مصائب مازاد تولید و رقابت منفی تولیدکنندگان سیمان

در چهارمین نشست کمیسیون صنعت و معدن اتاق تهران بررسی شد

مصائب مازاد تولید و رقابت منفی تولیدکنندگان سیمان

نمایندگان بخش خصوصی در نشست کمیسیون صنعت و معدن اتاق تهران با نقد و بررسی مشکلات موجود در صنعت سیمان به عدم توازن جدی در تولید و مصرف این کالای غیرقابل‌تجارت و مشکلات تاریخی آن مانند رقابت منفی در بازارهای هدف و سرکوب قیمت پرداختند.

به گزارش مناقصه‌مزایده به نقل از روابط‌عمومی اتاق بازرگانی تهران در ابتدای این نشست، دبیر انجمن کارفرمایان سیمان با ارایه گزارشی به ترسیم وضعیت کنونی این صنعت پرداخت و از ظرفیت‌ها و چالش‌های آن تصویری شفاف ارایه کرد.

عبدالرضاشیخان، در ابتدای گزارش خود عنوان کرد که در حال حاضر ۷۴ کارخانه تولید سیمان در کشور فعالیت دارند که بیش از ۸۳ میلیون تن ظرفیت تولید دارند. او گفت: تعداد کارخانه‌های تولید سیمان از ۳۰ کارخانه با ظرفیت تولید ۲۹٫۵ میلیون تن در سال ۱۳۸۰ به ۷۴ کارخانه با ظرفیت تولید ۸۳میلیون تن در سال ۱۳۹۶ افزایش یافته است. برای دستیابی به این افزایش تولید ۶۲ پروژه توسعه‌ای و بهسازی اجرا شده است.

او همچنین با بیان این که آمار تولید و صادرات کلینکر و سیمان در ۶ ماهه سال جاری نسبت به مدت مشابه سال گذشته کاهشی بوده است، افزود: تولید کلینکر در ۶ ماهه سال جاری با ۲٫۸ درصد کاهش نسبت به مدت مشابه سال قبل از ۳۰٫۴ میلیون تن به ۲۹٫۵ میلیون تن رسیده و تولید سیمان نیز در همین مدت ۳٫۰۴ درصد کاهش داشته و از ۲۹٫۱ میلیون تن در ۶ ماهه اول سال ۹۵ به ۲۸٫۲ میلیون تن رسیده است. این کاهش در مقایسه این دو بازه زمانی ۶ ماهه در صادرات نیز خود را نشان می‌دهد که این کاهش در صادرات کلینکر ناچیز اما در صادرات سیمان بیش از ۲۲ درصد است؛ به‌طوری که میزان صادرات از ۳٫۹ میلیون تن در ۶ ماهه نخست سال ۹۵ به ۳٫۰۵ میلیون تن در ۶ ماهه نخست امسال افت کرده است.

دبیر انجمن صنفی کارفرمایان سیمان با اشاره کاهش تولید واقعی سیمان در کشور طی سال‌های اخیر اعلام کرد که ایران از جایگاه چهارم تولیدکنندگان سیمان در دنیا در سال ۲۰۱۴ به جایگاه ششم در سال ۲۰۱۶ تنزل پیدا کرده است و ترکیه و ویتنام به جایگاه چهارم و پنجم صعود کرده‌اند. تولید واقعی سیمان که در سال به ۷۰ میلیون تن رسیده بود با طی کردن روندی کاهشی از آن سال به بعد به ۵۵ میلیون تن در سال ۱۳۹۵ رسیده است. در این سال سرانه مصرف سیمان کشور ۶۰۰ کیلوگرم و سرانه تولید ۷۱۲ کیلوگرم محاسبه شده است که نشان از مازاد تولید دارد.

تنزل از جایگاه سومین صادرکننده دنیا به رتبه هشتم

عبدالرضاشیخان ادامه داد: ایران در سال ۲۰۱۴ دومین صادرکننده سیمان در دنیا بود که در سال ۲۰۱۶ به جایگاه سوم تنزل پیدا کرده است. ضمن این که براساس پیش‌بینی‌های انجام شده تا پایان سال ۱۳۹۷ ایران در جدول صادرکنندگان سیمان دنیا به جایگاه هشتم و پایین‌تر از ترکیه افت خواهد کرد.

شیخان همچنین صادرات واقعی سیمان و کلینکر در سال ۱۳۹۵ را بالغ بر ۱۳٫۱ میلیون تن اعلام کرد و گفت: مقصد اول این میزان صادرات نیز کشور عراق است که حدود ۴۰ درصد صادرات سیمان و کلینکر را به خود اختصاص داده است. با این حال میزان صادرات سیمان ایران به عراق از سال ۱۳۹۲ به بعد روندی کاهشی داشته چرا که سیاست عراق بر مبنای واردات کلینکر از خارج و تولید سیمان در داخل است.

او توضیح داد که با توجه به حرکت عراق به سمت افزایش ظرفیت تولید سیمان، افغانستان می‌تواند بازار جذاب‌تر و بهتری برای سیمان ایران باشد و اگر فرایند صادرات تسهیل شود، طبق برآورد‌ها می‌توان تا ۳ میلیون تن سیمان به این کشور صادر کرد.

دبیر انجمن صنفی کارفرمایان سیمان کشور به اشاره به قیمت سیمان در نقاط مختلف جهان پرداخت و قیمت ۶۲ تا ۶۵ دلاری سیمان در پاکستان گفت: قیمت سیمان در پاکستان کاملاً رقابتی است و آنچه از سوی برخی تولیدکنندگان پاکستانی مبنی بر دامپینگ ایران در سیمان گفته می‌شود بحثی انحرافی است چرا که آنها به دنبال این هستند که بتوانند از دولتشان امتیاز بگیرند.

عبدالرضا شیخان ادامه داد: قیمت در افغانستان ۷۰ تا ۷۵ دلار است. در آمریکای‌جنوبی قیمت سیمان بسیار بالا و برای مثال در برزیل ۱۲۵ تا ۱۲۸ دلار است. در پاناما نیز قیمت سیمان ۲۱۰ تا ۲۵۰ دلار در تن است. همچنین در کشورهای آفریقایی نیز قیمت بالاست اما مشکل نداشتن سهم بازار در این مناطق و هزینه بالای حمل‌ونقل است که البته با توجه به قیمت بالای سیمان، این هزینه پوشش داده می‌شود. در حال حاضر ترکیه در بازار آفریقا به ویژه کشوری مانند لیبی که قیمت سیمان تا ۱۷۰ دلار بالا می‌رود، حضور دارد.

 سیمان ایران دامپینگ ندارد

او در پایان سخنانش با تأکید روی تحریک تقاضای داخل، ساماندهی دلالان، جلوگیری از اعطای مجوزهای جدید برای اجرای طرح‌های توسعه‌ای یا ایجاد واحدهای تولیدی جدید، به‌ کارگیری دیپلماسی اقتصادی برای حفظ و توسعه بازارهای صادراتی سیمان و راهکارهایی از این دست، خواستار ممنوع شدن صادرات کلینکر به عراق شد تا کلینکر به قیمت مطلوب برسد و بین صادرات سیمان و صادرات کلینکر به این کشور تعادل برقرار شود.

شیخان درنهایت به مسأله پایین بودن قیمت سیمان ایران نیز اشاره کرد و گفت: پایین بودن قیمت سیمان در ایران به دلیل دامپینگ نیست، در سال‌هایی که عرضه کم بود قیمت سیمان توسط دولت کنترل می‌شد و به هیچ‌وجه اجازه افزایش قیمت داده نمی‌شد، امروز نیز آنقدر تولید بالا و مازاد مصرف است که نمی‌توان قیمت را بالا برد. صنعت سیمان از نیمه‌های سال ۱۳۹۳ وارد رکود شده و این رکود همچنان ادامه داد.

 مشکل اصلی صنعت سیمان، بازاریابی است

سپس مجتبی خسروتاج مسأله اصلی سیمان و کلینکر را بازاریابی خواند و عنوان کرد که این مسأله، خرد و در سطح بنگاه‌هاست. رییس سازمان توسعه تجارت با تأکید روی تقویت بازاریابی در این صنعت گفت: ما به عنوان سازمان توسعه تجارت می‌توانیم در بخش‌های خاصی مانند اعطای تسهیلات از بانک توسعه صادرات یا استفاده از یارانه حمل‌ونقل به این صنعت کمک کنیم.

این عضو کمیسیون صنعت و معدن اتاق تهران در مورد ایجاد محدودیت صدور کلینکر به عراق برای افزایش قیمت آن نیز گفت: بهتر است به جای ممنوع یا محدود کردن، دیگر بازار‌ها را تقویت کنیم و بهبود بخشیم. بازارهای افغانستان، ارمنستان، قطر، آذربایجان و روسیه از جمله بازارهایی است که ظرفیت افزایش سهم ما در آن وجود دارد.

خسروتاج ادامه داد: سازمان توسعه تجارت برای حل مشکلات صنعت سیمان آمادگی دارد تا با سایر نهاد‌ها وارد تعامل و گفت‌وگو شود. ما آمادگی داریم که سازمان بنادر و سازمان امور مالیاتی جلسه برگزار کنیم و برای حل مشکلات فعالان این صنعت چاره‌جویی کنیم چون کاهش تولید و صادرات سیمان مسأله بسیار مهمی است.

رییس سازمان توسعه تجارت در پایان سخنان خود بار دیگر بر اعطای یارانه حمل‌ونقل به صادرکنندگان سیمان به ویژه برای صادرات به بازارهای دورتر تأکید کرد و آن را امکان‌پذیر خواند.

بازارهای هدف را درست انتخاب کنیم

در ادامه این نشست، محمدرضافیاض با اشاره به این که بازارهای اصلی هدف صادرات سیمان، کشورهای همسایه هستند، گفت: ما با کشورهای غیرهمسایه و دوردستی مانند مصر یا موزامبیک هیچ رابطه‌ای نداریم که بتوانیم به آنها صادرات داشته باشیم. بهتر است ابتدا کشورهای هدف در دور و نزدیک مشخص شود و ظرفیت صادرات سیمان به آنها امکان‌سنجی شود.

این عضو هیأت نمایندگان اتاق تهران ادامه داد: ما با کشور نیجریه رابطه خوبی از نظر سیاسی داریم. این کشور با حدود ۱۸۵میلیون نفر جمعیت بازار بسیار بزرگی برای سیمان تولیدی ماست. ما در انتخاب کشورهای غیرهمسایه برای صادرات سیمان باید یک فرمول درست و منطقی پیدا کنیم.

رونق سیمان با اجرایی شدن پروژه‌های نفتی

منصورمعظمی نیز در سخنانی کوتاه عنوان کرد که توسعه ظرفیت تولید سیمان مربوط به دوران رونق است نه رکود. رییس هیأت عامل ایدرو گفت: پیش‌بینی شخصی من این است که با توجه به اجرایی شدن قراردادهای نفتی از اواسط سال آینده و نیاز این پروژه‌ها به سیمان و مواد اولیه، این صنعت می‌تواند از رکود خارج شود و برای تأمین نیاز پروژه‌های نفتی با ظرفیت بیش‌تری کار کند.

نسخه کوتاه‌مدت، نسخه بلندمدت

محمدرضا بهرامن در سخنانی از لزوم دو نسخه کوتاه‌مدت و بلندمدت برای صنعت سیمان گفت. این عضو هیأت نمایندگان اتاق تهران گفت: نسخه کوتاه‌مدت باید مبتنی بر حمایت‌های مقطعی و درست باشد که بتواند به خروج این صنعت از رکود بینجامد اما در نهایت به یک نسخه بلندمدت برای بهبود کیفیت و بهره‌وری و برنامه‌ریزی بدون حمایت‌های دولتی برای این صنعت نیاز داریم. این صنعت باید در بلندمدت حتماً خودش را اصلاح کند، کیفیت تولید را بالا ببرد و بازارهای آتی را بشناسد.

بهرامن همچنین با اشاره به وضعیت نسبتاً مناسب واحدهایی که سیمان باکیفیت تولید می‌کنند کم‌تر دچار مشکل هستند و صادراتشان برقرار است تأکید کرد که باید به سمت تولید سیمان باکیفیت‌تر حرکت کرد.

شعاع تجارت سیمان ۳۰۰ کیلومتر است

در پایان این نشست، مرتضی‌لطفی با اشاره به پروژه‌هایی که کشورهای همسایه برای افزایش تولید سیمان در دست اجرا دارند گفت: کشورهای همسایه ۸۰ درصد سیمان صادراتی ما را جذب می‌کنند و با تکمیل پروژه‌هایشان نیازی به سیمان ما ندارند. از طرفی در داخل کشور نیز در بهترین حالت سرانه مصرف ما ۸۰۰ کیلوگرم بوده است. یعنی ما با تولید حدود ۵۶ میلیون تن در سال حداکثر نیاز داخلی را پاسخ می‌دهیم.

نایب‌رییس کمیسیون صنعت و معدن اتاق تهران افزود: مشکلات صنعت سیمان مشخص است. شعاع تجارت سیمان تا ۳۰۰ کیلومتر بیش‌تر نیست. چین بیش‌ترین تولید سیمان را در جهان دارد اما صادراتش از ما کم‌تر است. ما باید بپذیریم که سیمان یک کالای محلی است

 

لطفی با تأکید بر پیگیری مشکلات این صنعت عنوان کرد که از طریق کمیسیون صنعت و معدن اتاق تهران با کمک انجمن صنفی کارفرمایان سیمان باید با نهادهایی چون بانک توسعه صادرات، سازمان توسعه تجارت، سازمان امور مالیاتی، سازمان بنادر و… وارد مذاکره شد تا برخی تسهیلات را برای تولیدکنندگان و صادرکنندگان فراهم شود. او گفت: ضمن این که باید تلاش کنیم ضعف کلی کشور در دیپلماسی تجاری را نیز برطرف کنیم.