رفع نواقص ارتباطی کشور با ظهور شبکه ملی اطلاعات

رفع نواقص ارتباطی کشور با ظهور شبکه ملی اطلاعات

اصلاح و توسعه زیرساخت ارتباطی فضای مجازی کشور از جمله مهم‌ترین اهداف تحقق شبکه ملی اطلاعات است که می‌تواند بیش از شش نقص کلان موجود در شبکه ارتباطی کشور را رفع کند.

به گزارش مهر، شبکه ملی اطلاعات به عنوان زیرساخت ارتباطی فضای مجازی کشور، یکی از عناصر اصلی در ایجاد صنعت ملی فناوری اطلاعات و ارتباطات و اکوسیستم بازیگران داخلی در لایه‌های مختلف خدمات و محتوای فضای مجازی کشور است.

بررسی‌های مرکز ملی فضای مجازی نشان می‌دهد که در حال‌حاضر زیرساخت ارتباطی کشور دارای نقاط ضعف جدی است که تحقق این صنعت و اکوسیستم پویا و ارزش‌آفرین مبتنی بر آن را با مشکل مواجه کرده است. در این راستا تعریف و الزامات شش‌گانه شبکه ملی اطلاعات که در جلسه پانزدهم شورای‌عالی فضای مجازی مصوب شد، در جهت رفع این چالش‌ها و تحقق زیرساخت مطلوب کشور بوده است.

این چالش‌ها و نقاط ضعف در چند دسته زیرساخت ارتباطی، امنیت، تأمین و استفاده از پهنای باند بین‌الملل، خدمات زیرساخت ارتباطی و پالایش اینترنت بیان شده است که شواهدی بر نقض تحقق شبکه ملی اطلاعات در زیرساخت ارتباطی و اطلاعاتی فعلی کشور است.

خروج ترافیک با مبدأ و مقصد داخلی از کشور

هرگاه بخشی یا همه اطلاعات و ترافیک اصلی یا ترافیک کنترلی یک ارتباط که درون مرزهای جغرافیای کشور واقع شده به صورت خواسته یا ناخواسته از زیرساخت ارتباطی کشوری دیگر عبور کند، این ارتباط مشمول نقطه ضعف «خروج ترافیک» قلمداد می‌شود.

این خروج ترافیک اغلب به علت استفاده کاربران داخلی از مکانیزم‌های شبیه VPN (که ترافیک کاملاً داخلی را به خارج از کشور منتقل می‌کنند) و وابستگی به خدمات زیرساخت ارتباطی غیرداخلی اتفاق می‌افتد که شامل مواردی چون خدمات نام دامنه، خدمات زمان شبکه، خدمات رایانش ابری، استفاده از خدمات ارتباطی بر بستر اینترنت، نبود امکانات میزبانی با خدمات قابل رقابت و تعرفه مناسب و رقابتی و نبود سازوکارهای تبادل ترافیک بین تأمین‌کنندگان خدمات و محتوا می‌شود.

وجود این مشکل آثار زیان‌بار متعددی دارد. برای مثال افزایش زمان تأخیر و هزینه ارتباط و نیز عدم امکان کنترل جریان ترافیک بر زیرساخت‌های غیرداخلی و در نتیجه عدم امکان تضمین کیفیت ارتباط و خدمات وابسته به آن از جمله این آثار است.

در همین حال به دلیل خروج ترافیک شاهد تأثیرپذیری زیرساخت کشور از زیرساخت کشورهای دیگر و افزایش مخاطرات امنیتی هستیم و از دست رفتن فرصت‌های اقتصادی ناشی از گردش اطلاعات داخلی و اعطای آن به کشورهای ثالث که در تولید یا مصرف آن ترافیک هیچ نقشی نداشته‌اند، از دیگر آثار زیان باری است که به دلیل عدم تحقق شبکه ملی اطلاعات با آن مواجه هستیم.

مهندسی ترافیک نامناسب اینترنت

مهندسی بهینه ترافیک می‌تواند کارآیی منابع شبکه مانند تجهیزات فیزیکی، کانال‌ها و منابع طیفی اشتراکی، نام‌های دامنه و آدرس‌های IP را ارتقاء دهد. به علاوه، مهندسی مناسب ترافیک، شاخص‌هایی مانند تأخیر، از دست رفتن بسته‌های اطلاعات و سرعت دسترسی را بهبود بخشیده و هزینه‌های ایجاد و بهره‌برداری از شبکه را کاهش می‌دهد.

اما مهندسی نامناسب ترافیک که به دلایلی مانند نبود راهبرد و راهکارهای مطلوب و حساب شده گذر از آدرس‌های قدیمی‌اینترنت، انتقال نادرست ترافیک و نبود ظرفیت کافی در شبکه مصداق دارد، آثاری مانند ظرفیت‌سازی غیرضروری در بخش‌های مختلف شبکه، افزایش غیرواقعی منابع پردازشی و در نتیجه مصرف بیهوده انرژی، استهلاک تجهیزات و هدررفت پهنای باند را به همراه دارد.

در همین حال ایجاد مشکلات امنیتی و کاهش توانایی ردگیری در شبکه، افزایش تأخیر و زمان پاسخگویی و بالا رفتن هزینه ترافیک و عدم توانایی در ارائه خدمات برون‌مرزی رقابت‌پذیر از دیگر علایم مهندسی نامناسب ترافیک اینترنت است. این درحالی است که بهینه‌سازی گردش و مهندسی ترافیک در زیرساخت ارتباطی کشور و برنامه ریزی مناسب برای ارتقای سیستم آدرس دهی و مسیریابی، یکی از راهبردهای مهم تحقق شبکه ملی اطلاعات به شمار می‌رود.

عدم امکان ارائه خدمات متنوع یکپارچه به کاربران

بررسی‌ها نشان می‌دهد که خدمات متنوعی را براساس مفهوم شبکه‌های نسل آینده می‌توان به صورت تجمیع به کاربران ارائه کرد که این قابلیت امروز در دنیا در قالب شبکه‌های باند پهن دنبال می‌شود. لازمه این امر، تأمین ارتباط مناسب بین تولیدکنندگان محتوا و خدمات و اپراتورهای دسترسی است. اما این امر به رغم پیشرفت‌های موجود، هنوز جایگاه خود را در کشور پیدا نکرده است.

امکان ارائه خدمات متنوع یکپارچه شده، یکی از ارکان اصلی توسعه اکوسیستم بومی‌و صنعت داخلی فناوری اطلاعات محسوب می‌شود اما در حال‌حاضر به دلیل نبود زیرساخت تجمیع و توزیع ترافیک و شبکه‌های تحویل محتوا و نبود مسیرهای ارتباطی باکیفیت برای گردش داخلی اطلاعات مبتنی بر شبکه ملی اطلاعات، خدمات و محتوای داخلی قابلیت عرضه مناسب را به کاربران ندارند.

بنابراین تأمین‌کنندگان این خدمات و محتوا، به زیرساخت‌های خارج از کشور متکی شده‌اند. همچنین عرضه خدمات در حال‌حاضر مبتنی بر سطوح متنوع و قابل توافق کیفیت نبوده و امکان ناحیه‌بندی امنیتی خدمات به شکل مناسب محقق نشده است.

تأمین نامناسب امنیت، اعتماد و حریم خصوصی کاربران

شواهد حاکی از آن است که در زیرساخت ارتباطی کنونی، امنیت، اعتماد و حریم خصوصی کاربران به صورت یکپارچه تأمین نمی‌شود. در حال‌حاضر مصادیق مختلفی از این نقص دیده می‌شود که مواردی از آن، در زیر آورده شده است:

 –  نبود سامانه‌های مدیریت یکپارچه و هماهنگ تهدیدات و حوادث سایبری که وقوع حملات سایبری علیه زیرساخت‌های حیاتی کشور مانند حمله استاکس‌نت، حمله سایبری به زیرساخت‌های اطلاعاتی وزارت نفت از آثار مشهود آن است؛

 –  نابسامانی در شناسایی و تصدیق هویت کاربران در فضای مجازی کشور که مشکلاتی را برای پیگیری جرایم رایانه‌ای یا تعیین دقیق مجوزهای دسترسی به خدمات و محتوا ایجاد می‌کند؛

–  نبود متولی واحد در ارائه خدمات گواهی و امضای دیجیتالی در کشور؛

در این راستا تأمین امنیت یکی از ضرورت‌های اساسی شبکه ملی اطلاعات است که باید در کل اکوسیستم و به ویژه در زیرساخت‌های حیاتی مورد توجه قرار گیرد.

نامناسب بودن نظام پالایش محتوا

طبق گزارش مرکز ملی فضای مجازی به دلیل ناکارآمدی نظام پالایش موجود و همچنین بنا نشدن معماری شبکه با دیدگاه گردش داخلی اطلاعات، پالایش به صورت متمرکز در دروازه‌های بین‌المللی صورت می‌گیرد.

این مشکل آثاری مانند افزایش زمان تأخیر و هزینه پاسخگویی، افزایش افت بسته‌های اطلاعاتی، کاهش سرعت و کیفیت، افزایش ناکارآمد حجم ترافیک ورودی- خروجی دروازه‌های بین‌المللی یا درگاه‌های خاص و ظرفیت‌سازی غیرضروری متعاقب آن و همچنین عدم امکان پالایش عمیق و مؤثر را به همراه داشته است.

جایگاه نامناسب کشور در شبکه جهانی اینترنت

از دیگر اهداف مهم شبکه ملی اطلاعات، اصلاح نظام تأمین و استفاده از پهنای باند بین‌الملل و ارتقای جایگاه جمهوری‌اسلامی‌ایران در شبکه جهانی اینترنت است. با تحقق این هدف، کشور از یک مصرف‌کننده پهنای باند بین‌الملل به یک بازیگر مؤثر در فضای مجازی تبدیل می‌شود.

این درحالی است که در حال‌حاضر کشور در لبه‌های انتهایی اینترنت (مصرف‌کنندگی صرف پهنای باند) قرار دارد که در نتیجه دسترسی به خدمت و محتوای داخلی از خارج به شدت محدود شده و صادرات و عرضه خدمات و محتوای داخلی در بازارهای بین‌المللی را کاهش و تعامل فعال و سازنده با فضای مجازی را تحت تأثیر قرار داده است.

از طرفی وابستگی به زیرساخت‌های ارتباطی خارج از کشور و همچنین وابستگی در تأمین خدمات، باعث افزایش هزینه‌ها می‌شود.

چرا که هزینه دسترسی به پهنای باند وابسته است. تأمین از فروشندگان اصلی و نه واسط‌های سطح پایین و دسته چندم از طریق استقرار نقطه حضور آنها درون‌مرزها، قراردادهای شفاف و اجرای صحیح آنها برای حذف تبادلات ترافیک غیرقانونی و هدر رفت پهنای باند و اصلاح روش‌های توزیع پهنای باند، نقش مهمی‌ در این نظام دارند.

ضمن آنکه تعرفه‌گذاری متمایز و حساب شده پهنای باند داخلی، ورودی و خروجی از دروازه‌های بین‌الملل، به عنوان بخش دیگری از این نظام، می‌تواند تأثیر شگرفی در توسعه خدمات و محتوای بومی ‌و همچنین رقابت‌پذیری آنها در عرصه جهانی داشته باشد. این موضوع می‌تواند با ایجاد کمترین تنش‌های داخلی و خارجی، به یک سازوکار تنظیم خدمات و محتوای نامناسب و آسیب‌رسان به فرهنگ، اقتصاد و امنیت کشور تبدیل شود.

در حال‌حاضر به دلیل تأمین پهنای باند اینترنت از تعداد محدودی از تأمین‌کنندگان دسته چندم و نبود نظارت کافی بر نحوه اجرای قراردادها، تأمین پهنای باند اینترنت با صرف هزینه‌های بیهوده و اتلاف منابع کشور انجام می‌شود.