یک واژه و دو مفهوم

یک واژه و دو مفهوم داریوش ایرانی برجام همچنان یکی از ابهامات معادلات جهانی است، چرا که به رغم گذشت بیش از دو سال از اجرایی شدن برجام همچنان طرف غربی از اجرای تعهدات خود خودداری می‌کند و هر روز به بهانه‌ای اعمال تحریم و تهدید علیه ایران را تکرار می‌کند. همین مسأله ابهامات بسیاری […]

یک واژه و دو مفهوم

داریوش ایرانی

برجام همچنان یکی از ابهامات معادلات جهانی است، چرا که به رغم گذشت بیش از دو سال از اجرایی شدن برجام همچنان طرف غربی از اجرای تعهدات خود خودداری می‌کند و هر روز به بهانه‌ای اعمال تحریم و تهدید علیه ایران را تکرار می‌کند. همین مسأله ابهامات بسیاری را در چرایی اصرار سران اروپا و آمریکا برای برجسته‌سازی برجام در اذهان ایجاد می‌کند و حتی این سناریو مطرح می‌شود که ائتلاف آمریکا، انگلیس و فرانسه که در تجاوز موشکی به سوریه با ناکامی مواجه شده‌اند، به دنبال پنهان‌سازی این ناکامی با برجسته‌سازی موضوع برجام هستند.

در چارچوب تحولات برجامی در کشورهای اروپایی تحرکاتی قابل توجه مشاهده می‌شود. ماکرون رییس‌جمهور فرانسه در حالی راهی آمریکا شده که ادعا دارد یکی از محورهای دیدارش با ترامپ برجام است. او در گفت‌وگو با شبکه فاکس‌نیوز گفته است، طرح دومی برای برجام وجود ندارد و تا زمانی که راهکار جایگزین بهتری وجود نداشته باشد، آمریکا باید به توافق پایبند بماند.

مرکل، صدراعظم آلمان نیز در حالی خود را برای سفر به آمریکا آماده می‌سازد که در باب برجام بر پایبندی آلمان به آن تأکید دارد و در عین حال عنوان می‌کند که برجام توافق کاملی نیست و نیاز به مکمل‌هایی دارد.

همزمان با این مواضع محافل رسانه‌ای مانند آسوشیتدپرس آورده‌اند که پیشرفت‌هایی در تفاهم آمریکا و اروپا برای ایجاد چارچوب‌هایی برای برجام ایجاد شده که دارای ۴ بند است که از محورهای آن افزایش نظارت‌های گسترده آژانس و البته اعمال تحریم‌های جدید در صورت حرکت ایران به سمت تولید موشک‌های بالستیک قاره‌پیماست.

در این میان یک اصل کلیدی را باید در نظر داشت که ظریف، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران نیز به آن تأکید داشته است و آن این‌که یا همه یا هیچ. در باب این واژه یک اصل اساسی را باید در نظر داشت و آن محتوا و این واژه است.

جرج بوش، رییس‌جمهور سابق آمریکا می‌گفت، هدف از مذاکره با ایران پایان دادن به فعالیت‌های هسته‌ای، حذف توان موشکی، عدم حضور ایران در منطقه و پایان دشمنی آن با تل‌آویو است و تا زمانی که این امور محقق نشود، مذاکره‌ای در کار نیست.

باراک اوباما، رییس‌جمهور پیشین آمریکا نیز می‌گفت، یا بر سر هر چیز توافق می‌شود یا هیچ. او سپس اهداف آمریکا را در قبال برجام چنین تعریف می‌کند: پایان دادن به فعالیت‌های هسته‌ای ایران، بازداشتن توان موشکی ایران، تغییر در رفتارهای منطقه‌ای ایران براساس تأمین منافع آمریکا و تل‌آویو.

اکنون نیز ترامپ در حالی در مسند قدرت با پرونده برجام بازی می‌کند که او نیز کلیدواژه‌های خاص خود را دارد. او می‌گوید برجام ناقص است، چرا که از بین برنده توان هسته‌ای، موشکی ایران و تغییر دهنده رفتارهای منطقه‌ای ایران نیست و باید متهم‌هایی به برجام افزوده شود.

این جملات با ادبیات دیگری نظیر نگران عملکرد منطقه‌ای ایران هستیم، توان موشکی ایران تحقق‌پذیر نیست، ایران باید رفتارهای موشکی و منطقه‌ای خود را تغییر دهد از زبان سران آلمان، انگلیس و فرانسه و حتی خانم موگرینی مسؤول سیاست خارجی اتحادیه اروپا مطرح می‌شود.

با توجه به این حقایق می‌توان دریافت که در واژه همه یا هیچ ایران و طرف مقابل یک تفاوت ریشه‌ای وجود دارد و آن این‌که چنانکه آقای ظریف در توئیت خود آورده، ایران تأکید دارد که یا همه برجام را اجرا می‌کنند و یا در صورت عدم اجرای این مهم از سوی طرف مقابل ایران نیز هیچ ضرورتی برای ادامه حضور در برجام نمی‌بیند و البته در برابر بدعهدی طرف مقابل از سرگیری فعالیت هسته‌ای از جمله در حوزه غنی‌سازی فراتر از گذشته را در دستور کار دارد. اما همه یا هیچ که طرف مقابل می‌گوید بر این اصل است که یا همه خواسته‌های غرب یعنی حذف توان هسته‌ای و موشکی و پایان حضور ایران در منطقه در قالب برجام محقق می‌شود و یا این‌که هیچ واژه‌ای به نام برجام معنا ندارد.