طول مدت اجرای قرارداد و ملاک شناخت قراردادهای پیمانکاری

مراحل حسابداری پیمانکاری- قسمت سوم طول مدت اجرای قرارداد و ملاک شناخت قراردادهای پیمانکاری علی جعفری‌زرندینی در روزهای گذشته، قسمت اول و دوم این مقاله به چاپ رسید. در این شماره قسمت سوم مقاله «مراحل حسابداری پیمانکاری» از مقابل نگاه شما می‌گذرد. ۵٫ تحویل موقت پیمانکار پس از آن‌که حداقل ۹۷ درصد عملیات موضوع پیمان […]

مراحل حسابداری پیمانکاری- قسمت سوم

طول مدت اجرای قرارداد و ملاک شناخت قراردادهای پیمانکاری

علی جعفری‌زرندینی

در روزهای گذشته، قسمت اول و دوم این مقاله به چاپ رسید. در این شماره قسمت سوم مقاله «مراحل حسابداری پیمانکاری» از مقابل نگاه شما می‌گذرد.

۵٫ تحویل موقت

پیمانکار پس از آن‌که حداقل ۹۷ درصد عملیات موضوع پیمان را انجام داد، در صورتی که باقیمانده و یا نقایص کار‌ها مربوط به قسمت عمده‌ای از کار اساسی، به‌صورتی نباشد که استفاده از کار انجام شده را غیر ممکن سازد می‌تواند از طریق دستگاه نظارت تقاضای تحویل موقت کند. برای تحویل موقت صورت‌مجلسی بین کارفرما، پیمانکار و دستگاه نظارت تنظیم می‌شود.

۱-۵٫ برچیدن کارگاه

(قبلاً در این مورد توضیح داده شد).

۲-۵٫ ابطال ضمانتنامه حسن انجام تعهدات

حداکثر طی پانزده روز از تاریخ تصویب تحویل موقت، صورت‌وضعیت موقتی (صورت‌وضعیت ماقبل آخر) بدون منظور کردن هیچ نوع مصالح پای کار، تنظیم می‌شود. هرگاه براساس این صورت‌وضعیت، پیمانکار بدهکار نباشد و با جمع بدهی وی از نصف کسور سپرده حسن انجام کار (وجه‌الضمان‌) کم‌تر باشد وجه ضمانتنامه انجام تعهدات بلافاصله پس از تصویب صورت‌مجلس تحویل موقت آزاد می‌شود. با فرض آن‌که صورت‌مجلس تحویل موقت تصویب شده باشد ابطال ضمانتنامه در دفتر روزنامه پیمانکار و کارفرما ثبت می‌شود.

۳-۵٫ ابطال ضمانتنامه پیش پرداخت

ضمانتنامه پیش پرداخت تا پایان مدت پیمان معتبر است و مبلغ آن معمولاً با پرداخت صورت‌وضعیت‌‌ها به تدریج کاهش می‌یابد به نحوی که کل پیش پرداخت با آخرین صورت‌وضعیت موقت (صورت‌وضعیت ماقبل آخر) مستهلک می‌شود.

با فرض آن که مبلغ ضمانتنامه پیش پرداخت و مبلغ آن با پرداخت صورت‌وضعیت‌های موقت کاهش نیافته باشد، ابطال آن در دفتر روزنامه پیمانکار و کارفرما ثبت می‌شود.

۴-۵٫ تهیه صورت‌وضعیت قطعی

پس از تحویل موقت، دستگاه نظارت همراه با نماینده پیمانکار به اندازه‌‌گیری و تهیه صورت‌وضعیت قطعی کارهای انجام شده خواهد پرداخت. مقادیر و ارقامی که در صورت‌وضعیت قطعی منظور می‌شود به تنهایی قاطع است و یکی از مأخذهای قطعی محاسبات خواهد بود ولو این که بین آن‌‌ها و مقادیر یا ارقامی که در صورت‌وضعیت منظور شده است اختلافاتی باشد.

۵-۵٫ تهیه صورت‌حساب قطعی پیمان

صورت‌حساب قطعی براساس صورت‌وضعیت قطعی تهیه می‌شود و مبلغ آن برابر با صورت‌وضعیت قطعی و مبالغی است که براساس قرارداد و اسناد و مدارک منضم به آن به مبلغ مزبور اضافه یا از آن کسر شده است.

هرگاه براساس صورت‌حساب قطعی پیمانکار بدهکار یا بستانکار باشد این طلب با بدهی پس از تصفیه، به حساب‌های مربوط در دفاتر پیمانکار و کارفرما منظور می‌شود.

در این مرحله یا هر مرحله دیگری که کل پیمان یا بخش عمده‌ای از آن تکمیل شده و فقط کارهایی جزیی باقی‌مانده باشد سود یا زیان پیمان در دفاتر پیمانکار و بهای تمام شده دارایی تکمیل شده در دفاتر کارفرما در دفتر روزنامه ثبت می‌شود.

دفتر پیمانکار‌؛ مانده حساب پیمان در دست اجرا در خاتمه کار، مخارج دوره اجرای طرح یا بهای تمام شده پیمان را نشان می‌دهد. چنان‌‍‌‌‌چه بهای تمام شده پیمان یا مانده حساب صورت‌وضعیت‌‌ها تأیید شده که نشان دهنده درآمد پیمان است مقابله شود سود یا زیان پیمان تکمیل شده محاسبه خواهد شد.

دفتر کارفرما‌؛ مانده حساب دارایی در جریان ساخت در خاتمه کار بهای تمام شده دارایی ساخته شده را نشان می‌دهد که به حساب دارایی منتقل و از این تاریخ مشمول محاسبه استهلاک می‌شود.

۶-۵٫ بهره‌‌برداری و هزینه نگاهداری عملیات موضوع پیمان

هزینه بهره‌برداری و نگاهداری عملیات موضوع پیمان در دوره تضمین یعنی فاصله زمانی بین تحویل موقت و تحویل قطعی به عهده کارفرماست. اما اگر در این دوره معایب و نقایصی در کار مشاهده شود که ناشی از نقص عمل پیمانکار باشد وی مکلف است آن معایب و نقایص را به هزینه خود رفع کند.

۶٫ تحویل قطعی

اعضای کمیسیون تحویل قطعی در پایان دوره تضمین بنا به تقاضای پیمانکار از کار بازدید می‌کنند و هرگاه عیب و نقصی که ناشی از کار پیمانکار باشد مشاهده نکنند تحویل قطعی انجام خواهد گرفت و بلافاصله صورت‌مجلس مربوط به آن تنظیم می‌شود و سپس کارفرما تصویب آن را به پیمانکار ابلاغ می‌کند.

هرگاه کمیسیون تحویل قطعی، عیب و نقصی ناشی از پیمانکار در عملیات موضوع پیمان مشاهده کند پیمانکار مکلف است آن معایب و نقایص را به هزینه خود رفع کند. هرگاه پیمانکار در انجام این تعهد کوتاهی کند کارفرما حق دارد آن‌‌ها را خود به تنهایی یا به هر ترتیب که مقتضی بداند رفع کند و هزینه آن‌را از محل نصف سپرده حسن انجام کار که پیمانکار نزد او دارد برداشت کند.

۱-۶٫ استرداد نصف دیگر سپرده حسن انجام کار

نصف دیگر سپرده حسن انجام کار پس از تصویب صورت‌مجلس تحویل قطعی از طرف کارفرما به پیمانکار پرداخت می‌شود. با فرض آن‌که پیمانکار قبلاً وجه سپرده حسن انجام کار را در مقابل تسلیم ضمانتنامه یا وثیقه دریافت نکرده باشد استرداد سپرده حسن انجام کار در دفتر روزنامه ثبت می‌شود.

بانک و صندوق‌

این حساب مخصوص ثبت وجه نقدی است که در مؤسسات برای دریافت‌‌ها و پرداخت‌های نقدی جاری یا پرداخت‌های نقدی آتی نگهداری می‌شود. در برخی موارد، وصول وجه نقد از مشتریان اجتناب‌ناپذیر است و هم‌چنین پرداخت‌های مؤسسه نیز در برخی موارد باید نقدی صورت پذیرد به همین جهت در برخی از مؤسسات، شخصی به عنوان صندوق‌دار استخدام می‌شود و متناسب با حداکثر وجهی که در اختیار او قرار خواهد شد از او تضمین‌های لازم اخذ می شود. لازم به یادآوری است که علاوه بر حساب صندوق که در دفتر کل افتتاح شده، در صورت تعدد، حساب‌های معین نیز نگهداری می‌شود. یک دفتر مخصوص به نام دفتر صندوق توسط صندوقدار نگهداری می‌شود که جنبه آماری و اطلاعاتی دارد و از سیستم حسابداری دو طرفه پیروی نمی‌کند. این دفتر دریافت‌‌ها و پرداخت‌های نقدی را بلافاصله ثبت خواهد کرد. در پایان هر روز وجه موجود در صندوق شمارش شده، با دفتر صندوق مطابقت داده می‌شود تا صحت انجام امور دریافت و پرداخت به اثبات برسد. حساب صندوق در دفاتر حسابداری براساس اسناد حسابداری تکمیل می‌شود. بدین صورت که به ازای دریافت‌های نقدی، حساب صندوق بدهکار و در مقابل پرداخت‌های نقدی حساب صندوق بستانکار می‌شود. وجوه نقد، ضمن آن‌که برای معاملات نقدی بسیار اهمیت دارد و در دسترس بودن آن در اسرع وقت از امتیازات این دارایی می‌باشد، به همان نسبت نیز می‌تواند در معرض سوء استفاده قرار گیرد و بنابراین مؤسسات کوچک می‌توانند با اعلام آیین‌نامه‌های داخلی نسبت به صحت عمل صندوق اطمینان حاصل کنند.

حساب تنخواه‌گردان‌

در مؤسسات، ممکن است حساب بانک به دلیل امتیازات زیاد، جانشین صندوق شود و کلیه دریافت و پرداخت‌ها از طریق آن انجام شود، البته پرداخت‌های جزیی را با صدور چاپ از حساب بانکی انجام نمی‌دهند و در برخی موارد دریافت‌کنندگان وجوه جزیی از دریافت چک خودداری می‌کنند‌، بنابراین برای تأمین مالی پرداخت‌های جزیی، مبلغی را تحت تنخواه‌گردان در اختیار یکی از کارکنان مالی قرار می‌دهند تا با رعایت مقررات و آیین‌نامه‌های داخلی مؤسسه نسبت به پرداخت هزینه‌های جزیی یا خرید بعضی ملزومات اقدام کنند.

مبلغ تنخواه‌گردان متناسب با هزینه‌ها و یا پرداخت‌های جزیی مؤسسه است و از شخصی که تنخواه‌گردان در اختیار او است تضمین لازم دریافت می‌شود. در مؤسسات پیمانکاری نیز شخصی را به عنوان تنخواه‌گردان معین می‌کند و مبالغی را در اختیار وی قرار می‌دهند تا هزینه‌هایی مانند خرید مواد و مصالح ساختمانی، دستمزد حمل‌ونقل و… را پرداخت کند.

حساب دریافتنی‌:

حساب‌های دریافتنی از جمله حساب‌های دارایی جاری است و شامل کلیه مطالبی می‌شود که مؤسسه باید در آینده دریافت کند. عمده‌ترین این مطالبات ناشی از فروش‌های نسیه کالا یا عرضه نسیه ‌خدمات می‌باشد. در مبادلات تجاری امروزه فعالیت‌های تجاری نسیه بر مبادلات تجاری نقدی فزونی دارد و این مسأله حتی در زمینه تجارت خارجی نیز قابل مشاهده است.

حساب ذخیره مطالبات مشکوک‌الوصول‌

همان‌طور که گفته شد، بر اثر انجام معاملات نسیه حساب‌های دریافتنی ایجاد می‌شود و مسأله وصول این نوع مطالبات مطرح می‌شود. بنابراین شناخت مشتریان در اقدام به مبادلات تجاری از مسایل اساسی تجارت می‌باشد. در صورتی که شناخت کافی از مشتریان وجود نداشته باشد، وصول مطالبات ممکن است با مشکلات مواجه گردد و چه‌بسا مطالبات وصول نشوند و عملاً امکانات مالی مؤسسه به هدر برود. چنان‌چه احتمال عدم‌وصول حساب‌های دریافتنی وجود داشته باشد آن را به هزینه مطالبات مشکوک‌الوصول منظور و طرف مقابل آن را ذخیره مطالبات مشکوک‌الوصول می‌نامند.

اسناد دریافتنی‌

امکان دارد در مقابل مطالبات ناشی از فروش نسیه کالا یا عرضه خدمات به‌طور نسیه از طرف خریدار یا دریافت کننده خدمات اسناد قانونی، مانند سفته و برات دریافت شود که آن مطالبات در اصطلاح حسابداری، اسناد دریافتنی می‌گویند.

حساب پیش‌پرداخت‌

در برخی موارد قبل از دریافت خدمات یا دارایی وجه آن به فروشنده پرداخت می‌شود. مدارک ثبت هزینه‌ها وقوع یا تحمل آن‌‌ها است و بنابراین زمان پرداخت مبالغی بابت پیش‌پرداخت‌ها، هزینه‌ای وقوع نیافته است و این مبالغ در یک حساب دارایی به نام پیش‌پرداخت ثبت می‌شود. پرداخت بابت بیمه سال آینده، اجاره ۶ ماهه آینده، آگهی‌های تجاری ماه آینده نمونه‌ای از پیش‌پرداخت‌ها هستند.

حساب سپرده حسن‌انجام کار‌:

حساب سپرده حسن‌انجام کار که نزد کارفرما نگهداری می‌شود باید به عنوان یک قلم دریافتنی در صورت‌های مالی نشان داده شود یا از طریق یادداشت‌های همراه صورت‌های مالی افشا شود.

دارایی‌های ثابت:

دارایی‌های ثابت، به دارایی‌های گفته می‌شود که به‌طور نسبی دارای عمر طولانی هستند و در جریان عملیات عادی مؤسسات مورد استفاده قرار می‌گیرد. این دارایی صرفاً برای مؤسسه تهیه‌ شده و به منظور سرمایه‌گذاری یا فروش مجرد تحصیل نشده است. دارایی ثابت هر مؤسسه، معرف اعتبار بوده و میزان تجهیزات و ماشین‌آلات مؤسسه طبقه‌بندی و قدرت کارایی آن نقش سازنده‌ای دارد.

دارایی‌های ثابت مشهود‌

این دارایی‌‌ها دارای موجودیت فیزیکی و عینی هستند و به علت داشتن عمر نسبتاً طولانی، در طی سال‌های متمادی به‌طور مؤثر در عملیات واحدهای تجاری مورد استفاده قرار می‌گیرد. از جمله این دارایی‌‌ها می‌توان‌: زمین، ساختمان، ماشین‌آلات، تأسیسات، وسایط نقلیه و اثاثیه را نام برد.

دارایی‌های ثابت نامشهود‌

این دارایی‌‌ها موجودیت فیزیکی و عینی ندارند مانند خط تلفن، ارزش علایم تجاری و

بدهی‌ها‌

به حقوق مالی طلبکاران نسبت به دارایی‌های یک واحد اقتصادی بدهی گفته می‌شود. به بیان دیگر تعهدات مالی یک واحد اقتصادی به اشخاص غیر از مالک «بدهی» نام دارد. انواع بدهی‌های جاری عبارت است از‌:

۱ حساب‌های پرداختنی ۲ اسناد پرداختنی ۳ پیش‌دریافت‌‌ها

حساب‌های پرداختنی‌

حساب‌های پرداختنی یکی از انواع بدهی‌های جاری است و شامل کلیه بدهی‌هایی می‌شود که مؤسسه باید در آینده پرداخت نماید عمده‌ترین این بدهی‌‌ها ناشی از خریدهای نسیه می‌باشند.

اسناد پرداختنی‌:

امکان دارد در مقابل بدهی‌های ناشی از خرید نسیه کالا و یا دریافت خدمات به‌طور نسیه مؤسسات به فروشنده و یا عرضه کننده خدمات اسناد قانونی مانند سفته، برات و… صادر کنند که با آن‌‌ها در اصطلاح حسابداری اسناد پرداختی می‌گویند.

پیش‌دریافت‌ها‌

مؤسسه ممکن است قبل از ارایه خدمات مبالغی را پیش دریافت کند که جزو بدهی مؤسسه محسوب می‌شود و تحت عنوان حساب پیش‌دریافت منظور می‌شود. در مؤسسات پیمانکاری می‌توان به پیش‌دریافت بیمه و پیش‌دریافت پیمان کار اشاره کرد.

بدهی‌های بلندمدت‌

بدهی‌هایی هستند که مدت زمان آن‌‌ها بیش از یک سال می‌باشد مثل وام بلندمدت و دیون رهنی.

سرمایه‌

در حسابداری حق مالی مالک یا مالکین واحد اقتصادی نسبت به دارایی‌های آن را اصطلاحاً سرمایه می‌نامند. اگر مؤسسه در طی فعالیت‌های مالی خود سود کسب کند موجب افزایش سرمایه و اگر زیان کند موجب کاهش سرمایه می‌شود.

درآمدها‌

مؤسسات بر حسب نوع کسب و کار خدماتی برای مشتریان خود ارایه می‌کنند و در ازای آن خدمات ممکن است وجوهی را دریافت کنند یا مشتریان تعهد کنند وجوه فوق را در آینده دریافت کنند. در حسابداری به این مبالغ اصطلاحاً درآمد گفته می‌شود و در مؤسسات پیمانکاری نیز در ازای خدماتی که پیمانکار برای کارفرما ارایه می‌کند مبالغی را به عنوان درآمد دریافت می‌نماید. از انواع در آمدهای موجود در یک مؤسسه پیمانکاری می‌توان به در آمدهای متفرقه و کار گواهی شده که پیمانکار به‌کارفرما ارایه می‌دهد اشاره کرد.

هزینه‌ها‌

مؤسسات خدماتی به منظور ارایه خدمات به مشتریان ناچارند مخارج گوناگونی را محتمل شوند که این مخارج «هزینه» نامیده می‌شود. در مؤسسات پیمانکاری نیز برای انجام پیمانکاری که همان ارایه خدمات به‌کار فرمایان می‌باشد هزینه‌هایی را متحمل می‌شود. از جمله هزینه اداری تشکیلاتی، هزینه حقوق و .

حساب پیمان‌

در مؤسسات پیمانکاری یک حساب به نام حساب پیمان‌‌ها وجود دارد که به عنوان یک حساب هزینه تلقی می‌شود مؤسسات پیمانکاری تمام هزینه‌هایی که برای انجام قرارداد خود انجام می‌دهند مثلاً خرید مصالح و پرداخت دستمزد و هزینه حمل‌ونقل و را بستانکار و در مقابل آن حساب پیمان را بدهکار می‌کنند.

حساب کار گواهی شده‌

حساب دیگری که در مؤسسات پیمانکاری وجود دارد حساب کارگواهی شده می‌باشد که به عنوان در آمد در این مؤسسات تلقی می‌شود و درآمدهایی که به‌دست می‌آید را معمولاً تحت عنوان حساب ‌کارگواهی شده منظور می‌کنند.

× لازم به ذکر است که از تفاوت بین حساب پیمان و حساب کار گواهی شده سود (زیان) مؤسسه به‌دست می‌آید.

روش‌های متداول حسابداری پیمانکاری‌:

مسأله ‌اساسی در حسابداری پیمانکاری چگونگی تخصیص در آمد‌ها و هزینه‌های مرتبط با دوره‌های مالی، در طول مدت قرارداد است. برای تعیین سودی که باید در هردوره مالی به حساب منظور شود، مؤسسات پیمانکاری از دو روش متداول حسابداری پیروی می‌کند که عبارتند از‌:

۱- روش کار تکمیل شده (با محاسبه سود هنگامی که طرح به میزان قابل توجهی تکمیل شده باشد)

۲- روش درصد پیشرفت کار (یا محاسبه سود به تناسب کادر جریان پیشرفت هر دوره)

الف‌) روش کار تکمیل شده (Completed – contract method)

در این روش شناخت در آمد هنگامی صورت می‌گیرد که کل پیمان یا بخش عمده‌ای از آن تشکیل شده و صرفاً کارهای جزیی باقی‌مانده باشد.

در این روش مخارج پیمان و مبالغ دریافتی در ازای پیشرفت کار، در خلال مدت قرارداد، انباشته می‌شود و اما شناخت در آمد پیمان تا زمانی که پیمان عمدتاً تکمیل نشده باشد صورت نمی‌گیرد. مزیت اصلی روش کار تکمیل شده این است که سود پیمان زمانی تعیین می‌شود که کار تمام شده یا به مراحل نهایی تکمیل رسیده باشد. در این روش خطرشناخت یا شناسایی سودهایی که ممکن است کسب نشوند به حداقل می‌رسد.

اشکال اساسی روش کار تکمیل شده این است که درآمدی که در دوره مالی گزارش می‌شود میزان کار انجام شده در خلال دوره به روی پیمان‌‌ها را منعکس نمی‌کند.

مثال اگر چند پیمان بزرگ همگی در یک دوره مالی تکمیل شود اما در دوره‌های قبل، پیمانی به اتمام نرسیده باشد و یا در بعد پیمانی تکمیل نشود، با وجود ثبات نسبی فعالیت‌های انجام شده ظاهراً سطح فعالیت‌های جاری را منعکس می‌کند. اما همواره فاصله‌ مداومی بین زمان انجام کار و زمان شناخت سود مربوط به آن وجود دارد.

ب) روش درصد پیشرفت کار‌

در این روش در آمد به تناسب پیشرفت عملیات پیمان شناسایی می‌شود. درآمد مذکور با هزینه‌های واقع شده برای رسیدن به همان مرحله از پیشرفت کار مقابله می‌شود و حاصل آن می‌تواند به عنوان سهم قابل تخصیص ‌آن قسمتی از کاری که طی دوره‌های تکمیل شده، گزارش شود.

 اعمال روش درصد پیشرفت کار خطر اشتباه در برآورد را به همراه دارد، بدین جهت تا زمانی که نسبت به سودآوری کل پیمان اطمینانی نباشد، منظور داشتن سود در صورت‌های مالی مورد نخواهد داشت و کاربرد روش درصد پیشرفت کار نادرست است.

انتخاب روش‌:

هر‌گاه پیمانکاری یکی از روش‌ها را در مورد حسابداری پیمان شخصی به‌کار گیرد از آن پس در مورد سایر پیمان‌هایی که دارای ضوابط مشابه هستند باید از این روش تبعیت کند.

انتخاب روش حسابداری برای هر پیمان بستگی به میزان اطمینان دارد که پیمانکار از برآورد درآمد و مخارج پیمان به‌دست می‌آورد. در پاره‌ای موارد، پیمانکار به‌خاطر عدم‌اطمینان نسبت به برآورد، تصمیم به اتخاذ روش کامل کار تکمیل شده می‌گیرد. در موارد دیگر که نتیجه پیمان را می‌توان به‌طور قابل اطمینان برآورد کرد، حسابداری تمام یا پاره‌ای از پیمان‌‌ها ممکن است با استفاده از روش درصد پیشرفت کار صورت گیرد. هم‌چنین پیمانکار ممکن است برای قراردادهای مختلف از هر دو روش همزمان استفاده کند.

اگر در روش حسابداری قرادادهای پیمانکار تغییر داده شود، تأثیر این تغییرات و مبلغ ریالی آن همواره با علل تغییر باید افشا شود. هر‌گاه پیمانکار روش حسابداری خود را از درصد پیشرفت کار به روش کار تکمیل شده تغییر دهد ممکن است میزان کلیه اثرات مالی ناشی از تغییرات روش را نتوان تعیین کرد. در چنین مواردی دست کم، افشای مبلغ سود گزارش شده مربوط به سال‌های گذشته‌ پیمان‌هایی که در ابتدای دوره حسابداری در جریان پیشرفت بوده ضروری خواهد بود.

ذخیره لازم برای زیان‌های قابل پیش‌بینی‌

هر‌گاه آخرین برآورده‌ها از هزینه‌ها و در آمدهای یک قرارداد پیمانکار نشان دهنده زیان باشد، باید ذخیره‌ای معادل کل زیان، بدون توجه به میزان کار انجام شده، در نظر گرفته شود، حتی در مواردی که زیان پیش‌بینی شده از کل هزینه‌های آنجام شده تا تاریخ برآورد بیش‌تر باشد، باید برای کل زیان پیش‌بینی شده آن پیمان ذخیره در نظر گرفت.

هرگاه بخش عمده‌ای از ظرفیت واحد اجرا کننده (پیمانکار) برای مدتی طولانی به پیمانی اختصاص داده شود، هزینه‌های غیر مستقیم واحد پیمانکاری در طی باقی‌مانده قرارداد بعضاً به عنوان هزینه‌های قابل تسهیم مستقیم تلقی و در محاسبه ذخیره برای زیان پیش‌بینی شده، در نظر گرفته می‌شود.

در صورت نیاز در نظر گرفتن ذخیره برای زیان پیمان، میزان ذخیره بدون توجه به مواد زیر تعیین می‌شود.

الف شروع یا عدم‌شروع عملیات اجرایی پیمان

ب مرحله تکمیل عملیات پیمان

ج میزان سود مورد انتظار از سایر قراردادهای غیر مرتبط با پیمان.

از آنجایی که تعیین برآورد میزان زیان آتی پیمان ممکن است با دقت کافی ممکن نباشد، در بعضی موارد برآورد مبلغ زیان آتی امکان‌پذیر است و در سایر موارد افشای زیان احتمالی به تنهایی (بدون بر آورد مبلغ) کافی خواهد بود.

دعاوی و تغییر ناشی از قراردادهای پیمانکاری

مبالغ مورد مطالعه پیمانکار ناشی از تغییرات قرارداد که به تصویب کارفرما رسیده باشد، تنها هنگامی به عنوان درآمد شناسایی می‌شود که پیمانکار مدارک و شواهدی دال بر قبول مورد مطالبه توسط کارفرما ارایه کند.

خسارات یا جرایم قابل پرداخت توسط پیمانکار که ناشی از تأخیر در تکمیل کار یا سایر علل باشد عموماً به عنوان هزینه پیمان تلقی می‌شود.

تعیین سود پیمان تکمیل شده‌

 الف) روش درصد پیشرفت کار‌:

در روش درصد پیشرفت کار، تفاوت حساب کارگواهی شده و حساب پیمان (در آمدهزینه) پس از تهیه صورت‌حساب قطعی و تسویه با پیمانکار، سود (یا زیان) پیمان تکمیل شده را به‌دست می‌دهد.

ب) روش کار تکمیل شده‌:

پس از ثبت آخرین صورت‌وضعیت تفاوت حساب کارگواهی شده و حساب پیمان پس از تهیه صورت‌حساب قطعی و تسویه حساب با پیمانکار سود (یا زیان) پیمان تکمیل شده را به‌دست خواهد داد (محاسبه سود پس از ثبت آخرین صورت‌وضعیت در هر دو روش یکسان است).

انتقال سود بستن حساب پیمان تکمیل شده‌:

حساب پیمان پس از خاتمه طرح، بهای تمام شده (مخارج اجرای طرح) را به‌دست خواهد داد، که پس از مقابله ارزش با کارگواهی شده، سود (زیان) ناشی از اجرای طرح تعیین خواهد شد. سود (زیان) پیمان تکمیل شده را می‌توان به یکی از دو روش زیر محاسبه و به حساب سود و زیان انتقال داد.

 روش اول‌: محاسبه سود هر پیمان به‌طور جداگانه (محاسبه سود در صورتی که سود حاصل از هر پیمانکاری به‌طور جداگانه تعیین می‌شود). در این روش سود (‌زیان) هر پیمان محاسبه و سپس به حساب سود و زیان منتقل می‌شود.

روش دوم‌: محاسبه سود و پیمان‌‌ها (به‌طوری که سود حاصل از هر پیمانکاری به‌طور جداگانه تعیین نشود)‌. در این روش، هزینه‌های تمام شده و ارزش کار گواهی شده پیمان‌های تکمیل شده به حساب سود و زیان پیمان‌‌ها منتقل و در نتیجه سود (زیان) پیمان‌‌ها به‌طور یک‌جا تعیین می‌شوند.

مانده‌ حساب سود و زیان پیمان‌‌ها را به‌طور یک‌جا به‌دست خواهد آورد که در پایان دوره مالی به حساب سود و زیان انتقال می‌یابد.

بستن حساب سود و زیان پیمان‌‌ها به حساب سود و زیان

محاسبه سود پیمان‌های ناتمام‌:

نظر به مخاطرات کار پیمانکاری و تعهداتی که پیمانکار در طول اجرای طرح و دوره تضمین دارد، اصل پذیرفته شده این است که اگر نسبت به سودآوری کل پیمان اطمینان لازم وجود نداشته باشد، بنابر سود شناسایی و در صورت‌های مالی منعکس شود به عبارت دیگر از روشکار تکمیل شده استفاده شود.

برای حسابداری پیمان‌های بلندمدت معمولاً از روش درصد پیشرفت کار استفاده می‌شود‌، یعنی سود بر مبنای درصد پیشرفت (تکمیل) پیمان در پایان هر دوره مالی محاسبه و اندازه‌‌گیری می‌شود. از آنجا که به‌کار‌‌گیری این روش، خطر اشتباه در برآورد را به همراه دارد، از این رو، سود پیمان ناتمام زمانی شناسایی و در صورت‌‌ها مالی منعکس شود که نسبت به سودآوری و نتیجه کل پیمان نتیجه کل پیمان اطمینان لازم وجود داشته باشد.

در قراردادهای مقطوع، شرایطی که معمولاً درجه اطمینان از سودآوری و نتیجه کل پیمان را فراهم می‌سازد عبارت است از‌:

الف) کل درآمد قابل وصول پیمان بتواند به نحوی معقول برآورد شود.

ب) مخارج لازم برای تکمیل پیمان و هم‌چنین درجه تکمیل پیمان در تاریخ گزارش به وضوح قابل شناسایی باشد تا عملکرد واقعی بتوان با برآوردهای قبلی مقایسه شود.

در قراردادهای امانی‌: شرایطی که معمولاً درجه اطمینان از سود آوری و نتیجه کل پیمان را فراهم سازد عبارت است از‌:

الف) مخارج قابل تخصیص به پیمان بتواند به‌طور آشکار شناسایی شود.

ب) مخارج پیمان، (به جز آن دسته مشخص که طبق قرارداد قابل بازیافت است) بتواند به نحوی معقول برآورده شود. صورت‌ وضعیت‌های موقت و پرداخت‌هایی که بابت آن به عمل می‌آید جنبه موقت، غیر قطعی و علی‌الحساب دارد و در نتیجه، سود قطعی پیمان پس از خاتمه کار و تسویه حساب نهایی به پیمانکار مشخص خواهد شد‌، چون درآمد کسب شده در هر دوره مالی نمی‌تواند به عنوان درآمد قطعی پیمان به حساب‌‌آید، از این‌رو برای جلوگیری از شناسایی سود واهی و انعکاس آن در صورت‌های مالی، لازم است سود (‌زیان) پیمان‌های ناتمام در پایان هر دوره مالی محاسبه و اندازه‌گیری شود.

مالیات پیمانکاری‌

در قوانین و مقررات جاری مالیاتی، پیمانکار و مالیات پیمانکاری به‌طور اخص تعریف نشده اما در موارد مختلف قانون مالیات‌‌های مستقیم مصوب اسفند ماه ۱۳۴۵ را اصلاحیه آن دو نوع مالیات‌: یعنی مالیات مقطوع و مالیات بر در آمد، در مورد عملیات پیمانکاری مقرر شده است.

مالیات مقطوع‌

مالیاتی است تکلیفی که کارفرمایان‌: سازمان‌های دولتی، شهرداری‌ها، مؤسسات عام‌المنفعه مستقل و شرکت‌‌ها (‌ماده‌۷۵ ق.م.م.‌) به‌طور کلی و سایر اشخاص در صورتی که مبلغ کل پیمان از ۱۰ میلیون ریال بیش‌تر باشد مکلفند از پرداخت‌هایی که پیمانکاران اعم از اشخاص حقیقی یا حقوقی نسبت به هر نوع کار ساختمانی و تأسیسات فنی و تأسیساتی و حمل‌ونقل یا تهیه ساختمان‌ها و تأسیسات، نقشه کشی، نقشه‌برداری، نظارت و محاسبات فنی می‌کنند.  ۵٫۵درصد آن را کسر و به حساب تعیین شده از طرف وزارت دارایی واریز کنند.

این مالیات به دو جزء ۴ درصد و ۱٫۵ درصد تقسیم می‌شود که جزو اول یعنی ۴ درصد قطعی است یعنی جزو دوم یعنی ۱٫۵درصد به عنوان پیش پرداخت مالیات پیمانکار محسوب و از مالیات متعلق به درآمد پیمانکاری قابل کسر است.

واگذاری قسمتی از عملیات پیمان از طرف پیمانکار دست اول به پیمانکار دست دوم مشمول مالیات مقطوع پیمانکاری نیست و پیمانکاران دست اول به عنوان کارفرما نباید از پرداخت‌هایی که پیمانکاران دست دوم می‌کنند از این بابت کسر کنند.

در مواردی که پیمانکار، شخص خارجی مقیم خارج از کشور باشد که در ایران شعبه یا نمایندگی ندارد کارفرمایان مکلفند در هر پرداخت کل مالیات متعلق شامل مالیات مقطوع به نرخ ۴ درصد و مالیات بر در آمد پیمانکاری را در منبع محاسبه و کسر و به حساب‌های مقرر واریز کنند.

مالیات بر در آمد پیمانکاری

در این مورد ابتدا در آمد مشمول مالیات پیمانکاری و سپس مالیات مؤسسات پیمانکاری نسبت شرکت‌های سهامی و غیر سهامی به اختصار شرح داده می‌شود.