آرایش ناوگان حمل و نقل دریایی برای مقابله با تحریم‌ها

آرایش ناوگان حمل و نقل دریایی برای مقابله با تحریم‌ها امیدها برای غلبه بر تحریم‌ها جدی است گروه راه و شهرسازی- از ۱۳ آبان ماه مرحله دوم از تحریم‌های آمریکا، وارد فاز عملیاتی خود شده، به گونه‌ای که بخشی از این تحریم‌ها، به‌صورت مستقیم صنعت دریایی را درگیر کرده است. گرچه این بار اولی نیست […]

آرایش ناوگان حمل و نقل دریایی برای مقابله با تحریم‌ها

امیدها برای غلبه بر تحریم‌ها جدی است

گروه راه و شهرسازی- از ۱۳ آبان ماه مرحله دوم از تحریم‌های آمریکا، وارد فاز عملیاتی خود شده، به گونه‌ای که بخشی از این تحریم‌ها، به‌صورت مستقیم صنعت دریایی را درگیر کرده است. گرچه این بار اولی نیست که کشور ما، وارد تحریم‌های اقتصادی و به‌خصوص دریایی می‌شود و راهکارهای مقابله با آنها را در اختیار دارد؛ از سوی دیگر اروپایی‌ها هم وعده‌هایی را به عنوان سیاست‌های جبرانی و تقابلی کشورمان در برابر فشارهای تجاری ایالات‌متحده در برجام و به عنوان تضامین موردنظر ایران داده‌اند که در انتظار عملیاتی شدن آنها هستیم؛ اما بررسی داده‌های آماری حاکی از آن است که صنعت خدمات دریایی طی سال‌های بعد از لغو تحریم‌ها رشد محسوسی را تجربه کرد، لیکن در چند ماه اخیر و به دلیل همراهی برخی شرکت‌های بزرگ جهانی با تحریم‌ها، با مشکلاتی مواجه شده است که از جمله آن رشد منفی تخلیه و بنادر در ۷ ماه اخیر بوده است، در حالی‌که در ۳ ماهه ابتدایی سال شاهد رشد مثبت نسبت به سال ۹۶ بوده‌ایم. به نظر می‌رسد با تلاش‌های ایران و نیز باز شدن کانال‌های مالی اروپا و عدم همراهی عموم کشورهای جهان از یک‌جانبه‌گرایی آمریکا، می‌توان امیدوار بود که برخلاف سال‌های ۹۰ تا ۹۴، امکان موفقیت در برابر تحریم‌های دریایی بیش‌تر باشد.

رشد موقتی منفی در تخلیه و بارگیری در بنادر

براساس آمار رسمی سازمان بنادر و دریانوردی از ابتدای امسال تا ۱۳ آبان بالغ ۸۴٫۷۴ میلیون تن عملکرد تخلیه و بارگیری بنادر شمالی و جنوبی کشور بوده که نسبت به ۹۳٫۸۸ میلیون تن مدت مشابه سال گذشته رشد منفی ۹٫۷ درصدی داشته است. بر این اساس میزان تخلیه و بارگیری کالای کانتینری (TEU) در مدت یادشده ۲۸٫۵ درصد کاهش‌یافته و میزان تخلیه و بارگیری کالای کانتینری (تن) نیز تا ۱۳ آبان‌ماه جاری ۲۸٫۱ درصد رشد منفی داشته است. همچنین در تخلیه و بارگیری کالای فله خشک از ابتدای سال جاری تا ۱۳ آبان ۲۸٫۱۸ میلیون تن تخلیه و بارگیری در بنادر کشور ثبت ‌شده که در مقایسه با ۲۹٫۲۱ میلیون تن حدود ۳٫۶ درصد کاهش‌ یافته است. در بخش فله مایع و جنرال کارگو روند تخلیه و بارگیری نسبت به سال گذشته افزایشی بوده است؛ در این دو بخش به ترتیب تخلیه و بارگیری ۱۰٫۱ درصد رشد و ۱٫۲ درصد کاهش صورت گرفته است، اما در بخش تخلیه و بارگیری فرآورده‌های نفتی عملکرد ۷ ماه و ۱۳ روز در مقایسه با مدت مشابه پارسال ۹٫۶ درصد کاهش‌یافته است و می‌توان امیدوار بود در آینده نه چندان دور، این روند منفی موقتی بوده و مجدداً مثبت شود.

رشد منفی تخلیه و بنادر در ۷ ماه اخیر

بررسی داده‌های آماری حاکی از آن است که صنعت خدمات دریایی طی سال‌های بعد از لغو تحریم‌ها رشد محسوسی داشته است. همچنین براساس آمار سایت مجتمع بندری شهید رجایی، صادرات نفتی ایران از سال ۹۴ شروع به رشد کرده است. این موضوع را می‌توان ناشی از گشایش‌های پس از برجام دانست. رشد صادرات نفتی از سال ۹۲ تا ۹۶ حدوداً ۱۵ برابر شده است. صادرات غیرنفتی نیز حدود ۴۲ درصد در طول سال‌های ۹۲ تا ۹۶ رشد کرده است. آمار واردات دریایی در ۸ سال اخیر گواه آن است که واردات کشور در سطح مشخصی قرار داشته است، هر چند واردات نفتی در سال ۹۱ به حداقل خود می‌رسد اما در سال ۹۶ به سطح ۸ سال پیش خود برمی‌گردد. واردات غیرنفتی نیز پس از برجام حدود ۳۰ درصد نسبت به ‌پیش از دوران تحریم‌های اقتصادی کاهش داشته است.

روند کلی بارگیری و تخلیه

در بنادر، شرکت‌های اپراتور مثل حتاید‌(تاید واتر خاورمیانه) و حسینا‌(توسعه خدمات دریایی و بندری سینا) و‌… وجود دارند که وظیفه بارگیری و تخلیه را برعهده ‌دارند. فعالیت این شرکت‌ها به مراودات داخلی نیز می‌تواند مربوط باشد و لزوماً به صادرات و واردات مرتبط نیست. همان‌طور که مشخص است تخلیه و بارگیری کل، یک ‌روند افزایشی قوی را از سال ۹۳ تا ۹۵ طی کرده و در سال ۹۶ رشد خفیفی داشته است. نکته قابل‌ توجه تأثیر غیر قابل‌ انکار تخلیه و بارگیری نفتی است که عامل اصلی این رشد کلی است.

تخلیه و بارگیری کانتینر هم به‌طور متوسط در ۵ سال رشد ۵۰ درصدی داشته است و از ۲٫۲ میلیون TEU به ۳٫۳ میلیون TEU رسیده است که نمودار آن نیز در ادامه آورده شده است. لازم به ذکر است که TEU واحدی استاندارد برای شمارش کانتینر است که هر کانتینر ۲۰ فوتی را یک TEU در نظر می‌گیرند.

رشد ۲۸ درصدی حمل‌ونقل مسافران

حمل‌ونقل مسافران به‌طور منظم در دوره ۵ ساله رشد کرده است. این رشد چیزی حدود ۲۸ درصد بوده است. در بین شرکت‌های بورسی به‌ندرت می‌توان شرکتی را یافت که خدمات مسافربری انجام دهد. بر این اساس بخشی از فعالیت‌های عملیاتی کشتی (کشتیرانی جمهوری اسلامی ‌ایران) مربوط به فعالیت‌های مسافربری است که تنها شرکت فعال در این حوزه است و فعالیت جانبی آن محسوب می‌شود.

تمایل تجار وطنی برای صادرات با کشتی‌های دارنده پرچم ایران

معاون امور دریایی سازمان بنادر و دریانوردی با بیان این‌که آمار رییس کمیسیون امنیت ملی مجلس در خصوص این مطلب که از هر ۱۰ کشتی روسی که وارد بندرانزلی می‌شوند، ۹ کشتی خالی به همسایه شمالی دریای خزر برمی‌گردد، ناصحیح است، گفت: بسیاری از بازرگانان ایرانی معتقدند کالاهای صادراتی باید با کشتی‌های پرچم ایرانی صادر شود. هادی‌حق‌شناس گفت: به‌طورکلی خالی برگشتن کشتی‌‌ها به مفهوم کاهش صادرات به کشورهای همجوار است که این مطلب صحیح نیست. وی با بیان این‌که بیش‌تر کالاهای صادراتی در بنادر شمالی کشور با کشتی‌های پرچم ایرانی صادر می‌شود، گفت: مابقی محصولات از طریق کشتی‌های روسیه، آذربایجان و قزاقستان حمل می‌شود، گفت: سهم کشتی‌‌ها روسیه در این خصوص کم‌تر از ۵۰ درصدی است. معاون امور دریایی سازمان بنادر و دریانوردی گفت: در حال حاضر بازرگانان ایرانی به دنبال صادرات با پرچم ایرانی هستند و اگر کشتی‌های روسیه را خالی می‌بینیم بیانگر کاهش صادرات نیست.

حق‌شناس با بیان این‌که براساس گزارش دفتر فناوری اطلاعات و ارتباطات گمرک ایران، صادرات غیرنفتی ایران در ۳‌ماهه اول سال‌جاری به ۱۱ میلیارد و ۶۱۸ میلیون دلار رسید که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل به میزان ۱۵٫۵۸ درصد افزایش داشت،گفت: این در حالی است که سال گذشته در همین مدت ۱۰ میلیارد و ۵۲ میلیون دلار کالا به خارج از کشور صادر شده بود.

وی گفت: همچنین براساس این آمار، صادرات کالاهای غیرنفتی ایرانی به چین در ۳‌ماهه نخست امسال‌ نسبت به سال گذشته ۶٫۸ ‌درصد افزایش ‌یافته است. صادرات غیرنفتی ایران به امارات متحده عربی و عراق به ترتیب با افزایش ۴۳ و ۵۷ صدم درصدی و ۱۰٫۹ درصدی همراه شد و شاهد افت ۲۵٫۱۵ درصدی صادرات کشورمان به کره‌جنوبی بوده‌ایم. همچنین طی این مدت میزان صادرات غیرنفتی به افغانستان ۲۱٫۹۵ درصد و سایر کشور‌ها ۱۸٫۷۷ درصد افزایش داشته است.