درس‌های زلزله ملارد تهران را دوباره مرور کنیم از زلزله ۵٫۲ریشتری ملارد تهران، بیش از دو و نیم ماه گذشته است، مردم تهران و کرج و مناطق اطراف محل وقوع زلزله به خوبی این زمین‌لرزه و مسایل و مشکلات بعدی آن را به یاد دارند. بعد از این زلزله، شایعات متعددی مبنی بر پدیده غیرمرتبط […]
درس‌های زلزله ملارد تهران را دوباره مرور کنیم
از زلزله ۵٫۲ریشتری ملارد تهران، بیش از دو و نیم ماه گذشته است، مردم تهران و کرج و مناطق اطراف محل وقوع زلزله به خوبی این زمین‌لرزه و مسایل و مشکلات بعدی آن را به یاد دارند.
بعد از این زلزله، شایعات متعددی مبنی بر پدیده غیرمرتبط هارپ و علت زلزله ناشی از آن در سطح جامعه رواج یافت. پیش‌بینی‌کنندگان زلزله‌ها که جو را مناسب می‌دیدند، دیگر بار شروع به پیش‌بینی انواع زلزله‌های محتمل در منطقه کردند. جلسات زیادی در استانداری و شهرداری و وزارت کشور و تا سطوح بالاتر حکومت، برگزار گردید. کارشناسان نظرات متفاوتی را در خصوص احتمال وقوع زلزله آتی بیان کردند. مطابق معمول، با توجه به سردی هوا و بروز پدیده اینورژن، هوای تهران در زمان رخداد زلزله (و چند روز قبل و بعد زلزله)، به شدت آلوده و مدارس هم به همین دلیل تعطیل اعلام می‌شد. بنا به گفته مسؤولین شرکت پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی از ساعت وقوع زلزله تا ۱۲ظهر روز بعد از زلزله، حدود ۱۵میلیون لیتر بنزین توزیع شد که مصرف بیش از حد بنزین و سایر سوخت‌ها، آلودگی هوای تهران و کرج را به‌مراتب بیش‌تر کرد.
مشکل اصلی در درس‌های زلزله‌های ایران
نگارنده این سطور به‌عنوان فردی که از زلزله ۱۳۶۹ رودبار تا الان بیش از ۲۰گزارش زلزله به اتفاق همکاران به نگارش در آورده است و به‌طور مدام رخداد زمین لرزه‌های ایران را رصد کرده است، معتقد است که اصلی‌‌ترین مشکل ما در یادگیری درس زلزله، رفتار به‌شدت نوسانی مدیران و مسؤولان و مردم است. مردم و رسانه‌ها، البته همانند سایر کشورها، با رخداد حادثه‌ای تأثیرگذار، اوج توجهات را به حادثه رخ داده نشان می‌دهند، فضای مجازی و غیرمجازی، لبریز می‌شود از اخبار درست و غیرواقعی مرتبط با زلزله و البته پس از گذشت چند روز موضوع کاملاً کنار گذاشته شده و فراموش می‌شود.
رفتار نوسانی که اغلب با هیجانات و توجهات اغراق‌آمیز به زلزله‌های رخ داده همراه است، متأسفانه به‌دلیل دامنه بزرگ آن، نمی‌توانند، ماندگاری بالایی را داشته باشند، رفتارهای هیجانی و اغراق‌آمیز، انرژی بالایی را می‌طلبد که به‌طور معمول در حد چند روز عمر دارند و نکته منفی این منش و رفتار خاص در این است که بعد از گذشت چند روز، دیگر حداقل توجهات را نیز به تکالیف و وظایف، چه در امر آموزش و یا اقدامات پیشگیرانه نشان نمی‌دهیم.
یکی از خوش‌شانسی‌های بزرگ در کشور در ارتباط با رخداد زلزله‌ها این بوده است که خوشبختانه، در چند ۱۰سال گذشته، در مجاورت و یا در محدوده شهرهای بزرگ زلزله مهیبی رخ نداده است. تصور این‌که زلزله ۷٫۳ ازگله کرمانشاه، در محدوده شهری کرمانشاه رخ دهد، تصور بسیار نگران‌کننده‌ای است.
تصور این‌که گسل شمال تهران در تهران، گسل شمال تبریز در تبریز و یا گسل جنوب مشهد در مشهد فعال شود و زلزله‌ای سترگ را موجب شوند، حجم خسارت‌ها و تلفات جانی ناشی از چنین زمین‌لرزه‌هایی خوفناک و تکان‌دهنده است. همجواری با گسل‌ها، ساخت و ساز در حریم گسل‌ها، بافت‌های فرسوده با تمرکز بالای جمعیتی در کلان‌شهرها، نشان می‌دهد که ما میراث‌دار وضعیت مطلوبی از نظر ریسک زلزله نبوده و به شدت آسیب‌پذیر هستیم.
زلزله ملارد در نزدیکی تهران و کرج رخ داد و برای مدیریت بحران کشور، یک مانور واقعی بود که با بزرگنمایی رخداد‌ها و رفتارهای پس از زلزله ملارد، می‌توانند نقاط ضعف و قوت‌ها را دریابند. در این نوشتار عمده توجه و تمرکز، مردم و افکار عمومی است و از این منظر، مواردی که به عنوان سرفصل‌های درس زلزله ملارد قابل ارایه باشد، ذکر می‌شود که امید است منجر به نتیجه شود.
– عدم اعتماد به ساختمان‌ها و لزوم اقدامات لازم برای جلب اعتماد عمومی
مهم‌ترین درس زلزله ملارد تهران که در رفتار عموم مردم نیز جلوه‌گر و نمایان شد، عدم اعتماد عمومی به کیفیت ساختمان‌ها بود. نگارنده این سطور نیز به‌عنوان فرد مرتبط با زلزله و آشنا با موضوعات مهندسی زلزله، به خانواده خود نیز توصیه کرد که تا چند ساعتی در بیرون از ساختمان و در فضای باز مانند پارک‌ها بمانند. علت اصلی چنین عکس‌العملی، عدم اعتماد به کیفیت اجرا و ساخت ساختمان‌های مسکونی و نیز مصالح و بتن و فولاد به‌کاربرده شده در آنهاست.
– آموزش‌های عمومی در خصوص زلزله
زلزله ملارد درس مهمی دیگری که داد، اهمیت آموزش عمومی، آموزش رفتارهای صحیح مردم در حین وقوع زلزله و پس از آن بود. در رفتار‌ها و در سؤال و جواب‌های مردم، می‌شد متوجه شد که مردم تا چه اندازه نیاز دارند که آموزش‌های اولیه و ضروری را در این خصوص ببینند. موضوعی که متأسفانه از طرف نهادهای مسؤول، به‌طور جدی دنبال نشده است. در همین اوان زلزله ملارد، با توجه به گسترش وسیع فضای مجازی، البته در برخی موارد، مطالب و نکات آموزشی خوبی به اطلاع مردم رسانده شد که می‌شود گفت یکی از نکات مثبت درس زلزله ملارد تهران، هم همین بود.
– پیشگویی درباره زلزله
زلزله ملارد با توجه به این‌که تهران را لرزاند و با توجه به این‌که پس از زلزله کرمانشاه رخ می‌داد، زلزله مهم و مؤثری بود، حجم انبوده داده و خبر و اطلاعاتی که از طریق فضای مجازی منتقل شد، بی‌سابقه بود. گسترش فضای مجازی و تشکیل گروه‌های متعدد مجازی اجتماعی که قابلیت دسترسی بسیار مطلوبی از اطلاعات را برای اعضای گروه‌‌ها و در فضای مجازی فراهم می‌سازد، تعدادی از افراد اغلب غیرمتخصص را به صرافت انداخت که امر پیشگویی زلزله و پیش‌بینی زلزله را راه بیندازند و با توجه به اقبال عموم مردم به شنیدن اخبار احتمال وقوع زلزله آتی، در جنب آن شاید تبلیغاتی کرده و درآمدزایی کنند.
– پایش و مونیتورینگ دقیق گسل‌ها و خرد لرزه‌ها
زلزله ملارد، لزوم پایش و کنترل رفتار گسل‌ها، تغییرات در جابه‌جایی آنها، تحرک و پویایی گسله‌ها را مورد تأکید قرارداد. علاوه بر گسل‌ها، زلزله ملارد نشان داد که چقدر ضرورت دارد که تعداد ایستگاه‌های لرزه‌نگاری و شتاب‌نگاری و برداشت‌های جی.پی.اس در تهران و در شعاع اطراف آن تا حدود ۱۰۰کیلومتر، به ۴ تا ۵ برابر تعداد کنونی برسد. اگر این کار محقق شود قانع خواهیم شد که از زلزله ملارد درس‌های خوبی فراگرفته‌ایم.
—————————————————————
(علی بیت اللهی*- عضو هیأت علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی)
این مطلب بدون برچسب می باشد.
دیدگاه بسته شده است.