جا به جایی ارزی

جا به جایی ارزی

داریوش ایرانی

ارز، مبادلات ارزی، منابع مالی واردات و صادرات واژه‌هایی هستند که به کرات شنیده می‌شود. در همین حال یکی از اخباری که همواره در رأس خبر‌ها قرار می‌گیرد، قیمت ارز است که گاه به چالشی اساسی مبدل می‌شود که نمونه آن را در هفته‌های اخیر می‌توان مشاهده کرد که بالا رفتن قیمت ارز نوسانات قابل توجهی را در اقتصاد کشور ایجاد کرد. در این میان کلید واژه‌ای به نام دلار به چشم می‌خورد، چنانکه بسیاری از گفتارهای اقتصادی با همین نام تعریف می‌شود. بالا و پایین شدن قیمت دلار، کمبود یا زیاد شدن دلار در بازار، تأمین اعتبارات دلاری، انتقال دلار به کشور و… واژگانی هستند که در صحنه اقتصاد کشور خودنمایی می‌کنند. بررسی ساختار اقتصادی و ارزی کشور نشان می‌دهد که وابسته بودن به دلار موجب شده تا هزینه‌های بسیاری بر کشور تحمیل شود که دامنه آن از حوزه روانی بازار گرفته تا تأثیرگذاری مستقیم بر اقتصاد کشور را رقم زده است.

نکته مهم آن‌که وضعیت تحریم‌ها و عدم تعهدپذیری آمریکا در اجرای تعهدات برجامی موجب شده تا چالش‌های متعددی در بازار ارز ایجاد شود و آمریکا نیز که محور اقدامات ضد ایرانی را بر اصل بر هم زدن ثبات اقتصادی کشور استوار کرده، سعی دارد تا از این ابزار بیش‌ترین استفاده را ببرد. در این میان واسطه‌ها و دلالان ارزی نیز از این شرایط تحریمی و نابسامانی بازار ارز برای رسیدن به منافع اقتصادی بهره برده که نتیجه آن نیز استمرار چالش‌های ارزی است که وابستگی اقتصاد کشور به دلار زمینه‌ساز آن شده است. هر چند اقدامات متعددی از سوی بانک مرکزی برای مقابله با این وضعیت صورت گرفته اما همچنان نوسانات ارزی بر سر دلار ادامه دارد و عملاً در مواردی از کنترل خارج و زمینه‌ساز فساد و مشکلات اقتصادی متعدد می‌شود.

بر همین اساس یک راهبرد سراسری و بلندمدت برای حل ریشه مسأله وابستگی اقتصاد کشور به دلار باید اتخاذ شود. بررسی ساختارهای اقتصادی در بسیاری از نقاط جهان نشان می‌دهد که بسیاری از کشور‌ها یا به صورت انفرادی و یا به صورت همگرایی با سایر کشور‌ها به حذف دلار در مبادلات اقتصادی پرداخته‌اند، اکنون بسیاری از کشور‌ها را می‌توان مشاهده کرد که اساس مراودات ارزی را براساس پول ملی خود قرارداده‌اند و یا با کشور طرف قرارداد براساس پول‌های ملی خود مبادلات تجاری را تنظیم می‌کنند که نمونه آن را در مناسبات میان چین و روسیه و هند با بسیاری از کشور‌ها می‌توان مشاهده کرد. برخی دیگر از کشور‌ها نیز برای کاهش وابستگی به دلار رویکرد به ارزهای جایگزین نظیر یورو را در پیش گرفته‌اند. با توجه به این اقتصاد ارزی ایران هنوز به آن مرحله‌ای نرسیده است که بتواند مراودات ارزی را براساس پول ملی خود انجام دهد، در مرحله نخست جدایی کشور از دلار به سمت ارزی چایگزین به نام یورو گام برداشته چنانکه دولت رسماً تغییر ارز مبادلاتی از دلار به یورو را اعلام کرده است. اقدامی که در صورت اجرای صحیح آن می‌توان از تأثیرگذاری بیش از اندازه دلار بر اقتصاد کشور کاست و در مرحله بعدی زمینه را برای محور شدن پول ملی در مراودات ارزی را اجرایی ساخت تا زمینه‌ساز تقویت توان ملی شود.