جلوگیری از تصمیمات پرخطر با تحلیل‌های پیش از مناقصه -۲ سیدحامد موسوی، دکتر حسین رجایی روز گذشته قسمت اول مقاله «جلوگیری از تصمیمات پرخطر با تحلیل‌های پیش از مناقصه» به چاپ رسید. امروز آخرین قسمت این مقاله از مقابل نگاهتان می‌گذرد. عوامل تأثیرگذار بر تصمیمات مناقصاتی بی‌شک مبنای هر تصمیم‌گیری پارامترهایی هستند که به‌طور ذهنی […]
جلوگیری از تصمیمات پرخطر با تحلیل‌های پیش از مناقصه -۲
سیدحامد موسوی، دکتر حسین رجایی
روز گذشته قسمت اول مقاله «جلوگیری از تصمیمات پرخطر با تحلیل‌های پیش از مناقصه» به چاپ رسید. امروز آخرین قسمت این مقاله از مقابل نگاهتان می‌گذرد.
عوامل تأثیرگذار بر تصمیمات مناقصاتی
بی‌شک مبنای هر تصمیم‌گیری پارامترهایی هستند که به‌طور ذهنی توسط تصمیم‌گیرنده با یکدیگر سنجیده شده و قوت اثر برخی از آن پارامتر‌‌ها منجر به انتخاب یک گزینه و درنهایت تصمیم‌سازی می‌شود. نظر به این‌که ذهن انسان قادر به تحلیل بیش از چند فاکتور انگشت‌شمار به‌طور همزمان نمی‌باشد، شناسایی عوامل مؤثر بر یک تصمیم علاوه بر این‌که می‌تواند تحلیل و بررسی فرایند تصمیم‌سازی را آسان‌تر و مناسب‌تر سازد، می‌تواند مقدمه توسعه یک مدل مفهومی و کمی باشد. در این بخش از این تحقیق به شناسایی چنین پارامترهایی پرداخته‌ایم.
در مطالعاتی که توسط پژوهشگران مختلف در دنیا انجام پذیرفته است، فاکتور‌‌ها و عوامل تأثیرگذار گوناگونی بر دو تصمیم مناقصه‌ای مذکور (شرکت یا عدم‌شرکت در مناقصه و میزان قیمت پیشنهادی) شناسایی، تحلیل و دسته‌بندی شده‌اند. پس از جمع‌آوری این عوامل از ادبیات موضوع با استفاده از تحقیق کتابخانه‌ای –که تعداد آنها به ۱۶۶ فاکتور رسید- به بررسی، دسته‌بندی و بومی‌سازی آنها براساس نظر خبرگان از شرکت‌های پیمانکاری عمومی پرداختیم. درنهایت تعداد فاکتور‌‌ها به ۱۱۱ عدد کاهش یافت. در شکل شماره ۱ دسته‌بندی متناسب با شرکت‌های چند پروژه‌ای نشان داده شده است.
در زیر ۱۱۱ فاکتور را بر می‌شماریم:
۱- عوامل مرتبط با پروژه
۱-۱- عوامل مرتبط با شرایط مناقصه: ۲۳ معیار از این فاکتور‌‌ها شامل عوامل مرتبط با شرایط مناقصه است که به شرح زیر می‌باشد:
۱- نوع قرارداد (متعارف- epc– طرح و ساخت و…)
۲- نوع مناقصه (آزاد، محدود و ترک تشریفات مناقصه)
۳- نوع مناقصه (یک مرحله‌ای و دو مرحله‌ای)
۴- نوع ضمانتنامه‌های مورد نیاز جهت شرکت در مناقصه
۵- هزینه تهیه ضمانتنامه‌های شرکت در مناقصه
۶- هزینه خرید و تهیه اسناد مناقصه
۷- وجود یا عدم‌وجود تعدیل در پیمان
۸- ملزومات خاص شرکت در مناقصه (گواهینامه‌های تضمین کیفیت سری ISO، HSE، مدارک PMP برای مدیران و…)
۹- کامل و کافی بودن اسناد مناقصه (همه اسناد در زمان مناقصه وجود داشته باشد)
۱۰- کیفیت اسناد مناقصه (دقیق بودن اسناد مناقصه، دقت در طراحی و قیمت برآورد، خوب تهیه شدن نقشه‌ها، دقیق بودن و مشخصات فنی و…) و یا سطح و نوع طراحی اولیه و مفهومی (در پیمان‌های طرح و ساخت و EPC)
۱۲- مدت اعتبار پیشنهاد‌‌ها که در اسناد مناقصه قید گردیده است
۱۳- وجود یا عدم‌وجود محدودیت ضریب پیمان ۱۰ درصد
۱۴- جرایم کارفرما برای تأخیرات
۱۵- زمان و فصل برگزاری مناقصه
۱۶- نوع معیارهای موجود در اسناد ارزیابی کیفی پیمانکاران (RFQ) (اسناد مورد نیاز و ملزومات ارزیابی)
۱۷- تعداد شرکت‌کنندگان در مناقصه (تعداد رقبا)
۱۸- سطح رقابت (میزان احتمالی که پیمانکار از شانس خود در موفقیت در مناقصه و پیروزی بر رقبا می‌دهد)
۱۹- سهم پروژه در ارتقای رتبه‌بندی
۲۰- عدم‌اطمینان به سلامت مناقصه و وجود رانت و عواماً فراقانونی در گرفتن پروژه
۲۱- شرایط خصوصی پیمان (تنگنا‌‌ها و شرایط در نظر گرفته شده در آن)
۲۲- پیش‌بینی پرداخت هزینه مطالعات پیمانکارانی که در مناقصه دوم و سوم شده‌اند (در پیمان‌های طرح و ساخت و EPC)
۲۳- ترجیح و اهمیت نمره فنی به قیمت (در پیمان‌های طرح و ساخت و EPC)
۲-۱- عوامل مرتبط با کارفرما:
۲۴- میزان اعتبار، حسن شهرت، دید باز و صداقت کارفرما
۲۵- توان مدیریتی و پیگیری کارفرما
۲۶- دانش فنی کارفرما
۲۷- داشتن یا نداشتن سابقه همکاری با کارفرما
۲۸- توانایی مالی کارفرما و سابقه خوب در پرداخت به‌موقع صورت‌وضعیت‌ها
۲۹- اهمیت پروژه برای کارفرما
۳-۱- عوامل مرتبط با مشاور:
۳۰- داشتن یا نداشتن سابقه فعالیت با مشاور پروژه
۳۱- میزان اعتبار، حسن شهرت، استقلال و مرجعیت مشاور
۳۲- دانش فنی مشاور (دستگاه نظارت)
۳۳- توان مدیریتی و پیگیری مشاور
۳۴- وجود یا عدم‌وجود شرکت مشاور مناسب جهت مشارکت (در قراردادهای طرح و ساخت)
۳۵- وجود احتمال تغییر مهندس مشاور در طول پروژه
۴-۱- عوامل مرتبط با مشخصات و ویژگی‌های پروژه:
۳۶- نوع پروژه
۳۷- آشنایی شرکت با جنبه‌های جغرافیایی و اجتماعی محل ساخت پروژه
۳۸- مکان و موقعیت جغرافیایی پروژه
۳۹- کیفیت راه‌های دسترسی به محل اجرای پروژه
۴۰- در دسترس نبودن امکانات زیربنایی نظیر آب، برق، تلفن و… در محل اجرای پروژه
۴۱- شرایط آب و هوایی اقلیمی محل
۴۲- احتمال بروز بلایای طبیعی در منطقه
۴۳- داشتن فضای کار کافی و مناسب جهت اجرای پروژه (شرایط سایت)
۴۴- احتمال بروز حوادث ناشی از عدم‌ایمنی محل اجرای پروژه
۴۵- فرهنگ مردم منطقه
۴۶- مسایل و تبعات زیست‌محیطی پروژه
۴۷- داشتن یا نداشتن سابقه قبلی انجام پروژه‌های مشابه و تطابق با تخصص شرکت
۴۸- وجود تعداد معارضان مختلف در مسیر اجرای پروژه
۴۹- طول مدت پیمان
۵۰- روش و تکنولوژی خاصی که باید در ساخت به‌کار برده شود
۵۱- پیچیدگی فنی پروژه
۵۲- میزان حساسیت اجتماعی و سیاسی پروژه و تأثیر آن بر مسایل اجرایی
۵۳- میزان نیاز به ماشین‌آلات و تجهیزات خاص
۵۴- نیاز پروژه به استخدام افراد با تخصص‌های خاص
۵۵- در دسترس بودن نیروی ماهر محلی جهت انجام کار
۵۶- میزان ماشین‌آلاتی که باید اجاره شوند
۵۷- میزان نیاز به تأمین، تدارکات و خرید خارجی در قرارداد
۵۸- حد نصاب نمره پذیرش فنی (در پیمان‌های طرح و ساخت و EPC)
۵۹- سطح و میزان ریسک‌های مورد انتظار به علت ماهیت پروژه
۵-۱- عوامل مرتبط با مسایل مالی پروژه:
۶۰- میزان سود پروژه در مقایسه با سطح سود پروژه‌های پیشنهادی در بازار
۶۱- اندازه و مبلغ پروژه
۶۲- نحوه پرداخت‌ها در پروژه
۶۳- سهمی که پروژه در ایجاد جریان نقدینگی و گردش مالی شرکت خواهد داشت
۶۴- دوره بازگشت سرمایه‌ای که پیمانکار با توجه به ویژگی پروژه احتمال می‌دهد
۶۵- نرخ بازگشت سرمایه‌ای (ROR) که پیمانکار احتمال می‌دهد
۶۶- ریسک سرمایه‌گذاری در پروژه
۶۹- اهمیت پروژه برای آینده شرکت و تأثیر آن در گرفتن بازارهای جدید
۷۰- نقش پروژه در پشتیبانی روابط بلندمدت با کارفرما جهت پروژه‌های آینده
۷۱- کمک پروژه جدید به پرستیژ شرکت و کسب اعتبار بیش‌تر
۷۲- سهم پروژه در ایجاد تجربه جدید برای کارکنان شرکت
۷۳- حمایت مدیران ارشد شرکت از این نوع کار
۷۴- وجود بخشی از کار که بتوان آن را به پیمانکاران جزو سپرد (بنابر استراتژی‌های تعیین شده شرکت)
۷۵- میزان نیاز شرکت به‌کار
۲- عوامل مرتبط با منابع شرکت
۷۶- نقدینگی موجود شرکت در هنگام مناقصه
۷۷- داشتن تعداد کافی نیروی انسانی ماهر و فنی شرکت و اطمینان به آنها
۷۸- برخورداری از تعداد کافی مدیران باصلاحیت در سطوح مختلف
۷۹- دسترسی به تأمین‌کنندگان مواد، مصالح و ماشین‌آلات واجد شرایط
۸۰- داشتن پیمانکاران جزء قابل جهت انجام این نوع کار
۳- عوامل مرتبط با سبد پروژه‌ها (پورتفولیو) و همبستگی بین آنها:
امکان ایجاد موازنه در منابع مالی، انسانی و تجهیزات شرکت بین این پروژه و سایر پروژه‌ها:
۸۱- تمام شدن برخی از مراحل کارهای قبلی و امکان انتقال نیروی انسانی و ماشین‌آلات آن به پروژه جدید.
۸۲- استفاده همزمان از نیروهای متخصص فنی مدیریتی مشغول در سایر پروژه‌های شرکت، در این پروژه
۸۳- تأمین نقدینگی مورد نیاز جهت تزریق به این پروژه از طریق پروژه‌های دیگر
۸۴- میزان تأثیر دریافتی‌های این پروژه بر مدیریت سایر پروژه‌های شرکت
۸۵- بار کاری دفتر فنی هنگام برآورد قیمت
۸۶- میزان تشابه برنامه زمان‌بندی پروژه با پروژه‌های قبلی
۸۷- وابستگی تجهیزاتی پروژه به سایر پروژه‌های شرکت
۸۸- نزدیکی جغرافیایی پروژه با پروژه‌های قبلی در دست اجرای شرکت
۸۹- ظرفیت خالی پیمانکار و نیاز به پروژه جدید
۹۰- یکسان بودن دستگاه نظارت با سایر پروژه‌های موجود و در دست اجرای شرکت
۹۱- یکسان بودن کارفرما با سایر پروژه‌های موجود و در دست اجرای شرکت
۴-۱ عوامل مرتبط با بازار، وضعیت جهانی و قوانین و مقررات حاکم بر کشور
۴-۲- عوامل مرتبط با شرایط و قوانین بین‌المللی و خارج از کشور
۹۹- تحریم‌های بین‌المللی
۱۰۰- تغییرات قیمت جهانی نفت
۱۰۱- شرکت‌های خارجی شریک جهت انجام پروژه‌های بین‌المللی یا داخلی
۴-۳- عوامل مرتبط با بازار (داخلی و خارجی)
۱۰۲- در دسترس بودن کالاهای اساسی (نظیر سیمان و آهن) مورد نیاز در پروژه
۱۰۳- نوع مواد، مصالح و تجهیزات پیش‌بینی شده در قرارداد و امکان تهیه آنها از بازار داخلی
۱۰۴- دسترسی به مصالح مورد نیاز در منطقه
۱۰۵- قیمت نرخ ارز
۱۰۶- پولی که پرداخت‌ها براساس آن انجام می‌گیرد
۱۰۷- تغییرات نرخ تورم و بهره در کشور
۱۰۸- تغییر در نرخ تولیدات کالاهای اساسی
۱۰۹- ریسک سرمایه‌گذاری در پروژه
۱۱۰- وجود کار در بازار (سایر پروژه‌هایی که اکنون به مناقصه گذاشته شده‌اند)
۱۱۱- احتمال وجود کار در آینده (پروژه‌هایی که در آینده ممکن است به مناقصه گذاشته شوند)
هر کدام از این عوامل می‌توانند در شرایط گوناگون برای شرکت‌های مختلف اهمیت و جایگاهی متفاوت داشته باشند. در شرکت‌های کوچک که غالباً درگیر یک پروژه می‌باشند و سبد پروژه‌ها برای آنان مفهومی ندارد، بررسی اثربخشی این فاکتور‌‌ها در تصمیمات شرکت به تنهایی می‌تواند کافی باشد. اما برای شرکت‌های بزرگ چند پروژه‌ای که درگیر چندین پروژه به‌طور همزمان می‌باشند و همچنین ظرفیت و پتانسیل پذیرش پروژه‌های دیگر را نیز دارند، علاوه بر بررسی تأثیرات این عوامل در تصمیمات شرکت، بررسی همبستگی دو یا چند پروژه در برخی از این عوامل نیز باید مد نظر قرار گیرد. بررسی نتایج اثرات همبستگی بین پروژه‌ها نتایج بسیار متفاوتی نسبت به بررسی انفرادی پروژه‌ها خواهد داشت.
دانستن این عوامل مشهود بدون آنها، برای تصمیم‌گیر این امکان را فراهم می‌کند که به تمام جوانب مسأله توجه کافی داشته باشد.
جمع‌بندی و نتیجه‌گیری
بررسی استراتژیک مناقصات پروژه‌ها می‌تواند در دو سطح انجام پذیرد: ۱- در سطح پروژه ۲- در سطح شرکت. در سطح پروژه، برآورد قیمت براساس تخمین‌هایی که مورد انتظار می‌باشند، مثل ریسک پروژه، سود مورد انتظار و… انجام می‌پذیرد. اما سطح شرکت ریسک کل شرکت، مجموع منابع شرکت و استراتژی‌های آن مد نظر قرار می‌گیرد. به این ترتیب می‌توان از افق بالاتری به آنچه که در راستای بهره‌وری، استفاده بهینه از منابع و پیشینه‌سازی سود، مورد ملاحظه قرار می‌گیرد نگریسته شود. در مجموع داشتن نگاه پورتفولیویی و اعمال پرگونه‌سازی در شرکت‌هایی که همواره با سبدی از پروژه‌ها و برنامه‌ها روبه‌رو هستند امری ضروری و اجتناب ناپذیر می‌باشد. اهمیت این موضوع در بحث انتخاب پروژه‌ها و ارایه قیمت پیشنهادی در مناقصات بسیار زیاد می‌باشد. بنابراین می‌توان گفت مدل‌های موجود در انتخاب پروژه و ارایه قیمت که این بحث را تحت پوشش قرار نمی‌دهند عملاً غیرکاربردی و به دور از واقعیت می‌باشند.
در تحقیقات بعدی می‌توان ارزشگذاری هر فاکتور با استفاده از پرسش‌نامه پرداخت و در نهایت بر مبنای پرسش‌نامه مدل مفهومی مستخرج خواهد شد. همچنین می‌توان به ارزیابی میزان تأثیر همبستگی‌‌‌ها در پروژه‌های موجود در یک سبد پرداخت، آنها را دسته‌بندی کرد و در ارزیابی‌های کمی و فرمولی مورد استفاده قرارداد.
این مطلب بدون برچسب می باشد.
دیدگاه بسته شده است.