نحوه تنظیم قرارداد پیمانکاری و نکاتی که باید بدانید

نحوه تنظیم قرارداد پیمانکاری و نکاتی که باید بدانید منبع: http: //hamipeyman.com گروه نویسندگان حامی‌پیمان قرارداد پیمانکاری قراردادی است که در ان انجام عمل یا فروش کالایی را با شرایط معینی در قبال مزد یا بها و در مدت معین به شخص یا اشخاص معلوم به نام پیمانکار واگذار می‌شود. نحوه تنظیم قرارداد پیمانکاری ممکن […]

نحوه تنظیم قرارداد پیمانکاری و نکاتی که باید بدانید

منبع: http: //hamipeyman.com

گروه نویسندگان حامی‌پیمان

قرارداد پیمانکاری قراردادی است که در ان انجام عمل یا فروش کالایی را با شرایط معینی در قبال مزد یا بها و در مدت معین به شخص یا اشخاص معلوم به نام پیمانکار واگذار می‌شود. نحوه تنظیم قرارداد پیمانکاری ممکن است درباره حمل و نقل، خرید مصالح، تجهیزات، ماشین‌آلات، تهیه و نصب تجهیزات صنعتی، ساخت و ساز ابنیه و مستحدثات عمرانی و ساختمانی از قبیل راه، سد، تونل و… می‌باشد. عموماً در تعهدهای پیمانکاری به‌صورت فرمت و به‌طور کتبی در چند ماده تنظیم و به امضاء طرفین قرارداد می‌رسد. تدوین قرارداد دارای اصول خاصی می‌باشد که آن را از سایر قرارداد‌‌ها متمایز می‌نماید لذا در این مقاله سعی بر آن شده تا در خصوص نحوه تنظیم قرارداد پیمانکاری نکاتی که می‌بایست رعایت گردد، ذکر شود.

اصول تنظیم قرارداد پیمانکاری چیست؟

عنوان قرارداد اسمی است که برای قرارداد انتخاب می‌شود در صورت عدم تطبیق نام انتخابی با احکام و مفاد قرارداد، در نهایت آنچه که ملاک قضاوت و حل اختلاف قرار خواهد گرفت نوع قرارداد و آثار و احکام آن است که قصد واقعی و عملکرد طرفین را تعیین می‌کند نه اسمی که برای قرارداد انتخاب شده است از جمله عناوین قراردادهای پیمانکاری می‌توان به قراردادهای طراحی، تدارکات، ساخت (EPC)، قرارداد تدارکات، ساخت (PC) قرارداد کلید در دست، قرارداد پیمان مدیریت و…. اشاره نمود.

طرفین قرارداد

در قرارداد دو طرف و گاهی چند طرف (کنسرسیوم) وجود دارد که بایستی برای استقرار تعهد و تشخیص مسؤولیت‌های قراردادی به‌طور دقیق و منجز تعیین و مشخص گردد. برای اشخاص حقیقی در قرارداد ذکر مشخصات شناسنامه و کارت ملی و آدرس و غیره کفایت دارد ولی برای اشخاص حقوقی در نحوه تنظیم قرارداد پیمانکاری باید نکاتی توجه شود از جمله اینکه به حکم قانون دارای شخصیت حقوقی مستقل و مجاز به عقد و امضای قرارداد و ایجاد تعهد باشد. در خصوص سازمان‌های دولتی و وزارتخانه‌ها و بانک‌ها و شهرداری‌ها بایستی طرف قرارداد به درستی تعریف و مشخص شود. در خصوص شرکت‌ها می‌بایست برای بررسی صلاحیت شرکت جهت انعقاد قرارداد اساسنامه و مراحل قانونی تشکیل آن را بررسی نمود و جهت احراز بقاء و عدم انحلال یا تعلیق شرکت، گواهی آخرین تغییرات می‌بایست اخذ گردد.

همچنین شخصی باید قرارداد را امضا نماید که براساس اساسنامه و صورت‌جلسه مصوبات مجمع عمومی و آخرین تغییرات شرکت حق امضاء را دارا باشد. یکی دیگر از مواردی که باید در تنظیم قرارداد پیمانکاری رعایت شود این است که صلاحیت شرکت‌ها از جهت احراز توانایی و امکان انجام کار توسط شرکت بررسی شود و موضوع قرارداد از موارد فعالیت‌های مجاز شرکت باشد. مورد دیگر اینکه شرکت طرف قرارداد ممنوع‌المعامله نباشد.

نحوه تنظیم قرارداد پیمانکاری

موضوع قرارداد

موضوع قرارداد‌‌ها بیش‌تر جنبه تخصصی دارد و متخصصین و کارشناسان مرتبط با قرارداد باید خودشان دقیقاً کار را با تمام مسائل و جوانب آن شرح دهند تا باعث بروز اختلافات عمده بعدی در اجرا یا تفسیر، همچنین ادعا و انکارهای متعدد طرفین نگردد. گاهی موضوع نحوه تنظیم قرارداد پیمانکاری با درج عبارات کوتاه و مختصر قابل قبول است گاهی هم دارای ابعاد فنی و تخصصی است که در این صورت جزییات کامل تحت عنوان (شرح کار) به‌طور مفصل شرح داده و به عنوان جزء لاینفک قرارداد ضمیمه می‌گردد.

مبلغ قرارداد

توافق و تصریح قیمت و بهای کالای مورد معامله از جمله موارد مهم نحوه تنظیم قرارداد پیمانکاری است تعیین مبلغ برحسب موضوع قرارداد روش‌های مختلفی دارد. چنان‌چه موضوع قرارداد خرید و فروش کالای مورد معامله هم ترکیبی باشد بایستی قیمت به صورت تفکیکی اعلام گردد و اگر کالا دارای تعدد باشد قیمت واحد و تعدد، به تفکیک در قرارداد ذکر گردد. چنان‌چه قرارداد خارجی و مبلغ آن ارزی است باید صراحتاً نوع آن مشخص شود.

نحوه پرداخت مبلغ قرارداد

معمولاً ضمن انعقاد قرارداد، مبلغی از بهای قرارداد به عنوان پیش پرداخت به پیمانکار پرداخت می‌شود تا برای تهیه مقدمات اجرای قرارداد یا خرید وسایل و تجهیزات هزینه گردد. مبلغ پیش پرداخت در قراردادهای مشاوره یا قراردادهای مدیریت طرح و امور تحقیقاتی برای خدمات مربوط به مطالعه و طراحی و خدمات تحقیقاتی معادل ۲۰ درصد مبلغ اولیه حق‌الزحمه مربوطه می‌باشد.

برای خدمات مربوط به دوره ساخت و تحویل نیز مبلغ پیش پرداخت معادل ۱۰ درصد می‌باشد در قرارداد‌‌ها و نصب مبلغ پیش پرداخت معادل بیست درصد مبلغ اولیه پیمان است که حداقل در ۳ قسط پرداخت می‌شود.

در اکثر اوقات در قرارداد‌‌ها پرداخت ماهیانه صورت می‌گیرد و پیمانکار ماه به ماه مطابق پیشرفت کار پروژه صورت حساب می‌فرستد و به وی پول داده می‌شود.

مدت و شروع قرارداد

زمان شروع و اتمام کار باید در نحوه تنظیم قرارداد پیمانکاری صراحتاً قید گردد در غیراین صورت تاریخ و امضا قرارداد، تاریخ شروع تلقی خواهد شد، اهمیت تعیین زمان و اتمام قرارداد این است که مشخص می‌کند پیمانکار چه موقع کار را باید تحویل دهد و اگر این تاریخ در قرارداد معلوم نباشد کارفرما یا خریدار هیچ وقت نمی‌تواند ادعا کند پیمانکار تأخیر داشته است.

محل و نحوه ایفای تعهد

ذکر محل تحویل کالا یا انجام تعهد بسیار ضروری است و بی‌احتیاطی نسبت به آن موجب خسارات سنگین و تعقیبات کیفری می‌گردد در قرارداد باید دقیقاً قید شود که کالا در کجا و چگونه تحویل می‌شود مثلاً در قراردادهای تحقیقاتی یا ساخت و ساز چنانچه شهر یا جای مشخصی در قرارداد تعیین شده باشد باید کار در آن محل باشد اما چنان‌چه محلی برای انجام کار مشخص نشده همان محلی که قرارداد امضا شده به منزله محل اجرای تعهد است و چنان‌چه اختلافی به وجود آید نمی‌توان متعهد را مجبور نمود که در جای دیگری ایفای تعهد نماید.

تضمین

در قرارداد‌‌ها جهت انجام تعهدات از سوی پیمانکار تضمین اخذ می‌گردد تا در مواقعی که پیمانکار به تعهدات خویش عمل ننماید و یا نقصی در تعهدات وجود داشته باشد بتواند خسارات خویش را در مدت زمان کوتاهی از طریق تضمین اخذ نماید انواع تضمین‌های معتبر عبارتند از: ضمانتنامه بانکی، ضمانتنامه صادره از سوی مؤسسات اعتباری غیربانکی، وجه نقد، سفته، چک، وثیقه ملکی و… موارد اخذ تضمین در قرارداد‌‌ها عبارتند از: تضمین شرکت در مناقصه، تضمین انجام تعهد، تضمین پیش پرداخت، تضمین حسن انجام کار.

شروط قرارداد

شرط مجموعه الزاماتی است که در ضمن عقد قرار می‌گیرد به عبارت دیگر تعهد، تکلیف کلی و شرط نحوه اجرای آن است، شرط به لحاظ آثار و خواص به سه نوع: باطل، مبطل و صحیح دسته‌بندی می‌شود که باید کاملاً آنها را شناخت تا با درج آن در قرارداد براساس معامله و تعهدات لطمه‌ای وارد نشود.

تأیید و تصویب قرارداد

قانون اساسی انعقاد برخی قرارداد‌‌ها یا صلح یا ارجاع آن را به داوری منوط به تصویب هیأت دولت، مجلس شورای اسلامی و یا امضای رییس‌جمهور داشته است. لذا رعایت این مورد نیز در برخی قرارداد‌‌ها دولتی بسیار اهمیت دارد.

الزامات قوانین کار، تأمین اجتماعی و مسؤولیت مدنی

رعایت برخی مقررات به‌خصوص مطالبات کارگران، تدابیر امنیتی و بهداشت کار، بیمه‌های تأمین اجتماعی و مسؤولیت مدنی از قوانین آمره و در قرارداد‌‌ها برعهده کارفرما و پیمانکار می‌باشد. لذا در نحوه تنظیم قرارداد پیمانکاری نباید برخلاف این قوانین توافقی به عمل آید چرا که فاقد ارزش و غیر مسموع است.

نماینده – ناظر – دستگاه نظارت

برای جلوگیری از بروز مشکلات فوق طرفین برحسب موضوع قرارداد و نوع کار، نماینده یا نافله یا مجری قرارداد دارای تخصص متناسب با موضوع، تعیین و طی ماده جداگانه‌ای صراحتاً قید و وظایف و اختیار آنها را نیز به‌طور دقیق و روشن مشخص می‌نمایند.

همچنین در قرارداد‌‌ها دستگاه نظارت پیش‌بینی می‌شود که عبارت است از اداره یا شرکت یا مؤسسه‌ای که کارفرما به منظور نظارت بر اجرای تعهداتی که پیمانکار تقبل نموده تعیین و به پیمانکار معرفی می‌شود. ناظر شخصی است که از طرف کارفرما یا دستگاه نظارت برای نظارت مستقیم در اجرای عملیات کارگاه تعیین و کتباً به پیمانکار معرفی می‌شود و اصولاً مقیم کارگاه خواهد بود.

در همین راستا و برای آشنایی بیش‌تر خوانندگان محترم با قراردادهای پیمانکاری به دو مورد از قراردادهای پیمانکاری پرداخته‌ایم؛ اول با «قرارداد پیمانکاری طرح و ساخت توأم D.B» آشنا می‌شویم و سپس به «قرارداد پیمانکاری کلید در دست» می‌پردازیم.

قرارداد پیمانکاری طرح و ساخت توأم D.B

در این قرارداد، کارفرما مسؤولیت اجرای پروژه پیمانکاری را به پیمانکار طراح و سازنده واگذار می‌نماید و کارفرما صرفاً با یک تأمین کننده خدمات طراحی و ساخت ارتباط دارد مسؤولیت و ریسک کارفرما در این روش به حداقل می‌رسد و سازمان طراح سازنده مسؤولیت تمامی خدمات طراحی، تدارکات و ساخت پروژه را به عهده می‌گیرد. در این سیستم امکان انجام طرح و ساخت سریع به حداکثر می‌رسد. بر این اساس کارفرما یا مشاورش، پروژه پیمانکاری را تا مرحله طراحی می‌بایست پیش برده و پس از تکمیل طراحی از طریق مناقصه، تدارکات و اجرای پروژه را به پیمانکار واگذار می‌کند.

مزایای قرارداد طرح و ساخت توأم (D-B)

– مسؤولیت کامل طراحی و ساخت با یک مجموعه

– درگیری کارفرما با فرایند طراحی و ساخت در حداقل ممکن

– نقش کارفرما عمدتاً مدیریت قرارداد و یا تأیید مراحل اجرا می‌باشد

– روند سریع پروژه

– کاهش هزینه

– صرف زمان زیاد جهت انتخاب پیمانکار طرح و ساخت

معایب قرارداد طرح و ساخت توأم (D-B)

به جهت آن‌که بخش عمده توسط یک پیمانکار انجام می‌شود امکان دارد انتظارات کارفرما به خوبی برآورده نشود.

پیچیدگی ارزیابی در انتخاب پیمانکار منجر به کاهش رقابت و افزایش قیمت می‌شود.

 در پروژه‌هایی که نیاز به تخصص‌های مختلف می‌باشد ریسک بالایی را به‌کارفرما منتقل می‌کند.

قرارداد پیمانکاری کلید در دست

قرارداد پیمانکاری کلید در دست (Turnkey) (T.K) (package-Deal): در قرارداد پیمانکاری کلید در دست پیمانکار علاوه بر مسؤولیت طراحی و اجرا، این اطمینان را به‌کارفرما می‌دهد که پروژه اتمام شده مطابق خواسته وی و آماده بهره‌برداری است یعنی کارفرما با چرخاندن کلید می‌تواند از پروژه بهره‌برداری کند. استفاده از روش کلید در دست درگیری کارفرما را در فرایند طراحی و اجرا در مقایسه با روش‌های قراردادی دیگر به مقدار قابل ملاحظه‌ای کاهش می‌دهد و نقش کارفرما به‌طور عمده، مدیریت قرارداد و مرور یا تأیید کارهای طراحی خواهد بود.

در قرارداد پیمانکاری کلید در دست مرحله مناقصه از اهمیت زیادی برخوردار می‌باشد. کارفرما بایستی از قابلیت‌های پیمانکاران و کیفیت طرح‌های پیشنهادی اطمینان حاصل نماید و پیمانکار نیز بایستی وقت و انرژی زیادی برای تهیه پیشنهاد خود با اطمینان از این نظر که قابل اجرا بوده و قیمت پیشنهادی سود آور می‌باشد، صرف نماید.

ممکن است قسمت مشخصی از یک پروژه به صورت کلید در دست به پیمانکار واگذار شود که به آن Partikal Turnkey یا Semi Turnkey گفته می‌شود. قرارداد کلید در دست در پروژه‌های نفت و گاز، نیروگاهی، سدسازی و طرح‌های صنعتی کاربرد ویژه‌ای دارد. بنا به دلایلی پیمانکاران تمایل بیش‌تری جهت انجام پروژه‌ها به روش قرارداد کلید در دست دارند از جمله این دلایل به شرح ذیل می‌باشد:

به دلیل سریع بودن این پروژه‌ها، پیمانکار قادر خواهد بود که کار را به سرعت انجام داده و مطالبات خود را دریافت نماید.

در بیش‌تر مواقع به دلیل ویژگی‌های قرارداد کلید در دست این نوع پروژه‌ها وابسته به برنامه زمان بندی یا فعالیت دیگران نخواهد بود.

پیمانکار برای انتخاب تجهیزات و تکنیک‌های اجرایی آزادی عمل بیش‌تری خواهد داشت.

 

به عبارتی ساده تر، کارفرما هیچ‌گونه دخالتی در پروژه نمی‌کند و کلیه اقدامات از طراحی تا اجرای پروژه بر عهده پیمانکار می‌باشد. در این نوع قرارداد، پیمانکار اختیارات بسیار زیادی در همه امور فنی خواهد داشت لذا به همین علت این نوع قرارداد پیمانکاری به قرارداد T.K معروف شده است.