مروری بر علل اختلاف قیمت‌های پیشنهادی مناقصه‌گران با یکدیگر به منظور کاهش دامنه تغییرات قیمت جلوگیری از بروز اختلافات با اتخاذ تدابیر ساده در زمان مناقصه اختلاف قیمت با معیاری که ریشه آن خارج از مناقصه است محسن کاملی چکیده مناقصه‌گران برای حضور در مناقصات صرفنظر از رویکرد مورد استفاده برای قیمت‌گذاری، نیازمند […]
جلوگیری از بروز اختلافات با اتخاذ تدابیر ساده در زمان مناقصه
اختلاف قیمت با معیاری که ریشه آن خارج از مناقصه است
محسن کاملی
چکیده
مناقصه‌گران برای حضور در مناقصات صرفنظر از رویکرد مورد استفاده برای قیمت‌گذاری، نیازمند آگاهی از میزان واقعی بودن قیمت تمام‌شده پروژه می‌باشند تا بتوانند به ارزیابی وضعیت خود بر مبنای قیمت پیشنهادی بپردازند و حضور خود در مناقصه را مدیریت نمایند. محاسبه قیمت تمام‌شده پروژه‌ها قبل از اجرای پروژه بسیار مشکل است و این ناشی از ماهیت مبهم کار و یا پیچیده بودن آن می‌باشد. در این تحقیق، در پی مطالعات کتابخانهای و میدانی، ۲۲ عامل تأثیرگذار بر پایه زمان، هزینه و کیفیت جهت بررسی علل اختلاف قیمت‌های پیشنهادی مناقصه‌گران با یکدیگر و نیز با مناقصه‌گزار شناسایی شد. جهات ارزیابی عوامل شناسایی شده، از ۷۴ شاغل باتجربه در حوزه مناقصات از جمله کارفرمایان، مشاوران، پیمانکاران نظرسنجی انجام شد. بر این اساس علل متعدد و مؤثر در قیمت تمام‌شده پروژهای ساختمانی با نرم‌افزار spss اولویت‌بندی گردید و بدین منظور عوامل مؤثر در قیمت‌گذاری پروژه‌ها در مناقصات توسعه یافت. نتایج این تحقیق می‌تواند به ذی‌نفعان اصلی حوزه ساخت و ساز همچون کارفرمایان، مشاوران و پیمانکاران در انتخاب مناسب‌‌ترین قیمت در هنگام تصمیم‌گیری کمک نماید.
۱- مقدمه
انتخاب پیمانکار در مناقصات براساس پایین‌‌ترین قیمت نمی‌تواند راه‌حلی برای کم کردن هزینه تمام شده پروژه باشد؛ چرا که پیمانکار به مطرح کردن ادعاها، جهت جبران خسارت قیمت پایین رو‌می‌آورد، که این خود در نهایت باعث افزایش هزینه‌ها و مهم‌تر از آن هزینه زمان پروژه خواهد شد. باتوجه به اهمیت و ضرورت اتمام پروژه‌ها در زمان معین و با هزینه معین، انتخاب مناسب‌‌ترین قیمت و پیمانکار با توان اجرای پروژه، تأثیر مستقیم بر هزینه‌های هر پروژه دارد.
در این مقاله سعی بر این است که ضمن بیان عوامل مؤثر در انتخاب پیمانکاران، مهمترین علت اختلاف قیمت آنها ذکر شود.
در این بخش، سازمانی را به عنوان کارفرما در نظر بگیرید که همواره با حجم بسیار زیادی از پروژه ساختمانی با هزینه‌های هنگفت روبه‌رو است که با استناد به مقررات برگزاری مناقصات، مناقصه‌های خود را به صورت یک مرحله‌ای اجرا می‌نماید. دستگاه مناقصه‌گزار برای هر پروژهای یک برآورد قیمت محاسبه می‌کند و همچنین یک حدود پذیرش برای آن قیمت نیز در نظر می‌گیرد. در این راستا در زمان مناقصات شاهد تفاوت زیاد بین قیمت پیشنهادی مناقصه‌گران با مناقصه‌گزار می‌باشیم.
طبق بند (الف) ماده ۲۰ قانون برگزاری مناقصات، هنگام ارزیابی مالی، مناقصه‌گری که مناسب‌‌ترین قیمت را حائز شده باشد، به‌عنوان برنده اول اعلام خواهد شد و برنده دوم کسی است که تفاوت قیمت پیشنهادی وی با برنده اول کمتر از مبلغ تضمین است.
در این حوزه، برای کارفرما قیمت پیشنهادی یکی از اصلی‌‌ترین عوامل در تعیین برنده مناقصه می‌باشد، زیرا بودجه‌ی طرحها بیش‌تر از محل اعتبارات ساماندهی (فروش املاک، کمک‌های مردمی و…) تأمین میشود. حداقل کردن هزینه‌ی اجرای پروژه‌ها از مهمترین اهداف این سازمان می‌باشد.
انتخاب مناسب‌‌ترین پیمانکاران جهت انجام پروژه‌ها و مناسب‌‌ترین قیمت یکی از مهمترین ارکان اجرای یک پروژه می‌باشد که در صورتی‌که این فرایند به‌درستی انجام شود می‌توان پروژه‌ها را در زمان تعیین شده با هزینه مشخص به اتمام رسانید.
۲- فرایند برگزاری مناقصه
فرایند برگزاری مناقصات این سازمانی که در نظر گرفتیم مطابق ماده ۹ قوانین برگزاری مناقصات متشکل است از:
– تأمین منابع مالی
– تعیین نوع مناقصه
– تهیه اسناد مناقصه
– ارزیابی کیفی مناقصه‌گران
– فراخوان مناقصه
– ارزیابی پیشنهادها
– تعیین برنده مناقصه و انعقاد قرارداد
۳- عوامل مؤثر در انتخاب مناقصه‌گران (پیمانکاران)
گام اول ارزیابی پیمانکاران براساس توان اجرایی و مالی انجام میشود و ارزیابی با پاسخ به این سؤال آغاز میشود که که آیا پیمانکار مذکور توانایی اجرای پروژه را دارد؟
در این ارزیابی معیار‌‌ها را می‌توان به دو دسته معیار اصلی و معیار فرعی تقسیم نمود:
معیارهای اصلی:
الف- تخصص (نیروی فنی و توان علمی)
ب – توان مالی (گردش مالی شرکت)
ج- حسن سابقه (سابقه اجرایی)
معیارهای فرعی:
الف- توان تجهیزاتی (تجهیزات فنی مورد نیاز مربوط به تخصص شرکت)
– تجربه (سابقه انجام پروژه‌های مشابه)
ج- توان مدیریتی و برنامه‌ریزی (نیروی فنی مدیریت و داشتن استاندارد یا مدیریتی)
۴- تأثیر زمان در برآورد قیمت
برای بیان اهمیت مسأله زمان در طرح پیشنهادی پیمانکار، پیمانکاری را در نظر بگیرید که برای پروژه فرضی A مختار است زمان ۱۲ ماه و هزینه ۱۲۲میلیون و یا ۱۷ ماه و ۵۲میلیون و یا ۱۲ ماه و ۱۲۲میلیون را در مناقصه پیشنهاد بدهد. این پیمانکار، برای برنده شدن در مناقصه، در پیشنهاد زمان و هزینه در طرح پیشنهادی خود برای انجام پروژه، به دو عامل باید توجه داشته باشد:
۱- وضعیت بازار رقابتی
۲- کمترین ریسک زمان و هزینه اجرای پروژه
مسأله بازار رقابتی از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است و نشان‌دهنده وضعیت پیمانکار در بین رقبای او در بازار مناقصه می‌باشد. مسأله کمترین ریسک زمان از آنجا قابل تأمل است که علی‌رغم آن‌که در مثال مذکور، ۳ جفت زمان و هزینه براساس روابط و نسبت‌های بین زمان و هزینه به دست آمده است ولی احتمال رسیدن به هر جفت با جفت دیگر متفاوت است. اگر از دیدگاه تئوری به مسأله نگاه شود، ممکن است زمان ۶ ماه و ۲۰۰میلیون هم صحیح باشد ولی رسیدن به این حدود در عمل آن‌چنان احتمال پایینی داشته باشد که علی‌رغم انجام هزینه‌های زیاد توسط پیمانکار جهت انجام پروژه در ۶ ماه، زمان پروژه قابل تحصیل نشود و به شکست پیمانکار در اجرای قرارداد بینجامد.
۵- دامنه قیمت‌ها
مطابق دستورالعمل تعیین دامنه قیمت‌های متناسب پیشنهادی در مناقصات یک مرحله‌ای و دو مرحله‌ای ابلاغی به شماره ۶۵۶۶۳/۱۰۰ در تاریخ ۱۴/۰۸/۹۱، حدود پذیرش قیمت مناسب‌‌ترین نسبت به سابق، جهت بهینه کردن دامنه قیمت‌ها تدوین شده است.
ضریب اهمیت مناقصه توسط مناقصه‌گزار در محدوده جدول زیر تعیین میشود:
جدول۱ – تعیین ضریب مناقصه
تعداد
پیشنهاددهندگان
میزان اهمیت مناقصه
متوسط
زیاد
بسیارزیاد
۶-۴
۱,۱
۱
۰,۹
۱۰-۷
۱,۳
۱,۲
بالای ۱۰
۱,۵
۱,۴
مناقصه با اهمیت متوسط: مناقصه‌های با مبلغ برآورد تا یک‌صد برابر سقف نصاب معاملات متوسط
مناقصه با اهمیت زیاد: مناقصه‌های با مبلغ برآورد از یک‌صد تا ۱۰۰۰برابر سقف نصاب معاملات متوسط
مناقصه با اهمیت بسیار زیاد: مناقصه‌های با مبلغ برآورد از ۱۰۰۰ برابر سقف نصاب معاملات متوسط به بالا
حال با استفاده از دامنه قابل اعتماد قیمت‌های خارج از دامنه حذف میشود و نزدیک‌‌ترین قیمت به قیمت میانگین جدید قیمت یا برنده مناقصه می‌باشد.
۶- اهم علل اختلاف برآورد‌‌ها
برای برآورد هزینه اجرای کار به منظور واگذاری کار از طریق مناقصه طرحها، در صورتی که برای رشته پروژه مورد نظر از طرف معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی رییس‌جمهور فهرست‌بهای پایه منتشر و ابلاغ شده باشد، مهندسان و یا دستگاه‌هایی که عهده‌دار تهیه طرح و برآورد هزینه کار می‌باشند باید براساس فهرست‌های پایه و ضوابط و مقررات وابسته به آن نسبت به تهیه برآورد کار اقدام نمایند.
در رابطه با موضوع تحقیق، تحت عنوان «علل اختلاف قیمت» ۲۵ عامل با موضوعات مختلف مطابق، جدول (۲) با مطالعات کتابخانهای و میدانی شناسایی شد. میزان تأثیرگذاری و وزن آیتم‌های مختلف که باعث اختلاف قیمت در برآورد شد، متفاوت است.
۲ جدول – ارزش معیار‌‌ها براساس امتیازدهی کارشناسان
ردیف
شماره سؤال پرسشنامه
عوامل
میزان
P-Value
اهمیت معیار
۱۱
اختلاف قیمت‌های واحد فهرست بها با بازار بیرون
۱۹,۱۱
۲
۱۸
تأثیر بازدید پیمانکار از محل پروژه، در قیمت پیشنهادی مناسب
۱۷,۳۸
۳
۷
تأثیر شفاف‌سازی اسناد پیمان (اختلاف و تفاوت و یا عدم انسجام بین اسناد قرارداد) در تعیین قیمت پیشنهادی پیمانکاران
۱۶,۷۳
۴
۲۵
اهمیت معیار کیفیت در برآورد قیمت
۱۶,۴۶
۵
۲۴
اهمیت معیار زمان برای شما در برآورد قیمت
۱۵,۱۲
۶
۲۲
داشتن سابقه در محل اجرای کار
۱۵
۱۰
مشکلات فهرست‌ب‌ها (عدم هم‌خوانی ردیف‌‌‌ها با فن‌آوری‌های نوین و محدویت سقف برآورد ردیف‌های ستاره‌دار) در تعیین قیمت پیشنهادی غیرواقعی پیمانکاران
۱۴,۷۷
۸
۹
مشکالت و تناقضات فهرست بها (عدم هم‌خوانی ردیف‌‌‌ها با شرایط کار مثل بتن‌ریزی در هوای سرد یا تعریف نوع سنگ در حفاری) در تعیین قیمت پیشنهادی غیرواقعی
۱۴,۵۷
تأثیر نواقص نقشه‌ها در قراردادهای فهرست‌ب‌ها و سرجمع در بزرگ شدن دامنه تغییرات قیمت‌های پیشنهادی
۱۴,۴۶
پیاده‌سازی واحد فنی مناقصه در شرکت‌ها بر بهبود همسان‌سازی قیمت‌های پیشنهادی پیمانکاران
۱۴,۱۸
۲۰
نوع تأمین مالی پروژه (درآمد عمومی و سایر منابع)
۱۴,۰۹
۱۲
۱۷
تأثیر مالکیت ماشین‌آلات پیمانکار جهت ساخت پروژه‌ها نسبت به اجاره در رقابت قیمت پیشنهادی
۱۳,۸۳
۱۳
۱۹
نظارت سختگیرانه ناظران عالی سازمان در برآورد
۱۳,۷۵
۱۴
تأثیر امتیاز برای ضری پیمان جهت تعیین برنده، در برآورد قیمت مناس مناقصه‌گران
۱۳,۶۹
تأثیر فهارس‌ب‌ها پایه فارغ از پیچیدگی‌هایش در عدم دقت و صحت برآورد قیمت پیشنهادی و فاصله گرفتن از واقعیت‌ها
۱۳,۴۴
۱۶
۲۳
تعداد پروژه‌های جاری پیمانکار
۱۲,۸۵
عدم لحاظ ضری بالاسری در برآورد و اعمال ضریب پیمان
۱۲,۵۵
لحاظ هزینه ریسک مناقصه‌گر در قیمت پیشنهادی باتوجه به تورم و شناور بودن قیمت مصالح در سال‌های اخیر
۱۲,۳۸
دقت مهندسان دستگاه مناقصه‌گزار
دقت و توجه مناقصه‌گران
۱۰,۷۶
۲۱
آنالیز قیمت پیشنهادی مناقصه‌گران براساس اطلاعات میدانی (قیمت برندگان مناقصات قبلی و عددسازی)
۱۰,۵۴
ضبط سپرده‌ها و ضمانت‌نامه‌های پیمانکاران تا زمان آزادسازی
۱۰,۲۲
نوع سهام شرکت عام یا خاص (دولتی، شبه دولتی و خصوصی)
۹,۸۵
تفاوت قیمت پیشنهادی پیمانکاران با یکدیگر براساس اصل کسب منفعت، عدم ضرر و بازگشت سرمایه به نسبت هزینه انجام شده
۹,۳
امکان پیش‌بینی هزینه تمام شده طرح به صورت دقیق، با نامشخص بودن شاخص‌های تعدیل
۷,۲۲
در جدول (۲) با وزن‌دهی به پاسخ‌های کارشناسان، اهمیت هریک از معیارهای تشریح شده براساس مقیاس لیکرت تعیین شد، به‌طوری که در پرسشنامه گزینه خیلی کم عدد ۲ نشان‌دهنده «کاملاً بی‌اهمیت» و گزینه خیلی زیاد عدد ۲۰ معرف «بسیار بااهمیت» است.
بر اساس یافته‌های جدول ۲ بیش‌‌ترین میانگین نمره پاسخ‌ها مربوط به موارد زیر می‌باشد:
۱- اختلاف قیمت‌های واحد فهرست بها با بازار بیرون،
۲- تأثیر بازدید پیمانکار از محل پروژه، در قیمت پیشنهادی مناسب،
۳- تأثیر شفاف‌سازی اسناد پیمان (اختلاف و تفاوت و یا عدم انسجام بین اسناد قرارداد) در تعیین قیمت پیشنهادی پیمانکاران،
۴- اهمیت معیار کیفیت در برآورد قیمت،
۵- اهمیت معیار زمان در برآورد قیمت.
الزم به یادآوری است که از سال ۱۳۵۵ تاکنون در برآورد قیمت، ضرایب ارتفاع، منطقه و بالاسری حذف گردیده است و ضرایب تجهیز و برچیدن کارگاه، طبقات متناسب با کار و ضریب به‌هنگام نمودن برآورد لحاظ می‌گردند.
۴- نتیجه‌گیری
در بخش ۳ این مقاله عوامل مؤثر در انتخاب پیمانکاران و در بخش ۶ مهمترین علل اختلاف قیمت آنها در ۵ بند عنوان گردید. در ارزیابی عوامل با استفاده از آمار توصیفی و استنباطی، معیاری که ریشه آن خارج از مناقصه اما در ارتباط با اختلاف قیمت بود (اختلاف قیمت‌های واحد فهرست بها با بازار بیرون)، به‌عنوان مهمترین عامل ارزیابی گردید.
پیش‌بینی ریسک پروژه ناشی از موج افزایش قیمت بی‌رویه و نگاه بلندمدت استفاده از انواع بیمه‌های پوششی برای به حداقل رساندن ریسک در سؤال مربوط در پرسشنامه، از جمله راهکارهای متصور برای کاهش دامنه قیمت به شمار می‌رود.
با توجه به عوامل بروز اختلاف مورد اشاره، می‌توان نتیجه گرفت که در بسیاری از موارد با اتخاذ تدابیر ساده در زمان مناقصه از قبل می‌توان از بروز بخش عمده‌ای از اختلافات جلوگیری نمود.
منبع: ارایه شده در اولین کنگره ملی مهندسی ساخت و ارزیابی پروژه‌های عمرانی- ۱۳۹۳
این مطلب بدون برچسب می باشد.
دیدگاه بسته شده است.