جلوگيري از بروز اختلافات با اتخاذ تدابير ساده در زمان مناقصه اختلاف قيمت با معياري كه ريشه آن خارج از مناقصه است محسن كاملي چكيده مناقصه‌گران براي حضور در مناقصات صرفنظر از رويكرد مورد استفاده براي قيمت‌گذاري، نيازمند آگاهي از ميزان واقعي بودن قيمت تمام‌شده پروژه مي‌باشند تا بتوانند به ارزيابي وضعيت خود بر مبناي […]
جلوگيري از بروز اختلافات با اتخاذ تدابير ساده در زمان مناقصه
اختلاف قيمت با معياري كه ريشه آن خارج از مناقصه است
محسن كاملي
چكيده
مناقصه‌گران براي حضور در مناقصات صرفنظر از رويكرد مورد استفاده براي قيمت‌گذاري، نيازمند آگاهي از ميزان واقعي بودن قيمت تمام‌شده پروژه مي‌باشند تا بتوانند به ارزيابي وضعيت خود بر مبناي قيمت پيشنهادي بپردازند و حضور خود در مناقصه را مديريت نمايند. محاسبه قيمت تمام‌شده پروژه‌ها قبل از اجراي پروژه بسيار مشكل است و اين ناشي از ماهيت مبهم كار و يا پيچيده بودن آن مي‌باشد. در اين تحقيق، در پي مطالعات كتابخانهاي و ميداني، ۲۲ عامل تأثيرگذار بر پايه زمان، هزينه و كيفيت جهت بررسي علل اختلاف قيمت‌هاي پيشنهادي مناقصه‌گران با يكديگر و نيز با مناقصه‌گزار شناسايي شد. جهات ارزيابي عوامل شناسايي شده، از ۷۴ شاغل باتجربه در حوزه مناقصات از جمله كارفرمايان، مشاوران، پيمانكاران نظرسنجي انجام شد. بر اين اساس علل متعدد و مؤثر در قيمت تمام‌شده پروژهاي ساختماني با نرم‌افزار spss اولويت‌بندي و بدين منظور عوامل مؤثر در قيمت‌گذاري پروژه‌ها در مناقصات توسعه يافت. نتايج اين تحقيق مي‌تواند به ذي‌نفعان اصلي حوزه ساخت و ساز هم‌چون كارفرمايان، مشاوران و پيمانكاران در انتخاب مناسب‌‌ترين قيمت در هنگام تصميم‌گيري كمك نمايد.
۱- مقدمه
انتخاب پيمانكار در مناقصات براساس پايين‌‌ترين قيمت نمي‌تواند راه‌حلي براي كم كردن هزينه تمام شده پروژه باشد؛ چرا كه پيمانكار به مطرح كردن ادعاها، جهت جبران خسارت قيمت پايين رو‌مي‌آورد، كه اين خود در نهايت باعث افزايش هزينه‌ها و مهم‌تر از آن هزينه زمان پروژه خواهد شد. باتوجه به اهميت و ضرورت اتمام پروژه‌ها در زمان معين و با هزينه معين، انتخاب مناسب‌‌ترين قيمت و پيمانكار با توان اجراي پروژه، تأثير مستقيم بر هزينه‌هاي هر پروژه دارد.
در اين مقاله سعي بر اين است كه ضمن بيان عوامل مؤثر در انتخاب پيمانكاران، مهمترين علت اختلاف قيمت آنها ذكر شود.
در اين بخش، سازماني را به عنوان كارفرما در نظر بگيريد كه همواره با حجم بسيار زيادي از پروژه ساختماني با هزينه‌هاي هنگفت روبه‌رو است كه با استناد به مقررات برگزاري مناقصات، مناقصات خود را به صورت يك مرحله‌اي اجرا مي‌نمايد. دستگاه مناقصه‌گزار براي هر پروژهاي يك برآورد قيمت محاسبه مي‌كند و همچنين يك حدود پذيرش براي آن قيمت نيز در نظر مي‌گيرد. در اين راستا در زمان مناقصات شاهد تفاوت زياد بين قيمت پيشنهادي مناقصه‌گران با مناقصه‌گزار مي‌باشيم.
طبق بند (الف) ماده ۲۰ قانون برگزاري مناقصات، هنگام ارزيابي مالي، مناقصه‌گري كه مناسب‌‌ترين قيمت را حايزشده باشد، به‌عنوان برنده اول اعلام خواهد شد و برنده دوم كسي است كه تفاوت قيمت پيشنهادي وي با برنده اول كمتر از مبلغ تضمين است.
در اين حوزه، براي كارفرما قيمت پيشنهادي يكي از اصلي‌‌ترين عوامل در تعيين برنده مناقصه مي‌باشد، زيرا بودجه‌ي طرح‌ها بيش‌تر از محل اعتبارات ساماندهي (فروش املاك، كمك‌هاي مردمي و …) تأمين مي‌شود. حداقل كردن هزينه‌ي اجراي پروژه‌ها از مهمترين اهداف اين سازمان مي‌باشد.
انتخاب مناسب‌‌ترين پيمانكاران جهت انجام پروژه‌ها و مناسب‌‌ترين قيمت يكي از مهمترين اركان اجرا يك پروژه مي‌باشد كه در صورتي‌كه اين فرايند به‌درستي انجام شود مي‌توان پروژه‌ها را در زمان تعيين شده با هزينه مشخص به اتمام رسانيد.
۲- فرايند برگزاري مناقصه
فرايند برگزاري مناقصات اين سازماني كه در نظر گرفتيم مطابق ماده ۹ قوانين برگزاري مناقصات متشكل است از:
– تأمين منابع مالي
– تعيين نوع مناقصه
– تهيه اسناد مناقصه
– ارزيابي كيفي مناقصه‌گران
– فراخوان مناقصه
– ارزيابي پيشنهادها
– تعيين برنده مناقصه و انعقاد قرارداد
۳- عوامل مؤثر در انتخاب مناقصه‌گران (پيمانكاران)
گام اول ارزيابي پيمانكاران براساس توان اجرايي و مالي انجام مي‌شود و ارزيابي با پاسخ به اين سؤال آغاز مي‌شود كه كه آيا پيمانكار مذكور توانايي اجرا پروژه را دارد؟
در اين ارزيابي معيار‌‌ها را مي‌توان به دو دسته معيار اصلي و معيار فرعي تقسيم نمود:
معيارهاي اصلي:
الف- تخصص (نيرو فني و توان علمي)
ب – توان مالي (گردش مالي شركت)
ج- حسن سابقه (سابقه اجرايي)
معيارهاي فرعي:
الف- توان تجهيزاتي (تجهيزات فني مورد نياز مربوط به تخصص شركت)
– تجربه (سابقه انجام پروژه‌هاي مشابه)
ج- توان مديريتي و برنامه‌ريزي (نيرو فني مديريت و داشتن استاندارد يا مديريتي)
۴- تأثير زمان در برآورد قيمت
براي بيان اهميت مسأله زمان در طرح پيشنهادي پيمانكار، پيمانكاري را در نظر بگيريد كه براي پروژه فرضي A مختار است زمان ۱۲ ماه و هزينه ۱۲۲ميليون و يا ۱۷ ماه و ۵۲ميليون و يا ۱۲ ماه و ۱۲۲ميليون را در مناقصه پيشنهاد بدهد. اين پيمانكار، براي برنده شدن در مناقصه، در پيشنهاد زمان و هزينه در طرح پيشنهادي خود براي انجام پروژه، به دو عامل بايد توجه داشته باشد:
۱- وضعيت بازار رقابتي
۲- كمترين ريسك زمان و هزينه اجراي پروژه
مسأله بازار رقابتي از اهميت بسيار بالايي برخوردار است و نشان‌دهنده وضعيت پيمانكار در بين رقباي او در بازار مناقصه مي‌باشد. مسأله كمترين ريسك زمان از آن‌جا قابل تأمل است كه علي‌رغم آن‌كه در مثال مذكور، ۳ جفت زمان و هزينه براساس روابط و نسبت‌هاي بين زمان و هزينه به دست آمده است ولي احتمال رسيدن به هر جفت با جفت ديگر متفاوت است. اگر از ديدگاه تئوري به مسأله نگاه شود، ممكن است زمان ۶ ماه و ۲۰۰ميليون هم صحيح باشد ولي رسيدن به اين حدود در عمل آن‌چنان احتمال پاييني داشته باشد كه علي‌رغم انجام هزينه‌هاي زياد توسط پيمانكار جهت انجام پروژه در ۶ ماه، زمان پروژه قابل تحصيل نشود و به شكست پيمانكار در اجراي قرارداد بيانجامد.
۵- دامنه قيمت‌ها
مطابق دستورالعمل تعيين دامنه قيمت‌هاي متناسب پيشنهادي در مناقصات يك مرحله‌اي و دو مرحله‌اي ابلاغي به شماره ۶۵۶۶۳/۱۰۰ در تاريخ ۱۴/۰۸/۹۱، حدود پذيرش قيمت مناسب‌‌ترين نسبت به سابق، جهت بهينه كردن دامنه قيمت‌ها تدوين شده است.
ضريب اهميت مناقصه توسط مناقصه‌گزار در محدوده جدول زير تعيين مي‌شود:
جدول۱ – تعيين ضريب مناقصه
تعداد
پيشنهاددهندگان
ميزان اهميت مناقصه
متوسط
زياد
بسيارزياد
۶-۴
۱,۱
۱
۰,۹
۱۰-۷
۱,۳
۱,۲
بالاي ۱۰
۱,۵
۱,۴
مناقصه با اهميت متوسط: مناقصه‌هاي با مبلغ برآورد تا يك‌صد برابر سقف نصاب معاملات متوسط
مناقصه با اهميت زياد: مناقصه‌هاي با مبلغ برآورد از يك‌صد تا ۱۰۰۰برابر سقف نصاب معاملات متوسط
مناقصه با اهميت بسيار زياد: مناقصه‌هاي با مبلغ برآورد از ۱۰۰۰ برابر سقف نصاب معاملات متوسط به بالا
حال با استفاده از دامنه قابل اعتماد قيمت‌هاي خارج از دامنه حذف مي‌شود و نزديك‌‌ترين قيمت به قيمت ميانگين جديد قيمت يا برنده مناقصه مي‌باشد.
۶- اهم علل اختلاف برآورد‌‌ها
براي برآورد هزينه اجراي كار به منظور واگذاري كار از طريق مناقصه طرح‌ها، در صورتي كه براي رشته پروژه مورد نظر از طرف معاونت برنامه‌ريزي و نظارت راهبردي رييس‌جمهور فهرست‌بهاي پايه منتشر و ابلاغ شده باشد، مهندسان و يا دستگاه‌هايي كه عهده‌دار تهيه طرح و برآورد هزينه كار مي‌باشند بايد براساس فهرست‌هاي پايه و ضوابط و مقررات وابسته به آن نسبت به تهيه برآورد كار اقدام نمايند.
در رابطه با موضوع تحقيق، تحت عنوان «علل اختلاف قيمت» ۲۵ عامل با موضوعات مختلف مطابق، جدول (۲) با مطالعات كتابخانهاي و ميداني شناسايي شد. ميزان تأثيرگذاري و وزن آيتم‌هاي مختلف كه باعث اختلاف قيمت در برآورد شد، متفاوت است.
۲ جدول – ارزش معيار‌‌ها براساس امتيازدهي كارشناسان
رديف
شماره سؤال پرسشنامه
عوامل
ميزان
P-Value
اهميت معيار
۱۱
اختلاف قيمت‌هاي واحد فهرست‌بها با بازار بيرون
۱۹,۱۱
۲
۱۸
تأثير بازديد پيمانكار از محل پروژه، در قيمت پيشنهادي مناسب
۱۷,۳۸
۳
۷
تأثير شفاف‌سازي اسناد پيمان (اختلاف و تفاوت و يا عدم انسجام بين اسناد قرارداد) در تعيين قيمت پيشنهادي پيمانكاران
۱۶,۷۳
۴
۲۵
اهميت معيار كيفيت در برآورد قيمت
۱۶,۴۶
۵
۲۴
اهميت معيار زمان براي شما در برآورد قيمت
۱۵,۱۲
۶
۲۲
داشتن سابقه در محل اجراي كار
۱۵
۱۰
مشكلات فهرست‌بها (عدم هم‌خواني رديف‌‌‌ها با فن‌آوري‌هاي نوين و محدويت سقف برآورد رديف‌هاي ستاره‌دار) در تعيين قيمت پيشنهادي غيرواقعي پيمانكاران
۱۴,۷۷
۸
۹
مشكالت و تناقضات فهرست بها (عدم هم‌خواني رديف‌‌‌ها با شرايط كار مثل بتن‌ريزي در هواي سرد يا تعريف نوع سنگ در حفاري) در تعيين قيمت پيشنهادي غيرواقعي
۱۴,۵۷
تأثير نواقص نقشه‌ها در قراردادهاي فهرست‌بها و سرجمع در بزرگ شدن دامنه تغييرات قيمت‌هاي پيشنهادي
۱۴,۴۶
پياده‌سازي واحد فني مناقصه در شركت‌ها بر بهبود همسان‌سازي قيمت‌هاي پيشنهادي پيمانكاران
۱۴,۱۸
۲۰
نوع تأمين مالي پروژه (درآمد عمومي و ساير منابع)
۱۴,۰۹
۱۲
۱۷
تأثير مالكيت ماشين‌آلات پيمانكار جهت ساخت پروژه‌ها نسبت به اجاره در رقابت قيمت پيشنهادي
۱۳,۸۳
۱۳
۱۹
نظارت سختگيرانه ناظران عالي سازمان در برآورد
۱۳,۷۵
۱۴
تأثير امتياز براي ضري پيمان جهت تعيين برنده، در برآورد قيمت مناس مناقصه‌گران
۱۳,۶۹
تأثير فهارس‌بها پايه فارغ از پيچيدگي‌هايش در عدم دقت و صحت برآورد قيمت پيشنهادي و فاصله گرفتن از واقعيت‌ها
۱۳,۴۴
۱۶
۲۳
تعداد پروژه‌هاي جاري پيمانكار
۱۲,۸۵
عدم لحاظ ضري بالاسري در برآورد و اعمال ضريب پيمان
۱۲,۵۵
لحاظ هزينه ريسك مناقصه‌گر در قيمت پيشنهادي باتوجه به تورم و شناور بودن قيمت مصالح در سال‌هاي اخير
۱۲,۳۸
دقت مهندسان دستگاه مناقصه‌گزار
دقت و توجه مناقصه‌گران
۱۰,۷۶
۲۱
آناليز قيمت پيشنهادي مناقصه‌گران براساس اطلاعات ميداني (قيمت برندگان مناقصات قبلي و عددسازي)
۱۰,۵۴
ضبط سپرده‌ها و ضمانتنامه‌هاي پيمانكاران تا زمان آزادسازي
۱۰,۲۲
نوع سهام شركت عام يا خاص (دولتي، شبه دولتي و خصوصي)
۹,۸۵
تفاوت قيمت پيشنهادي پيمانكاران با يكديگر براساس اصل كسب منفعت، عدم ضرر و بازگشت سرمايه به نسبت هزينه انجام شده
۹,۳
امكان پيش‌بيني هزينه تمام شده طرح به صورت دقيق، با نامشخص بودن شاخص‌هاي تعديل
۷,۲۲
در جدول (۲) با وزن‌دهي به پاسخ‌هاي كارشناسان، اهميت هريك از معيارهاي تشريح شده براساس مقياس ليكرت تعيين شد، به‌طوري كه در پرسشنامه گزينه خيلي كم عدد ۲ نشان‌دهنده «كاملاً بي‌اهميت» و گزينه خيلي زياد عدد ۲۰ معرف «بسيار بااهميت» است.
بر اساس يافته‌هاي جدول ۲ بيش‌ترين ميانگين نمره پاسخ‌ها مربوط به موارد زير مي‌باشد:
۱- اختلاف قيمت‌هاي واحد فهرست‌بها با بازار بيرون،
۲- تأثير بازديد پيمانكار از محل پروژه، در قيمت پيشنهادي مناسب،
۳- تأثير شفاف‌سازي اسناد پيمان (اختلاف و تفاوت و يا عدم انسجام بين اسناد قرارداد) در تعيين قيمت پيشنهادي پيمانكاران،
۴- اهميت معيار كيفيت در برآورد قيمت،
۵- اهميت معيار زمان در برآورد قيمت.
الزم به يادآوري است كه از سال ۱۳۵۵ تاكنون در برآورد قيمت، ضرايب ارتفاع، منطقه و بالاسري حذف گرديده است و ضرايب تجهيز و برچيدن كارگاه، طبقات متناسب با كار و ضريب به‌هنگام نمودن برآورد لحاظ مي‌گردند.
۴- نتيجه‌گيري
در بخش ۳ اين مقاله عوامل مؤثر در انتخاب پيمانكاران و در بخش ۶ مهمترين علل اختلاف قيمت آنها در ۵ بند عنوان گرديد. در ارزيابي عوامل با استفاده از آمار توصيفي و استنباطي، معياري كه ريشه آن خارج از مناقصه اما در ارتباط با اختلاف قيمت بود (اختلاف قيمت‌هاي واحد فهرست بها با بازار بيرون)، به‌عنوان مهمترين عامل ارزيابي گرديد.
پيش‌بيني ريسك پروژه ناشي از موج افزايش قيمت بي‌رويه و نگاه بلندمدت استفاده از انواع بيمه‌هاي پوششي براي به حداقل رساندن ريسك در سؤال مربوط در پرسشنامه، از جمله راهكارهاي متصور براي كاهش دامنه قيمت به شمار مي‌رود.
با توجه به عوامل بروز اختلاف مورد اشاراه، مي‌توان نتيجه گرفت كه در بسياري از موارد با اتخاذ تدابير ساده در زمان مناقصه از قبل مي‌توان از بروز بخش عمده‌اي از اختلافات جلوگيري نمود.
منبع: ارايه شده در اولين كنگره ملي مهندسي ساخت و ارزيابي پروژه‌هاي عمراني
این مطلب بدون برچسب می باشد.
دیدگاه بسته شده است.