تضمین قانونی برای انعقاد قرارداد با صداوسیما جهت تولید برنامه جهت فرهنگ‌سازی و آگاهی بخشی و اطلاع‌رسانی کدام است؟
⭕براساس بند «چ» ماده37 قانون احکام دائمی توسعه «کلیه دستگاه‌های اجرایی مشمول ماده(۵) قانون مدیریت خدمات کشوری مکلفند یک درصد (1%) اعتبارات هزینه‌ای خود... را طی قرارداد مشخص با سازمان صداوسیما صرف تولید برنامه جهت فرهنگ‌سازی و آگاهی بخشی و اطلاع‌رسانی نمایند» و از سویی باید بدانیم که مطابق ماده 138 قانون محاسبات کشور مصوب 1366؛ صداوسیما در حکم یک شرکت دولتی است لذا در شرکت‌های دولتی باید درآمد و هزینه‌ها از قبل به صورت سالانه در بودجه شرکت به تأیید مجمع عمومی و سپس در قانون بودجه کشور به تصویب برسد و دریافت خارج از قانون به استناد ماده4 قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت ممنوع است. اما براساس بند 4 و 8 ماده 22 اساسنامه این سازمان «درآمد و منابع اعتبارات سازمان عبارتست از: -وجوه دریافتی از محل بودجه کل کشور و سایر وجوهی که به عناوین دیگر از طرف دولت در اختیار سازمان گذاشته می‌شود. -عواید دیگری که طبق قانون یا مقررات دیگر به سازمان تعلق می‌گیرد» پس امکان پرداخت از سوی دستگاه‌های اجرایی وجود دارد. ولی آنچه مهم است حواشی انعقاد قرارداد از سوی دستگاه‌های اجرایی با یک شرکت دولتی است زیرا براساس آیین‌نامه تضمین معاملات دولتی مصوب 1394 باید تضامین لازم از جمله تضمین انجام تعهدات، تضمین پیش‌پرداخت و تضمین حُسن اجرای کار از طرف مقابل اخذ نمایند.
اما باید مشخص کنیم که «صرف تولید برنامه جهت فرهنگ‌سازی و آگاهی بخشی و اطلاع‌رسانی» در کدام گروه از معاملات مندرج در قوانین قرار دارد! زیرا براساس نوع قرارداد نحوه اخذ تضامین و نوع آنها تغییر خواهد کرد به نحوی که تفاوت در قراردادهای خرید خدمات مشاوره، آموزشی و پژوهشی با قراردادهای پیمانکاری از جمله پیمانکاری خدماتی بسیار مشهود است.
در نگاه اول تولید برنامه جهت فرهنگ‌سازی خرید نوعی خدمات فرهنگی است و براساس بند «و» ماده 29 قانون برگزاری مناقصات برای خرید «خدمات فرهنگی و هنری، آموزشی و ورزشی و نظایر آن» الزامی به برگزاری مناقصه و رعایت فرآیند و تشریفات آن نیست البته به شرطی که «به تشخیص و مسؤولیت وزیر یا بالاترین مقام دستگاه اجرایی که امکان برگزاری مناقصه مقدور نباشد» آن هم «با رعایت صرفه و صلاح کشور».
در این مورد اخیر هم امکان برگزاری مناقصه وجود ندارد و متن ماده صراحتاً انجام کار را به سازمان صداوسیما ارجاع داده است.
اما خدمات فرهنگی چیست؟ خدمات فرهنگی، فعالیت‌هایی هستند که نمی‌توانند به صورت کالاهای فرهنگی به صورت قابل مشاهده و ملموس توزیع شوند ولی می‌توانند کار تولید و توزیع محصولات فرهنگی را تسهیل کنند. به عنوان مثال خدمات فرهنگی شامل فعالیت‌های اخذ مجوز، خدمات کپی رایت، فعالیت‌های توزیع و ترویج هنرهای نمایشی و رویدادهای فرهنگی و همچنین خدمات اطلاع‌رسانی فرهنگی و حفظ آثار ضبط شده و آثار باستانی در کتابخانه‌ها، مراکز اسناد، موزه‌ها و... می‌باشند (چارچوب آمار فرهنگی یونسکو، کنفرانس عمومی، جلسه 35 ، 18 سپتامبر 2009)
فعالیت‌های فرهنگی و زیربخش‌های آن در بخش 92 «راهنمای کدگذاری فعالیت‌های اقتصادی ایران» مرکز آمار ایران نیز که از طبقه‌بندی فعالیت‌های اقتصادی سازمان ملل متحد در تهیه حساب‌های استاندارد ملی (30) (SNA) استخراج شده است عبارتند از: «-تولید و توزیع فیلم سینمایی و نوار ویدیو -نمایش فیلم -فعالیت‌های رادیو و تلویزیون -هنرهای نمایشی، موسیقی و سایر فعالیت‌های هنری -سایر فعالیت‌های سرگرم‌کننده و طبقه‌بندی نشده در جای دیگر».
«فرهنگ‌سازی نیز یعنی آیتم‌ها و المان‌های فرهنگی که در جامعه نسبت به آنها توجه کمتری شده است برای افراد مجدداً یادآوری شده تا از طریق اجتماعی شدن مفهوم آنها به افراد آموزش و انتقال داده شود. پس از اینکه مفهوم فرهنگ به افراد جامعه آموزش و انتقال داده شد، در جامعه مکانیزمی به نام نظارت اجتماعی اعمال شکل می‌گیرد که وظیفه آن نظارت بر عملکرد همه افراد آن جامعه است، به این منظور که آنهایی که هنوز اجتماعی نشده‌اند و یا اجتماعی شدن آنها به طور کامل صورت نگرفته است، مورد توجه قرار گیرند و مفهوم فرهنگ‌سازی دوباره به آنها یادآوری شود» (رومینا امیری، جامعه‌شناس و مدرس دانشگاه).
ولی جای بسی تاسف است که در بند «الف» ماده1 آیین‌نامه تضمین معاملات دولتی جهت اخذ تضامین مناسب نامی از این عناوین و انجام معاملات مرتبط با آنها نیامده است. همچنین در بندهای بعدی نیز اشاره‌ای به خدمات فرهنگی و تولید برنامه نشده است. اما ذاتاً این نوع خدمات را نمی‌توان در گروه پیمانکاری خدمات حجمی یا احداث گنجاند و مفهوماً نزدیک به خدمات پژوهشی یا حتی آموزشی است. زیرا براساس بند 8 ماده 2 آیین‌نامه خرید خدمات مشاوره «کار پژوهشی: فعالیت‌های نظام یافته با هدف ایجاد و ارتقای دانش و شناخت پدیده‌های طبیعی، انسانی، اجتماعی و فرهنگی که در قالب تحقیقات بنیادی، توسعه‌ای یا کاربردی انجام شود» و مطابق جزء «ج» ماده1 آیین‌نامه اجرایی بند «و» تبصره 9 قانون بودجه سال 1386 کل کشور مصوب 10/4/1386 کمیسیون فرهنگی هیأت دولت «پژوهش توسعه‌ای: کار نظامند که با استفاده از دانش حاصل از تحقیقات یا تجربه عملی در جهت تولید مواد، فرآورده‌ها یا تمهیدات جدید، ابداع یا استقرار فرآیندها، نظام‌ها یا خدمات جدید با رویکرد بازار انجام می‌شود».
همچنین براساس جزء «گ» بند5 ماده2 آیین‌نامه خرید خدمات مشاوره؛ «مشاوره: هر نوع خدمات مدیریتی، کارشناسی، مشاوره‌ای یا خدمات مهندسی مشاور، از جمله: ... -خدمات کارشناسی در یک یا چند مورد از زمینه‌های اداری، مالی، آموزشی، حقوقی، پژوهشی، فنی یا بازرگانی» است. لذا برای تولید برنامه جهت فرهنگ‌سازی عنوان خدمات کارشناسی پژوهشی نیز قابلیت استفاده دارد.
بنابراین می‌توانیم ماده7 آیین‌نامه تضمین معاملات دولتی با استناد به عبارت «امور تحقیقاتی و پژوهشی» مندرج در متن را مبنای اخذ تضامین قرار دهیم. پس امکان اخذ 5درصد مبلغ قرارداد از صداوسیما به شکل یک یا ترکیبی از ضمانت‌نامه‌های مورد اشاره از جمله سفته وجود خواهد داشت ولی براساس تبصره آن ماده امکان اخذ ضمانت‌نامه کتبی با امضای رئیس سازمان وجود ندارد.
علی قره‌داغلی- 26 فروردین 1399