی از ماخذ تسویه قطعی محاسبات خواهد بود ولو اینکه بین آنها و مقادیر و یا ارقامی که در صورتوضعیت موقت منظور شده اختلافی باشد.
۶-۵-تهیه صورتحساب قطعی
صورتحساب قطعی پیمان براساس صورتوضعیت قطعی تهیه میشود و مبلغ آن شامل مبلغ صورتوضعیت قطعی و مبالغی است که براساس قرارداد و اسناد و مدارک پیوست به آن به مبلغ مزبور اضافه و یا از آن کسر شده است.
صورتحساب قطعی که به ترتیب بالا تنظیم میشود، ماخذ تصفیه حساب نهایی پیمانکار خواهد بود و پس از امضای آن از طرف کارفرما و پیمانکار برای طرفین قطعی بوده و هرگونه اعتراضی نسبت به آن بلااثر خواهد بود.
هرگاه براساس صورتحساب قطعی، پیمانکار بستانکار یا بدهکار باشد در مدت یک ماه از تاریخ امضای صورتحساب قطعی این بدهی یا طلب باید تسویه شود.
۵-۵- استرداد نصف وجهالضمان (سپردة حسن انجام کار):
معمولاً نصف وجهالضمان پس از تصویب صورتوضعیت قطعی از طرف کارفرما به پیمان کار مسترد میشود.
۶-۵- تحویل قطعی:
در پایان دوره تضمین (فاصله زمان بین تحویل موقت و تحویل قطعی) کارفرما به تقاضای پیمانکار، اعضای کمیسیون تحویل قطعی را تعیین و به پیمانکار ابلاغ میکند پس از بازدید کارها توسط کمیسیون مزبور، هرگاه عیب و نقصی که ناشی از کار پیمانکار باشد مشاهده نکند، تحویل قطعی انجام خواهد گرفت و بلافاصله صورتمجلس مربوط به آن را تنظیم و تصویب آن به پیمانکار را ابلاغ میشود.
۷-۵- استرداد نصف دیگر وجهالضمان (سپرده حسن انجام کار):
معمولاً نصف دیگر وجهالضمان پس از تصویب صورتمجلس تحویل قطعی از طرف کارفرما به پیمانکار مسترد میشود.
۸-۵- هزینه نگهداری در دوره تضمین:
هزینههای بهرهبرداری و نگهداری عملیات موضوع پیمان در دوره تضمین به عهده کارفرما است و هزینههای ناشی از نقص عمل پیمانکار در دوره مزبور به عهده پیمانکار است.
۹-۵- انتقال دارایی مورد پیمان به دستگاه مسؤول بهرهبرداری:
کلیه عوامل و داراییهایی که پس از اجرای طرحهای عمرانی به وجود میآید، جزو اموال عمومی به حساب میآید و حفظ و حراست آنها با دستگاه اجرایی یا دستگاه مسؤول بهرهوری است که ابنیه و تأسیسات را در اختیار دارد و این مورد چنانکه کارفرما مؤسسه خصوصی باشد کلیه اموال و حقوق ناشی از پیمان به وی منتقل میشود.
وظایف سازمان براساس Functional organization
سازمان مؤسسات پیمانکاری حداقل باید۳ قسمت اصلی زیر را داشته باشد:
۱- قسمت بر آورده و مهندسین
مترورها و مهندسین
۲- قسمت اجرای عملیات (قسمت ساخت)
سرپرست کل عملیات
– نگهبانان
– رؤسای کارگاهها
– وقت نگهداران، انبار داران، کارگران
۳- قسمت حسابداری
مترورها: مبلغ پیشنهادی برای شرکت در مناقصه را محاسبه و تعیین و برای تصویب به سرپرست کل عملیات تسلیم میکنند. تهیه صورتوضعیتها و بررسی قیمتهای پیشنهادی پیمانکاران دست دوم و اعلام نتیجه آن برای تصویب به سرپرست کل عملیات، جزو وظایف مترورها است. وقتی پیمانکار در مناقصه برنده شد مترورها لیست مواد، سفارشات خرید و سایر احتیاجات پیمان را تهیه و نسخ آن را به قسمت حسابداری و رییس کارگاه ارسال میکنند.
رؤسای کارگاهها: کارگران و کارکنان لازم برای انجام عملیات موضوع پیمان را سازماندهی میکنند. همچنین با برآورد میزان کار به تهیه صورتوضعیتهای ماهانه کمک مینمایند.
وقت نگهداران: دستمزد کارگران کارگاه را محاسبه و براساس طبقهبندی هزینهها، تجزیه و برای رسیدگی و پرداخت به قسمت حسابداری ارسال میکنند.
انبارداران: مواد و مصالح ارسال شده بهکارگاه را دریافت، شمارش و گزارش مواد و مصالح تحویل شده را روزانه تنظیم و برای قسمت حسابداری ارسال میکنند. قسمت حسابداری با تطبیق برگ سفارش خرید و گزارش تحویل کالا فاکتور فروشندگان را پرداخت و سپس در اسناد و مدارک مالی ثبت میکند.
نگهبانان: معمولاً تردد افراد، اموال، ماشینآلات، تجهیزات، وسایط نقلیه و مواد و مصالح را بهطور شبانهروزی کنترل و از ورود و خروج افراد و وسایل غیر مجاز جلوگیری میکنند. بر حسب مورد وظایف دیگری نیز به آنها محول میشود.
حسابداری قراردادهای بلند مدت پیمانکاری:
مخارج قبل از انعقاد قرارداد
پیمانکار قبل از بستن قرارداد، مخارجی بابت شرکت در مناقصه انجام میدهد. چون مشخص نیست که پیمانکار در مناقصه به عنوان مجری طرح انتخاب خواهد شد یا خیر. اینگونه مخارج به ترتیب زیر در دفاتر وی ثبت میشود:
الف- در صورتی که احتمال بازیافت اینگونه مخارج (اطمینان از بستن قرارداد در دوره جاری یا دورههای بعد) وجود داشته باشد باید به حساب مخارج انتقالی به دورههای بعد منظور شود. اگر:
۱. پیمانکار در مناقصه برنده شود، اینگونه مخارج از حساب مخارج انتقالی خارج و جزو بهای تمام شده پیمان منظور میشود.
۲. احتمال برنده شدن پیمانکار منتفی شده باشد، اینگونه مخارج از حساب مخارج انتقالی خارج و جزو هزینههای دوره جاری به شمار میآید.
ب- در صورتی که احتمال بازیافت اینگونه مخارج وجود نداشته باشد(چون منافع آینده متصور نیست) جزو هزینههای پیمان در دوره وقوع خواهد بود. اگر احتمال بازیافت اینگونه مخارج در آینده وجود داشت به گذشته تسری نمییابد. یعنی مجدداً به بهای تمام شده پیمان برگشت نمیشود.
مخارج پیمان در طول اجرای طرح
در یک واحد پیمانکاری مخارج اجرای طرح را میتوان به ترتیب زیر طبقهبندی کرد:
الف- هزینههای مستقیم هزینههایی است که مستقیم به اجرای یک پیمان خاص مربوط میشود. مانند مواد و مصالح مصرفی در پیمان، دستمزد کارگران و سرپرستان کارگاه، هزینه استهلاک ماشینآلات و تجهیزات کارگاه.
ب- هزینههای سربار یا بالاسری هزینههایی است که مربوط به فعالیتهای پیمانکاری است و بین چند پیمان مشترک است. مانند هزینهها تعمیرگاه مرکزی و استهلاک و تعمیر ماشینآلات بهکار گرفته شده در پیمانهای مختلف. هزینههای سربار معمولاً بر مبنای مواد مستقیم، دستمزد مستقیم، مبلغ پیمان یا ترکیبی از این مبانی بین پیمانهای موجود سرشکن میشود. از آنجا که انتخاب مبنا برای تسهیم هزینههای سربار تفاوت زیادی در بهای تمام شده و نتیجه عملیات ایجاد خواهد کرد پیمانکار باید مبنایی را که منطقی تشخیص میدهد برگزیند و آن را بهطور یکنواخت در هر سال بهکار گیرد.
ج-هزینههای عمومی و اداری هزینههایی است که مستقیم یا غیرمستقیم به فعالیت پیمانکاری مربوط نمیشود مانند هزینههای تحقیق و توسعه و هزینههای غیرمرتبط با پیمانها. هزینههای عمومی و اداری معمولاً در دوره وقوع به حساب هزینه منظور میشود.
به حساب دارایی بردن بهره
هزینه بهره را در صورتی که با اهمیت باشد میتوان به حساب پیمان منظور کرد. چنانچه در جریان اجرای عملیات موضوع پیمان وقفه قابل ملاحظه پیشآید به حساب دارایی بردن بهره باید متوقف شود.
اگر در اجرای یک قرارداد پیمانکاری قسمتهایی از آن تکمیل و بهکارفرما تحویل شد طی مدتی که عملیات ساخت در قسمتهای دیگر ادامه دارد باید منظور کردن بهره به قسمتهای تکمیل شده متوقف شود.
به حساب دارایی بردن بهره تا زمانی که۳ شرط زیر همزمان وجود دارد، ادامه مییابد:
۱. برای پیمان مخارجی انجام شده باشد.
۲. فعالیتهای لازم برای احداث دارایی در جریان پیشرفت باشد.
۳. مخارج بهره تحقق پیدا کرده باشد.
مبلغ بهرهای که میتوان به حساب پیمان منظور کرد عبارت است از بهره واقعی یا بهره اجتنابپذیر (بهرهای که در نتیجه اجرای پیمان تحقق پیدا کرده است)، هر کدام کمتر باشد.
مرحله دوم: مطالعات تفصیلی طرح
مطالعات تفصیلی طرح را نیز کارفرما معمولاً به تنهایی یا به کمک مهندسان مشاور انجام میدهد. در این صورت، مخارج مطالعات تفصیلی طرح در دفاتر پیمانکار ثبتی ندارد. کارفرما مخارجی را که برای طراحی تفصیلی و اجرایی طرح و تهیه اسناد و مدارک مناقصه انجام میدهد به حساب هزینه مطالعاتی طرح منظور میکند.
مرحله سوم: اجرای طرح
پس از اتمام مراحل ۱و۲ و تصویب طرح تفصیلی، اجرای طرح به ترتیب زیر به مؤسسات پیمانکاری واگذار میشود:
۱.۱٫ ارجاع کار به پیمانکار
اجرای طرحهای بلندمدت پیمانکاری معمولاً به ترتیب زیر به مؤسسات پیمانکاری واگذار میشود:
۱. دعوت از پیمانکاران برای اجرای طرح
پس از آنکه اسناد مناقصه آماده شد، پیمانکاران معمولاً از طریق آگهی از نوع و مشخصات طرح آگاه میشوند. مخارجی را که کارفرما در این مرحله برای چاپ آگهی و دعوت از پیمانکاران انجام میدهد به حساب هزینه مطالعاتی طرح منظور میکند.
۱.۳٫ انتخاب پیمانکار
در مناقصه مربوط به قراردادهای بلند مدت پیمانکاری، برنده مناقصه معمولاً بهوسیله کمیسیون مناقصه انتخاب میشود. کمیسیون یادشده با رعایت مفاد آییننامه معاملات دولتی و سایر مقررات و دستورالعملها، پس از ارزیابی پیشنهادهای رسیده از بین پیشنهادهایی که تمامی شرایط مناقصه را دارا باشد و از لحاظ قیمت خارج از اعتدال نباشد، مناسبترین پیشنهاد را از نظر مالی و سایر شرایط انتخاب و به عنوان برنده مناقصه معرفی میکند. در این مرحله ۳ وضعیت زیر را برای پیمانکار میتوان تصور کرد:
الف- پیمانکار برنده مناقصه نباشد. در این صورت، ضمانتنامه شرکت در مناقصه وی آزاد خواهد شد و تمام مخارجی که برای شرکت در مناقصه انجام داده است به عنوان هزینه دوره جاری در صورت سود و زیان گزارش میشود.
ب- برنده مناقصه حاضر به عقد قرارداد نباشد. در این صورت، ضمانتنامه در مناقصه وی به نفع کارفرما ضبط خواهد شد و تمام مخارج مربوط به شرکت در مناقصه جزو هزینه دوره جاری به حساب میآید. در ضمن، پرداخت مبلغ ضمانتنامه به عنوان زیان دوره شناسایی و در صورت سود و زیان گزارش میشود.
ج- برنده مناقصه حاضر به عقد قرارداد باشد. پس از اعلام نتیجه، چنانچه برنده مناقصه حاضر به عقد قرارداد باشد هزینه شرکت در مناقصه در دفاتر پیمانکار به حساب پیمان در دست اجرا و هزینه مطالعاتی طرح در دفاتر کارفرما به حساب دارایی در جریان ساخت انتقال مییابد.
دفتر پیمانکار
دفتر کارفرما
پیمان در دست اجرا **
هزینه شرکت در مناقصه **
انتقال هزینه شرکت در مناقصه به حساب پیمان در جریان ساخت
دارایی در جریان **
هزینه مطالعاتی طرح **
انتقال هزینه مطالعاتی طرح به حساب دارایی در جریان تکمیل
در هزینهیابی قراردادهای پیمانکاری، اصول هزینهیابی سفارش کار بهکار میرود. یعنی برای آنکه بهای تمام شده و سود یا زیان هر طرح جداگانه معلوم شود باید برای هر پیمانی که بسته میشود حسابی جداگانه در دفتر کل افتتاح شود و برای سهولت مراجعه به دفاتر و سایر اسناد و مدارک از قبیل برگ درخواست کالا، اعلامیه برگشت کالا، حواله انبار و لیست دستمزد کارگران، شماره خاصی نیز به هر پیمان اختصاص یابد.
۲. انعقاد قرارداد با پیمانکار
اجرای عملیات موضوع پیمان از طریق بستن قرارداد مستلزم طی مراحل زیر است:
۲.۱٫ گرفتن ضمانتنامه حسن انجام تعهدات
در حال حاضر، مؤسسات پیمانکاری باید پیش از تنظیم قرارداد، برای تضمین انجام تعهدات خود معادل ۵ درصد مبلغ اولیه پیمان ضمانتنامه از بانک دریافت کنند و یا سپرده نقدی به حساب کارفرما واریز کنند. ضمانتنامه یادشده باید تا تاریخ صورتمجلس تحویل موقت معتبر باشد و تا هنگامی که تحویل موقت انجام نشده پیمانکار مکلف است آن را به دستور کارفرما تمدید کند.
بانکها برای صدور ضمانتنامه انجام تعهدات علاوه بر وثیقه و کارمزد معمولاً ۱۰ درصد مبلغ ضمانتنامه را به عنوان سپرده نقدی از پیمانکار مطالبه میکنند.
۲.۲٫ تنظیم قرارداد پیمانکاری
پس از آن که ضمانتنامه حسن انجام تعهدات بهکارفرما تسلیم شد قرارداد پیمانکاری بین کارفرما و پیمانکار بسته میشود. هزینه تنظیم قرارداد پیمانکاری در دفتر اسناد رسمی به عهده پیمانکار است.
۲.۳٫ ابطال ضمانتنامه شرکت در مناقصه
پس از امضای قرارداد، کارفرما ضمانتنامه شرکت در مناقصه را آزاد میکند. ابطال ضمانتنامه یادشده در دفتر روزنامه پیمانکار و کافرما ثبت میشود.
۲.۴٫ تأدیه پیش پرداخت
کارفرما پس از دریافت ضمانتنامه پیش پرداخت از پیمانکار، مبلغ پیش پرداخت را به وی میپردازد. کارفرما میتواند مبلغ پیش پرداخت را یکجا به حساب بانک واریز کند و سپس بهتدریج، متناسب با پیشرفت کار طی نامههایی به بانک دستور دهد که درصدی از مبلغ مزبور را به حساب پیمانکار واریز کند. پرداخت آن در دفتر روزنامه پیمانکار و کارفرما ثبت میشود.
۳٫ عملیات اجرایی
پیمانکار متعهد است کارها را طبق پیمان و دستور دستگاه نظارت در حدود مشخصات و اسناد و مدارک پیمان انجام دهد. مراحل عملیات اجرایی و نظارت در کار به شرح زیر است:
۳٫۱٫ ایجاد کارگاه
کارفرما متعهد است کلیه زمینهایی را که برای تأسیس و ایجاد کارگاه و انجام عملیات موضوع پیمان مورد نیاز است، بلاعوض به پیمانکار تحویل دهد. هزینههای مربوط به تجهیز کارگاه و تأمین آب و برق موقت کارگاه و هزینه مصرف آن در طول اجرای طرح به عهده پیمانکار است. پیمانکار باید کارگاه را بهنحوی تجهیز کند که شروع و ادامه کار تا تحویل موقت بدون وقفه و با کیفیت لازم انجام گیرد. هزینه تأسیس کارگاه در دفتر روزنامه پیمانکار ثبت میشود.
پیمانکار پس از تأسیس و تجهیز و آماده کردن کارگاه، برای شروع عملیات و اجرای طرح، شخصی را به عنوان رییس کارگاه تعیین و با نامه بهکارفرما یا دستگاه نظارت معرفی میکند. رییس کارگاه در تمام اوقات در کارگاه حضور دارد و کارگران و کارمندان لازم برای انجام عملیات موضوع پیمان را سازماندهی میکند.
کارفرما یا دستگاه نظارت، برای کنترل مستقیم در اجرای عملیات کارگاه، شخصی را به نام مهندس مقیم که اصولاً مقیم کارگاه خواهد بود تعیین و با نامه به پیمانکار معرفی میکند. مهندس مقیم حق دارد با توجه به مفاد پیمان، نظارت دقیق در اجرای عملیات به عمل آورد و هرگاه عیب و نقصی در کار مشاهده کند دستور رفع آن را به پیمانکار بدهد.
پیمانکار مسؤولیت کامل حسن اجرای کارهای پیمان را به عهده دارد و نظارتی که از طرف کارفرما یا نمایندگان او در اجرای کارها میشود به هیچوجه از میزان این مسؤولیت نمیکاهد. هزینه نظارت در اجرای طرح در دفتر روزنامه کارفرما ثبت میشود.
اگر کارفرما نظارت بر اجرای کار را به مهندسان مشاور واگذار کرده باشد حق نظارت عالی و نظارت کارگاهی باید طبق قرارداد با تنظیم صورتحسابی پس از وضع کسور مقرر به مهندسان مشاور پرداخت شود و به حساب دارایی در جریان ساخت منظور شود.
۳٫۲٫ تخصیص تنخواه گردان بهکارگاه
پس از تأسیس کارگاه، بخشی از مخارج اجرای طرح از محل تنخواه گردانی که پیمانکار به هر کارگاه تخصیص میدهد پرداخت میشود. بدین منظور معمولاً حساب بانکی در نزدیکترین شعبه بانک در محل اجرای طرح افتتاح میشود که برداشت از این حساب با امضای رییس کارگاه یا شخص معین دیگری که پیمانکار انتخاب میکند مجاز خواهد بود.
وجوه ارسالی بهکارگاه در حسابی جداگانه در دفتر کل به نام تنخواهگردان یا حسابجاری کارگاه نگاهداری میشود. تنخواه گردان ارسالی بهکارگاه در دفتر روزنامه پیمانکار ثبت میشود.
در صورتی که تعداد کارگاهها زیاد باشد، حساب کنترل تنخواه گردان کارگاهها در دفتر کل افتتاح و در دفتر معین به تعداد کارگاهها تفکیک میشود.
۳٫۳٫ مخارج اجرای طرح
دورهای که طی آن مخارج مربوط به قرارداد شناسایی و با امضای قرارداد آغاز میشود و با تکمیل آن پایان مییابد. مخارج قبل از بستن قرارداد در صورتی که قابل تشخیص و شناسایی باشد به حساب پیمان انتقال مییابد در غیر این صورت جزو هزینههای دوره وقوع محسوب خواهد شد.
مخارج اجرای طرح پس از امضای قرارداد از طریق کارگاه و دفتر مرکزی پرداخت میشود.
۳٫۴٫ مخارج اجرای طرح بهوسیله کارگاه
مخارجی که انجام آن برای کارگاه مجاز است بهتدریج از محل تنخواه گردانی که در اختیار رییس کارگاه قرار میگیرد، پرداخت میشود. در پایان ماه یا هر زمان مشخص دیگری گزارش مخارج کارگاه همراه با اسناد هزینه به دفتر مرکزی فرستاده میشود. اطلاع مستمر از کل نقدینگی و موجودی نقد هر یک از کارگاهها موجب میشود که با برنامهریزی صحیح بتوان کمبود نقدینگی را با نقل و انتقال وجوه نقد بین کارگاهها بهطور موقت جبران کرد.
حسابداری دفتر مرکزی قبل از آنکه مخارج کارگاه را ثبت کند ابتدا اسناد و مدارک پیوست گزارش مخارج کارگاه را کنترل و رسیدگی میکند. تمام مخارج انجام شده در کارگاه باید متکی به مدارک مثبته و براساس دستور عمل دفتر مرکزی پرداخت شده باشد. سپس مخارج انجام شده به وسیله کارگاه را به مخارج جاری و سرمایهای تفکیک و بر حسب مورد مخارج جاری را به حساب پیمان و مخارج سرمایهای را به حساب دارایی منظور میکند. مخارج آبان کارگاه پس از تفکیک به جاری و سرمایهای در دفتر روزنامه ثبت میشود.
در صورتی که در نظر باشد مبلغ تنخواه گردان کارگاه تجدید شود ارسال وجه نقد بهکارگاه بابت ترمیم تنخواه گردان به در دفتر روزنامه پیمانکار ثبت میشود.
مخارج اجرای طرح بهوسیله دفتر مرکزی
مخارجی که معمولاً دفتر مرکزی به حساب پیمان در دست اجرا منظور میکند به شرح زیر است:
الف- هزینه مواد و مصالح مصرف شده در پیمان. کالاهایی که کارگاه مجاز به خرید آن نیست یا امکان تهیه آن در محل اجرای طرح وجود ندارد، از طریق دفتر مرکزی خریداری میشود. بدین منظور برگ درخواست خرید کالا پس از امضای رییس کارگاه به دفتر مرکزی فرستاده میشود. اگر کالای مورد نیاز در انبار مرکزی موجود باشد براساس برگ درخواست خرید کالا، مواد و مصالح مورد نیاز بهکارگاه فرستاده میشود. اگر پیمانکار، کارهای متعددی در دست اجرا داشته باشد میتوان صورت خلاصهای به شکل زیر تهیه کرد و از این طریق به سهولت مواد و مصالح ارسال شده به هر پیمان را در آخر هفته یا ماه به تفکیک تعیین کرد.
برای آنکه رسیدگی به موجودی جنسی هر کارگاه امکانپذیر باشد، سیستم حسابداری مؤسسات پیمانکاری باید طوری طراحی شود که دفتر مرکزی بتواند همواره از موجودی جنسی هر کارگاه، به تفکیک آگاه باشد.
ب- هزینه دستمزد کارگران و سرپرستان کارگاه. دستمزد و مزایای کارگران و سرپرستان کارگاه معمولاً از محل تنخواهگردان کارگاه پرداخت میشود. در غیر اینصورت، دفتر مرکزی هزینه دستمزد و مزایای کارگران و سرپرستان کارگاه را پرداخت خواهد کرد.
در مواردی ممکن است کارگران و سرپرستان کارگاه در طول هفته یا ماه در پیمانهای متعددی خدمت کرده باشند. در اینصورت، میتوان صورت تجزیه دستمزد را تهیه کرده و براساس ساعات کار کارگران در هر کارگاه هزینه دستمزد را به پیمانهای مربوط سرشکن کرد.
ج-هزینه استهلاک ماشینآلات و تجهیزات. حساب ماشینآلات و تجهیزات که در اختیار کارگاههاست، بهوسیله دفتر مرکزی در دفتر کل و کارتهای معین نگهداری میشود. مؤسسات پیمانکاری برای هر قلم دارایی ثابت یک کارت معین نگهداری میکنند که کلیه مشخصات دارایی در آن درج شده است.
د- هزینههای سربار در مؤسسات پیمانکاری، افزون بر هزینههایی که بهطور مستقیم به پیمانهای مشخصی مربوط میشود هزینههای دیگری نیز وجود دارد که بین پیمانها مشترک است و هزینههای سربار یا بالاسری خوانده میشود.
دفتر معین پیمانکاری
در مؤسسات پیمانکاری افزون بر نگهداری حساب جداگانه برای هر پیمان در دفتر کل، میتوان برای سهولت در استخراج اطلاعات تفصیلی مربوط به هر یک از پیمانها، از کارت یا دفتر معین هزینههای پیمان نیز استفاده کرد. کارت یا دفتر معین هزینههای پیمان معمولاً بر حسب عوامل هزینه یا فعالیت طبقه بندی میشود.
تفکیک هزینهها براساس فعالیت را نیز میتوان به عنوان راهنما در اجرای پیمانهایی که دارای ضوابط مشابهی هستند بهکار برد. به عنوان مثال، در پیمانهای احداث بنا، عملیات اجرایی معمولاً به ۳ بخش (الف) ساختمانی، (ب) تأسیسات مکانیکی و (ج) تأسیسات برقی تقسیم میشود. کارهای هر بخش با توجه به ماهیت و برحسب تقدم و تأخر زمان اجرا به اجزای کوچکتر مانند خاکبرداری، پی سازی، کرسی چینی و دیوارچینی تقسیم میشود.
۴٫ تنظیم و پرداخت صورتوضعیت کارها
اگر قرار باشد که کل بهای پیمان در خاتمه و هنگام تحویل کار به پیمانکار پرداخت شود، وی باید مبلغ زیادی سرمایهگذاری کند. از این رو، معمولاً بهتدریج از کارهای انجام شده صورتوضعیت تهیه میشود و برطبق شرایط پیشبینی شده در قرارداد، وجه آن بهوسیله کارفرما به پیمانکار پرداخت میشود.
۴٫۱٫ تنظیم صورتوضعیت موقت کارها
دستگاه نظارت به اتفاق پیمانکار، صورت تمامی کارهایی را که از شروع پیمان تا تاریخ تهیه صورتوضعیت انجام گرفته است و همچنین وضعیت مصالح و تدارکات لازم برای اجرای پیمان را که در پای کار موجود است تعیین و براساس نرخهای پیوست به پیمان تقدیم میکند.
اگر فرض شود که ۰۰۰/۰۰۰/۱۰ ریال مبلغ اولیه پیمان با تنظیم صورتوضعیتهای زیر به پیمانکار پرداخت شده باشد.
الف. صورتوضعیت شماره (۱): ۰۰۰/۰۰۰/۳ریال
ب. صورتوضعیت شماره(۲) : ۰۰۰/۰۰۰/۱۰ریال
ثبت هریک از صورتوضعیتها در دفتر روزنامه پیمانکار و کارفرما بهصورت زیر خواهد بود:
الف- ثبت مبلغ کارکرد صورتوضعیت شماره(۱). حسابداری قراردادهای بلند مدت پیمانکاری بر مبنای تعهدی انجام میگیرد؛ از این رو، صورتوضعیتهای پیشرفت کار پس از تأیید کارفرما در دفاتر پیمانکار به حساب صورتوضعیت تأیید شده و در دفاتر کارفرما به حساب دارایی در جریان ساخت منظور میشود.
ب-ثبت مبلغ کارکرد صورتوضعیت شماره(۲). چون صورتوضعیتهایی که در پایان هر ماه تهیه میشود کار انجام شده از شروع کار تا تاریخ تنظیم صورتوضعیت را تقویم میکند. بنابراین، برای تعیین مبلغ ناخالص کارکرد صورتوضعیت شماره (۲) باید مبلغ کارکرد صورتوضعیت قبلی از آخرین صورتوضعیت کسر شود.
۴٫۲٫ پرداخت وجه صورتوضعیت کارها
کارفرما پس از رسیدگی و تصحیحات احتمالی بر طبق قانون یا قرارداد ملزم به کسر آن است که تتمه قابل پرداخت را با تنظیم سندی به پیمانکار پرداخت میکند.
چنانچه قرارداد از تاریخ اجرای قانون بیمه بیکاری (۶/۵/۱۳۶۹) بسته شده باشد حق بیمه بیکاری نیز به مأخذ ۶ درصد کل کارکرد محاسبه میشود.
چنانچه فرض شود با تنظیم صورتوضعیت شماره(۲) کار پایان یافته باشد، اموالی که در نتیجه اجرای قرارداد پیمانکاری بهوجود آمده است به ترتیب زیر بهکارفرما تحویل میشود:
۵٫ تحویل موقت
پیمانکار پس از آنکه حداقل ۹۷ درصد عملیات موضوع پیمان را انجام داد، در صورتی که باقیمانده و یا نقایص کارها مربوط به قسمت عمدهای از کار اساسی، بهصورتی نباشد که استفاده از کار انجام شده را غیر ممکن سازد میتواند از طریق دستگاه نظارت تقاضای تحویل موقت کند. برای تحویل موقت صورتمجلسی بین کارفرما، پیمانکار و دستگاه نظارت تنظیم میشود.
۱-۵٫ برچیدن کارگاه
(قبلاً در این مورد توضیح داده شد).
۲-۵٫ ابطال ضمانتنامه حسن انجام تعهدات
حداکثر طی پانزده روز از تاریخ تصویب تحویل موقت، صورتوضعیت موقتی (صورتوضعیت ماقبل آخر) بدون منظور کردن هیچ نوع مصالح پای کار، تنظیم میشود. هرگاه براساس این صورتوضعیت، پیمانکار بدهکار نباشد و با جمع بدهی وی از نصف کسور سپرده حسن انجام کار (وجهالضمان) کمتر باشد وجه ضمانتنامه انجام تعهدات بلافاصله پس از تصویب صورتمجلس تحویل موقت آزاد میشود. با فرض آنکه صورتمجلس تحویل موقت تصویب شده باشد ابطال ضمانتنامه در دفتر روزنامه پیمانکار و کارفرما ثبت میشود.
۳-۵٫ ابطال ضمانتنامه پیش پرداخت
ضمانتنامه پیش پرداخت تا پایان مدت پیمان معتبر است و مبلغ آن معمولاً با پرداخت صورتوضعیتها به تدریج کاهش مییابد به نحوی که کل پیش پرداخت با آخرین صورتوضعیت موقت (صورتوضعیت ماقبل آخر) مستهلک میشود.
با فرض آن که مبلغ ضمانتنامه پیش پرداخت و مبلغ آن با پرداخت صورتوضعیتهای موقت کاهش نیافته باشد، ابطال آن در دفتر روزنامه پیمانکار و کارفرما ثبت میشود.
۴-۵٫ تهیه صورتوضعیت قطعی
پس از تحویل موقت، دستگاه نظارت همراه با نماینده پیمانکار به اندازهگیری و تهیه صورتوضعیت قطعی کارهای انجام شده خواهد پرداخت. مقادیر و ارقامی که در صورتوضعیت قطعی منظور میشود به تنهایی قاطع است و یکی از ماخذهای قطعی محاسبات خواهد بود ولو این که بین آنها و مقادیر یا ارقامی که در صورتوضعیت منظور شده است اختلافاتی باشد.
۵-۵٫ تهیه صورتحساب قطعی پیمان
صورتحساب قطعی براساس صورتوضعیت قطعی تهیه میشود و مبلغ آن برابر با صورتوضعیت قطعی و مبالغی است که براساس قرارداد و اسناد و مدارک منضم به آن به مبلغ مزبور اضافه یا از آن کسر شده است.
هرگاه براساس صورتحساب قطعی پیمانکار بدهکار یا بستانکار باشد این طلب با بدهی پس از تصفیه، به حسابهای مربوط در دفاتر پیمانکار و کارفرما منظور میشود.
در این مرحله یا هر مرحله دیگری که کل پیمان یا بخش عمدهای از آن تکمیل شده و فقط کارهایی جزیی باقیمانده باشد سود یا زیان پیمان در دفاتر پیمانکار و بهای تمام شده دارایی تکمیل شده در دفاتر کارفرما در دفتر روزنامه ثبت میشود.
دفتر پیمانکار؛ مانده حساب پیمان در دست اجرا در خاتمه کار، مخارج دوره اجرای طرح یا بهای تمام شده پیمان را نشان میدهد. چنانچه بهای تمام شده پیمان یا مانده حساب صورتوضعیتها تأیید شده که نشان دهنده درآمد پیمان است مقابله شود سود یا زیان پیمان تکمیل شده محاسبه خواهد شد.
دفتر کارفرما؛ مانده حساب دارایی در جریان ساخت در خاتمه کار بهای تمام شده دارایی ساخته شده را نشان میدهد که به حساب دارایی منتقل و از این تاریخ مشمول محاسبه استهلاک میشود.
۶-۵٫ بهرهبرداری و هزینه نگاهداری عملیات موضوع پیمان
هزینه بهرهبرداری و نگاهداری عملیات موضوع پیمان در دوره تضمین یعنی فاصله زمانی بین تحویل موقت و تحویل قطعی به عهده کارفرماست. اما اگر در این دوره معایب و نقایصی در کار مشاهده شود که ناشی از نقص عمل پیمانکار باشد وی مکلف است آن معایب و نقایص را به هزینه خود رفع کند.
۶٫ تحویل قطعی
اعضای کمیسیون تحویل قطعی در پایان دوره تضمین بنا به تقاضای پیمانکار از کار بازدید میکنند و هرگاه عیب و نقصی که ناشی از کار پیمانکار باشد مشاهده نکنند تحویل قطعی انجام خواهد گرفت و بلافاصله صورتمجلس مربوط به آن تنظیم میشود و سپس کارفرما تصویب آن را به پیمانکار ابلاغ میکند.
هرگاه کمیسیون تحویل قطعی، عیب و نقصی ناشی از پیمانکار در عملیات موضوع پیمان مشاهده کند پیمانکار مکلف است آن معایب و نقایص را به هزینه خود رفع کند. هرگاه پیمانکار در انجام این تعهد کوتاهی کند کارفرما حق دارد آنها را خود به تنهایی یا به هر ترتیب که مقتضی بداند رفع کند و هزینه آنرا از محل نصف سپرده حسن انجام کار که پیمانکار نزد او دارد برداشت کند.
۱-۶٫ استرداد نصف دیگر سپرده حسن انجام کار
نصف دیگر سپرده حسن انجام کار پس از تصویب صورتمجلس تحویل قطعی از طرف کارفرما به پیمانکار پرداخت میشود. با فرض آنکه پیمانکار قبلاً وجه سپرده حسن انجام کار را در مقابل تسلیم ضمانتنامه یا وثیقه دریافت نکرده باشد استرداد سپرده حسن انجام کار در دفتر روزنامه ثبت میشود.
لیست حسابها:
«داراییهای جاری»
بانک و صندوق:
این حساب مخصوص ثبت وجه نقدی است که در مؤسسات برای دریافتها و پرداختهای نقدی جاری یا پرداختهای نقدی آتی نگهداری میشود. در برخی موارد، وصول وجه نقد از مشتریان اجتنابناپذیر است و همچنین پرداختهای مؤسسه نیز در برخی موارد باید نقدی صورت پذیرد به همین جهت در برخی از مؤسسات، شخصی به عنوان صندوقدار استخدام میشود و متناسب با حداکثر وجهی که در اختیار او قرار خواهد شد از او تضمینهای لازم اخذ می شود. لازم به یادآوری است که علاوه بر حساب صندوق که در دفتر کل افتتاح شده، در صورت تعدد، حسابهای معین نیز نگهداری میشود. یک دفتر مخصوص به نام دفتر صندوق توسط صندوقدار نگهداری میشود که جنبه آماری و اطلاعاتی دارد و از سیستم حسابداری دو طرفه پیروی نمیکند. این دفتر دریافتها و پرداختهای نقدی را بلافاصله ثبت خواهد کرد. در پایان هر روز وجه موجود در صندوق شمارش شده، با دفتر صندوق مطابقت داده میشود تا صحت انجام امور دریافت و پرداخت به اثبات برسد. حساب صندوق در دفاتر حسابداری براساس اسناد حسابداری تکمیل میشود. بدین صورت که به ازای دریافتهای نقدی، حساب صندوق بدهکار و در مقابل پرداختهای نقدی حساب صندوق بستانکار میشود. وجوه نقد، ضمن آنکه برای معاملات نقدی بسیار اهمیت دارد و در دسترس بودن آن در اسرع وقت از امتیازات این دارایی میباشد، به همان نسبت نیز میتواند در معرض سوء استفاده قرار گیرد و بنابراین مؤسسات کوچک میتوانند با اعلام آییننامههای داخلی نسبت به صحت عمل صندوق اطمینان حاصل کنند.
داراییهای جاری
حساب تنخواهگردان:
در مؤسسات، ممکن است حساب بانک به دلیل امتیازات زیاد، جانشین صندوق شود و کلیه دریافت و پرداختها از طریق آن انجام شود، البته پرداختهای جزیی را با صدور چاپ از حساب بانکی انجام نمیدهند و در برخی موارد دریافتکنندگان وجوه جزیی از دریافت چک خودداری میکنند، بنابراین برای تأمین مالی پرداختهای جزیی، مبلغی را تحت تنخواهگردان در اختیار یکی از کارکنان مالی قرار میدهند تا با رعایت مقررات و آییننامههای داخلی مؤسسه نسبت به پرداخت هزینههای جزیی یا خرید بعضی ملزومات اقدام کنند.
مبلغ تنخواهگردان متناسب با هزینهها و یا پرداختهای جزیی مؤسسه است و از شخصی که تنخواهگردان در اختیار او است تضمین لازم دریافت میشود. در مؤسسات پیمانکاری نیز شخصی را به عنوان تنخواهگردان معین میکند و مبالغی را در اختیار وی قرار میدهند تا هزینههایی مانند خرید مواد و مصالح ساختمانی، دستمزد حملونقل و… را پرداخت کند.
حساب دریافتنی:
حسابهای دریافتنی از جمله حسابهای دارایی جاری است و شامل کلیه مطالبی میشود که مؤسسه باید در آینده دریافت کند. عمدهترین این مطالبات ناشی از فروشهای نسیه کالا یا عرضه نسیه خدمات میباشد. در مبادلات تجاری امروزه فعالیتهای تجاری نسیه بر مبادلات تجاری نقدی فزونی دارد و این مسأله حتی در زمینه تجارت خارجی نیز قابل مشاهده است.
حساب ذخیره مطالبات مشکوکالوصول:
همانطور که گفته شد، بر اثر انجام معاملات نسیه حسابهای دریافتنی ایجاد میشود و مسأله وصول این نوع مطالبات مطرح میشود. بنابراین شناخت مشتریان در اقدام به مبادلات تجاری از مسایل اساسی تجارت میباشد. در صورتی که شناخت کافی از مشتریان وجود نداشته باشد، وصول مطالبات ممکن است با مشکلات مواجه گردد و چهبسا مطالبات وصول نشوند و عملاً امکانات مالی مؤسسه به هدر برود. چنانچه احتمال عدموصول حسابهای دریافتنی وجود داشته باشد آن را به هزینه مطالبات مشکوکالوصول منظور و طرف مقابل آن را ذخیره مطالبات مشکوکالوصول مینامند.
اسناد دریافتنی:
امکان دارد در مقابل مطالبات ناشی از فروش نسیه کالا یا عرضه خدمات بهطور نسیه از طرف خریدار یا دریافت کننده خدمات اسناد قانونی، مانند سفته و برات دریافت شود که آن مطالبات در اصطلاح حسابداری، اسناد دریافتنی میگویند.
حساب پیشپرداخت:
در برخی موارد قبل از دریافت خدمات یا دارایی وجه آن به فروشنده پرداخت میشود. مدارک ثبت هزینهها وقوع یا تحمل آنها است و بنابراین زمان پرداخت مبالغی بابت پیشپرداختها، هزینهای وقوع نیافته است و این مبالغ در یک حساب دارایی به نام پیشپرداخت ثبت میشود. پرداخت بابت بیمه سال آینده، اجاره ۶ ماهه آینده، آگهیهای تجاری ماه آینده نمونهای از پیشپرداختها هستند.
حساب سپرده حسنانجام کار:
حساب سپرده حسنانجام کار که نزد کارفرما نگهداری میشود باید به عنوان یک قلم دریافتنی در صورتهای مالی نشان داده شود یا از طریق یادداشتهای همراه صورتهای مالی افشا شود.
داراییهای ثابت:
داراییهای ثابت، به داراییهای گفته میشود که بهطور نسبی دارای عمر طولانی هستند و در جریان عملیات عادی مؤسسات مورد استفاده قرار میگیرد. این دارایی صرفاً برای مؤسسه تهیه شده و به منظور سرمایهگذاری یا فروش مجرد تحصیل نشده است. دارایی ثابت هر مؤسسه، معرف اعتبار بوده و میزان تجهیزات و ماشینآلات مؤسسه طبقهبندی و قدرت کارایی آن نقش سازندهای دارد.
داراییهای ثابت مشهود:
این داراییها دارای موجودیت فیزیکی و عینی هستند و به علت داشتن عمر نسبتاً طولانی، در طی سالهای متمادی بهطور مؤثر در عملیات واحدهای تجاری مورد استفاده قرار میگیرد. از جمله این داراییها میتوان: زمین، ساختمان، ماشینآلات، تأسیسات، وسایط نقلیه و اثاثیه را نام برد.
داراییهای ثابت نامشهود:
این داراییها موجودیت فیزیکی و عینی ندارند مانند خط تلفن، ارزش علایم تجاری و …
بدهیها:
به حقوق مالی طلبکاران نسبت به داراییهای یک واحد اقتصادی بدهی گفته میشود. به بیان دیگر تعهدات مالی یک واحد اقتصادی به اشخاص غیر از مالک «بدهی» نام دارد. انواع بدهیهای جاری عبارت است از:
۱ – حسابهای پرداختنی ۲ – اسناد پرداختنی ۳ – پیشدریافتها
حسابهای پرداختنی:
حسابهای پرداختنی یکی از انواع بدهیهای جاری است و شامل کلیه بدهیهایی میشود که مؤسسه باید در آینده پرداخت نماید عمدهترین این بدهیها ناشی از خریدهای نسیه میباشند.
اسناد پرداختنی:
امکان دارد در مقابل بدهیهای ناشی از خرید نسیه کالا و یا دریافت خدمات بهطور نسیه مؤسسات به فروشنده و یا عرضه کننده خدمات اسناد قانونی مانند سفته، برات و … صادر کنند که با آنها در اصطلاح حسابداری اسناد پرداختی میگویند.
پیشدریافتها:
مؤسسه ممکن است قبل از ارایه خدمات مبالغی را پیش دریافت کند که جزو بدهی مؤسسه محسوب میشود و تحت عنوان حساب پیشدریافت منظور میشود. در مؤسسات پیمانکاری میتوان به پیشدریافت بیمه و پیشدریافت پیمان کار اشاره کرد.
بدهیهای بلندمدت:
بدهیهایی هستند که مدت زمان آنها بیش از یک سال میباشد مثل وام بلندمدت و دیون رهنی.
سرمایه:
در حسابداری حق مالی مالک یا مالکین واحد اقتصادی نسبت به داراییهای آن را اصطلاحاً سرمایه مینامند. اگر مؤسسه در طی فعالیتهای مالی خود سود کسب کند موجب افزایش سرمایه و اگر زیان کند موجب کاهش سرمایه میشود.
درآمدها:
مؤسسات بر حسب نوع کسب و کارخدماتی برای مشتریان خود ارایه میکنند و در ازای آن خدمات ممکن است وجوهی را دریافت کنند یا مشتریان تعهد کنند وجوه فوق را در آینده دریافت کنند. در حسابداری به این مبالغ اصطلاحاً درآمد گفته میشود و در مؤسسات پیمانکاری نیز در ازای خدماتی که پیمانکار برای کارفرما ارایه میکند مبالغی را به عنوان درآمد دریافت مینماید. از انواع در آمدهای موجود در یک مؤسسه پیمانکاری میتوان به در آمدهای متفرقه و کار گواهی شده که پیمانکار بهکارفرما ارایه میدهد اشاره کرد.
هزینهها:
مؤسسات خدماتی به منظور ارایه خدمات به مشتریان ناچارند مخارج گوناگونی را محتمل شوند که این مخارج «هزینه» نامیده میشود. در مؤسسات پیمانکاری نیز برای انجام پیمانکاری که همان ارایه خدمات بهکار فرمایان میباشد هزینههایی را متحمل میشود. از جمله هزینه اداری تشکیلاتی، هزینه حقوق و … .
حساب پیمان:
در مؤسسات پیمانکاری یک حساب به نام حساب پیمانها وجود دارد که به عنوان یک حساب هزینه تلقی میشود مؤسسات پیمانکاری تمام هزینههایی که برای انجام قرارداد خود انجام میدهند مثلاً خرید مصالح و پرداخت دستمزد و هزینه حملونقل و … را بستانکار و در مقابل آن حساب پیمان را بدهکار میکنند.
این مطلب بدون برچسب می باشد.
دیدگاه بسته شده است.