انواع قرارداد‌ها ی حمل و نقل دریایی-قسمت آخر

انواع قرارداد‌ها ی حمل و نقل دریایی-قسمت آخر

منبع: http: //hasanilaw.blogfa.com

گردآورندگان

رضاباقری- عادل بشیری – علی مبلغی –  حسین اردمه

 

انواع بارنامه‌های دریایی

برای کالاهایی که با کشتی اجاره‌ای حمل می‌شوند صادر می‌شود. حمل بار تحت این نوع بارنامه، تابع قرارداد چارتر (اجاره) می‌باشد. مثلاً یک فردی کشتی را اجاره بلند مدت می‌کند و خود او که اجاره‌کننده کشتی است، از یک، دو یا چند صاحب کالا، کالا برای حمل دریافت می‌کند.

● از نظر موقعیت کالا

▪ بارنامه دریایی کالای بارگیری شده («B/L» Shipped Bill of Lading)

نشان دهنده این است که کالا توسط متصدی حمل تحویل گرفته شده و در کشتی بارگیری شده است. بر روی چنین بارنامه‌ای عبارت «Shipped» یا «On Board» قید می‌شود.

▪ بارنامه دریایی کالای دریافت شده (Received for Shipment B/L)

نشان دهنده این است که کالا توسط متصدی حمل، برای حمل دریافت شده اما بارگیری نشده است. در عمل، بانک‌ها از قبول چنین بارنامه‌ای خودداری می‌کنند مگر این‌که در قرارداد بین خریدار و فروشنده، اعتبار آن مورد پذیرش واقع شود.

● از نظر تعداد وسیله حمل

▪ بارنامه دریایی مستقیم (Direct Bill of Lading)

برای حمل کالا از بندری به بندر دیگر بدون تغییر کشتی و ارسال مستقیم کالا به گیرنده استفاده می‌شود.

▪ بارنامه حمل مرکب (Combined Bill of Lading)

در مورد حمل کالا با بیش از یک نوع وسیله حمل و تحت حمل و نقل مرکب یا چند وجهی استفاده می‌شود. صادر‌کننده این نوع بارنامه، یعنی متصدی حمل و نقل چند وجهی؛ مسؤولیت حمل از زمان دریافت کالا تا تحویل آن را بر عهده دارد.

تحت تأثیر شیوه حمل و نقل مرکب، گروه‌هایی با نام Non Vessel Operating Carrier (NVOC) یا Non Vessel Operating Common Carrier(NVOCC)، وارد فعالیت حمل و نقل شده‌اند. این متصدیان حمل، بارنامه را برای حمل کالا با کشتی یا وسیله حملی صادر می‌کنند که نه مالک آن هستند و نه اداره آن را بر عهده دارند و عمدتا در حمل کالا با کانتینر فعالیت می‌کنند.

زیرا گسترش استفاده از کانتینر برای حمل و نقل کالا باعث گسترش و تسهیل حمل و نقل مرکب شده است. در کشتیرانی کانتینری که امروزه بیش‌تر فعالیت مربوط به کشتیرانی لاینر را شامل می‌شود، شرکت کشتیرانی، هم مدیریت کشتی و هم مدیریت بار را بر عهده دارد.

یعنی هم مالک کشتی است و هم مالک کانتینرها. با روی کار آمدن NVOCC‌ها، شیوه کاری به این سمت گرایش می‌یابد که کشتیرانی‌ها فقط مدیریت کشتی را به دست بگیرند و مدیریت کانتینر و بار را NVOCC‌ها به دست بگیرند.

▪ بارنامه سراسری (Through Bill of Lading)

مانند بارنامه مرکب است، اما این نوع بارنامه زمانی صادر می‌شود که یک حلقه از زنجیره حمل و نقل، الزاماً دریایی باشد.

● از نظر شرایط کالای مورد حمل

۱) بارنامه دریایی تمیز یا غیرمخدوش (Clean Bill of Lading)

اگر در بارنامه ذکری از معیوب بودن کالا یا بسته بندی آن نباشد و به ضمیمه آن نیز یادداشتی نباشد، بارنامه تمیز یا غیرمخدوش یا بدون قید و شرط نامیده می‌شود.

البته بارنامه باید دارای این شرایط باشد. در غیراین صورت ارزش و اعتبار خود را از دست می‌دهد. روی چنین بارنامه‌ای این عبارت قید می‌شود: Received in Apparent Good Order and Condition

۲) بارنامه دریایی غیرتمیز یا مخدوش (Claused Bill of Lading)

در آن صریحاً در مورد نقص و عیب کالا یا بسته بندی آن قید شده است. در معاملات مبتنی بر اعتبارات اسنادی، بانک‌ها از قبول بارنامه‌های مخدوش «Claused» خودداری می‌کنند.

● از نظر نوع خدمات حمل و نقل

۱) بارنامه تحت خدمات منظم کشتیرانی (Liner Bill of Lading)

این نوع بارنامه برای محموله کشتی‌هایی صادر می‌شود که دارای برنامه حرکت مشخصی بوده و مسیرهای مشخصی را طی می‌کنند. (همان خطوط لاینر)

۲) بارنامه تحت خدمات کشتیرانی ترمپ (Charter Party Bill of Lading)

برای کالاهایی که با کشتی اجاره‌ای حمل می‌شوند صادر می‌شود. حمل بار تحت این نوع بارنامه، تابع قرارداد چارتر (اجاره) می‌باشد. مثلاً یک فردی کشتی را اجاره بلند مدت می‌کند و خود او که اجاره‌کننده کشتی است، از یک، دو یا چند صاحب کالا، کالا برای حمل دریافت می‌کند.

در این صورت اجاره‌کننده اول، به هر یک از صاحبان کالا بارنامه می‌دهد نه این‌که با آنها چاترپارتی تنظیم کند. این بارنامه‌ها تحت چارترپارتی صادر می‌شوند. این نوع بارنامه‌ها مورد قبول بانک‌ها نمی‌باشند مگر این‌که خلاف آن شرط شده باشد.

● انواع دیگر بارنامه

۱) بارنامه ترانشیپ (ترانسشیپ) Transshipment Bill of Lading

این نوع بارنامه صرفاً برای حمل کالا از طریق دریا بوده و کالا از یک کشتی به کشتی دیگر منتقل می‌شود و در آن مبدأ و مقصد محموله و همچنین نقطه انتقال کالا از کشتی اول به کشتی دوم و… مشخص می‌شود.

۲) بارنامه حمل مرکب فیاتا (FBL)

اتحادیه بین‌المللی کارگزاران بار (Freight Forwarders) آن را جهت استفاده عاملین حمل و نقل مرکب تنظیم کرده است. بارنامه فیاتا می‌تواند به صورت بارنامه دریایی نیز صادر شود. بارنامه فیاتا حاوی آرم سازمان فیاتا و اتاق بازرگانی بین‌المللی می‌باشد.

کارنه‌تیر چیست؟

کارنه‌تیر (TIR carnet) سندی است گمرکی که برای ترانزیت بین‌المللی کالا در چارچوب کنوانسیون تیر(TIR) در کشور مبدأ صادر می‌شود و به موجب آن کالا در وسیله نقلیه جاده‌ای به‌طور پلمب شده از خاک کشورهای بین راه عبور می‌کند و تا مقصد نیازی به انجام تشریفات گمرکی مربوط به ترانزیت در مرزهای ورودی و خروجی این کشور‌ها طبق قوانین داخلی آنها نخواهد بود.

در حمل و نقل بین‌المللی جاده‌ای، وسایل نقلیه و کالا‌ها برای عبور (ترانزیت) از خاک هر کشور باید در مرز ورودی، پس از تنظیم اظهارنامه ترانزیت مورد بازرسی گمرکی قرار گیرد و صاحب کالا بسته به مقررات داخلی آن کشور سپرده نقدی یا ضمانت‌نامه تودیع کند و در اظهارنامه متعهد شود که کالا تا موعد مقرر در پروانه ترانزیت از مرز خروجی تعیین شده خارج خواهد شد. در اغلب موارد این تشریفات گمرکی سبب تأخیر و معطلی وسیله نقلیه می‌شود و هزینه‌های اضافی به بار می‌آورد، ضمن این‌که احتمال دارد کالا در این میان خسارت دیده یا سرقت شود.

به منظور تسریع در حمل و نقل بین‌المللی، کاستن از تشریفات گمرکی و جلوگیری از خسارت‌های احتمالی در جریان ترانزیت بین‌المللی کالا، کنوانسیونی تحت عنوان «کنوانسیون گمرکی مربوط به حمل و نقل بین‌المللی کالا در جاده‌ها تحت کارنه‌های تیر» به ابتکار اتحادیه بین‌المللی حمل و نقل جاده‌ای در سال ۱۹۵۹ منعقد شد که در سال ۱۹۷۵ جای خود را به کنوانسیون دیگری با همین عنوان داد.

طبق این کنوانسیون سندی برای ترانزیت بین‌المللی کالا صادر می‌شود که کارنه‌تیر یا دفترچه تیر نام دارد و بدین منظور اعضای کنوانسیون موظف هستند، سازمانی را برای صدور کارنه‌تیر و تضمین پرداخت هزینه‌های ناشی از تخلفات از مقررات کنوانسیون تعیین کنند.

به موجب قانون الحاق ایران به کنوانسیون مزبور، مورخ ۱۳۶۳، اتاق بازرگانی و صنایع و معادن به عنوان مؤسسه صادرکننده و ضامن کارنه‌تیر مشخص شده است.

کارنه‌تیر به زبان فرانسه چاپ می‌شود، مع هذا ممکن است دارای صفحات اضافی شامل ترجمه متن کارنه به زبان کشور محل صدور باشد. کارنه‌تیر که برای مؤسسات حمل و نقل مورد تأیید و صرفاً برای حمل جاده‌ای کالا صادر می‌شود، فرم استانداردی دارد. برای کالاهای هر وسیله نقلیه، ترکیبی از وسایل نقلیه (وسایل نقلیه متصل شده به یکدیگر) یا برای چندین کانتینر که بر روی یک وسیله نقلیه یا ترکیبی از آنها بار شده‌اند، یک کارنه‌تیر صادر می‌شود که فقط برای یک سفر معتبر است. بر روی کارنه شماره اسناد جداشدنی برای کنترل گمرکی و اسناد تصفیه برای عملیات حمل و نقل ذکر شده است. تعداد برگه‌های کارنه‌تیر بر حسب تعداد کشورهای واقع بین مبدأ و مقصد کالا بین حداقل ۶ و حداکثر ۲۰ برگ متفاوت است. این صفحات دارای شماره‌های ۱و۲ هستند که آنها را اصطلاحاً وله (volet) می‌نامند و بر روی آنها تمام مشخصات کالا ذکر می‌شود.

در صورتی که کالا فقط بین یک گمرک مبدأ و یک گمرک مقصد حمل شود کارنه باید حداقل دارای دو برگ برای کشور مبدأ و دو برگ برای کشور مقصد و دو برگ برای هر کشوری باشد که از آن عبور می‌کند، برای هر محل اضافی جهت بارگیری یا تخلیه دو برگ دیگر لازم است.

به علاوه، طبق کنوانسیون تیر، لازم است که وسیله نقلیه پس از بارگیری، در گمرک کشور مبدأ بازرسی و لاک و مهر (سیم و سرب یا پلمب) شود و پلاک‌های مستطیل شکل با علامت TIR در قسمت‌های جلو و عقب وسیله نقلیه نصب شوند. برای جلوگیری از سوءاستفاده، طرف‌های کنوانسیون باید نمونه مهرهایی را که به‌کار می‌برند برای یکدیگر ارسال دارند. وسیله نقلیه و کانتینر خود نیز باید طبق استانداردهای مقرر در ضمایم کنوانسیون باشد.

در صورت رعایت مقررات کنوانسیون، دارندگان کارنه‌تیر می‌توانند پس از پلمب وسیله نقلیه در گمرک محل بارگیری یا در نزدیک‌‌ترین گمرک به این محل در کشور مبدأ، بدون معطلی و بدون انجام تشریفات گمرکی ناظر بر ترانزیت خارجی، کشورهای مختلف را پشت سر گذاشته و تا مقصد نهایی به راه خود ادامه دهند؛ به عبارت دیگر، مقامات گمرکی کشورهای بین راه الزامی ندارند وسیله نقلیه و کالا را مورد بازرسی کامل قرار دهند. مگر این‌که در موارد استثنایی انجام چنین بازرسی‌هایی ضرورت پیدا می‌کند که در این صورت وسیله نقلیه مجدداً پلمب خواهد شد.

گرچه کارنه‌تیر، حمل‌کننده و صاحب کالا را از الزام به تنظیم اسناد گمرکی کشورهای بین راه و تودیع سپرده یا ضمانت‌نامه ویژه ترانزیت معاف می‌دارد، ولی مانع اجرای محدودیت‌ها و نظارت‌هایی که طبق مقررات داخلی این کشور‌ها در زمینه‌های اخلاقی، بهداشتی و امنیت عمومی وجود دارد، نمی‌شود و وصول عوارضی را که ممکن است به موجب همین مقررات پیش‌بینی شده باشد، منتفی نمی‌سازد. همچنین مقامات گمرکی ممکن است برای حمل کالا در قلمرو کشور متبوع خود محدودیت‌های زمانی برقرار کرده یا تقاضا کنند که وسیله نقلیه مسیر مشخصی را طی کند یا برای جلوگیری از سوءاستفاده، لازم تشخیص دهند که وسیله نقلیه به هزینه حمل‌کننده همراهی (اسکورت) شود.

طبق کنوانسیون تیر مؤسسه ضامن، تعهد می‌کند که در صورت تخلف دارنده کارنه‌تیر از مقررات این سند، حقوق و عوارض گمرکی متعلق به کالا و هرگونه عوارض تأخیر، بهره‌های مربوط را طبق قوانین و مقررات کشوری که جرم در آن واقع شده بپردازد. البته این تضمین رفع مسؤولیت اشخاصی نیست که از مقررات کنوانسیون تیر تخلف کرده‌اند. مسؤولیت ضامن در قبال مقامات یک کشور عضو کنوانسیون فقط از زمانی آغاز می‌شود که کارنه‌تیر از طرف مقامات گمرکی آن کشور مورد قبول قرار گرفته باشد؛ به علاوه، مسؤولیت مؤسسه ضامن تنها در قبال کالاهایی نیست که در کارنه ذکر شده‌اند، بلکه شامل کالاهایی نیز می‌شود که در کارنه گنجانده نشده ولی به‌طور غیرقانونی در قسمت پلمب شده وسیله نقلیه یا کانتینر قرار دارند.

به هرحال، زمانی که مقامات گمرکی کشوری بدون قید و شرط کارنه‌تیر را تصفیه می‌کنند، دیگر نمی‌توانند از مؤسسه ضامن مبالغ فوق‌الذکر را مطالبه کنند، مگر این‌که مفاصا حساب مجعول باشد.