نقش آنسیترال در توسعه حقوق تجارت بین‌الملل عبدالحسین شیروی (استاد پردیس قم دانشگاه تهران) کمیسیون حقوق تجارت بین‌الملل سازمان ملل متحد(آنسیترال[۱]) در ۱۷ دسامبر ۱۹۶۶ توسط مجمع عمومی سازمان ملل متحد جهت بهبود و توسعه ساختارهای حقوقی تجارت بین‌الملل تأسیس شد. مهم‌ترین مأموریت آنسیترال یکسان‌سازی و نوسازی حقوق تجارت بین‌الملل از طریق ابزارهای قانون‌گذاری و […]
نقش آنسیترال در توسعه حقوق تجارت بین‌الملل
عبدالحسین شیروی
(استاد پردیس قم دانشگاه تهران)
کمیسیون حقوق تجارت بین‌الملل سازمان ملل متحد(آنسیترال[۱]) در ۱۷ دسامبر ۱۹۶۶ توسط مجمع عمومی سازمان ملل متحد جهت بهبود و توسعه ساختارهای حقوقی تجارت بین‌الملل تأسیس شد.
مهم‌ترین مأموریت آنسیترال یکسان‌سازی و نوسازی حقوق تجارت بین‌الملل از طریق ابزارهای قانون‌گذاری و غیرقانون‌گذاری در موضوعات گوناگون حقوق تجارت بین‌الملل می‌باشد. این موضوعات شامل حل و فصل اختلافات تجاری، قراردادهای تجاری بین‌المللی، حمل‌ونقل، ورشکستگی، تجارت الکترونیکی، پرداخت‌های بین‌المللی، تضمین معاملات بین‌المللی و تأمین کالا‌ها و خدمات است. [۲]
آنسیترال براساس قطعنامه شماره ۲۲۰۵ مجمع عمومی سازمان ملل متحد مأموریت یافت تا نسبت به موارد زیر اقدام نماید:
– تشویق کشورها به پیوستن هر چه بیشتر به کنوانسیون‌های موجود و پذیرش قوانین نمونه و مقررات متحدالشکل
– تهیه کنواسیون‌های بین‌المللی جدید، قوانین نمونه، مقررات متحدالشکل و تشویق به پذیرش آنها و تدوین اصطلاحات تجاری و مقررات، عرف‌‌ها و رویه‌ها تجاری و تشویق به پذیرش آنها.
– ارتقای شیوه‌ها و متد‌ها جهت نیل به اعمال و تفسیر واحد از کنوانسیون‌های بین‌المللی و مقررات متحدالشکل
– جمع‌آوری و در اختیار گذاشتن اطلاعات مربوط به توسعه مقررات حقوقی در سطح قانون‌گذاری ملی کشورها و از جمله رویه‌های قضایی ملی.
– ایجاد و حفظ ارتباط تنگاتنگ با «کنفرانس تجارت و توسعه سازمان ملل متحد[۳]»
آنسیترال از نهادهای وابسته به سازمان ملل متحد است و اعضای آن از کشورهای عضو سازمان ملل متحد انتخاب می‌گردد. اعضای اولیه آنسیترال ۲۹ کشور بودند که در سال۱۹۷۳ به ۳۶کشور و در سال۲۰۰۲ به ۶۰ کشور افزایش پیدا کرد. نحوه انتخاب اعضا به نحوی طراحی شده که کشورهای عضو آنسیترال از کلیه مناطق جغرافیایی، قطب‌های اقتصادی و نظام‌های حقوقی متفاوت انتخاب شوند. در این جهت از قاره آفریقا۱۴ عضو از قاره آسیا۱۴ عضو، از کشورهای اروپای شرقی ۸ عضو، از کشورهای آمریکای لاتین۱۰ عضو و از کشورهای اروپای غربی و سایر کشورها ۱۴عضو انتخاب می‌شوند. هر سه سال انتخابات برگزار شده و نیمی از اعضا آنسیترال انتخاب می‌شوند. کشور جمهوری اسلامی ایران فعلاً عضو آنسیترال است و عضویت وی تا سال ۲۰۱۰ ادامه دارد.
فعالیت‌های آنسیترال در ۳سطح سازماندهی شده و انجام می‌گیرد.اولین و عالی‌‌ترین سطح آنسیترال کمیسیون است که هر سال به‌طور متناوب یک سال در نیویورک و یک سال در وین با حضور نمایندگان کشورهای عضو برگزار می‌شود. سازمان‌های بین‌المللی و همچنین کشورهای عضو سازمان ملل که عضو آنسیترال نبوده می‌توانند به صورت ناظر در این نشست‌‌ها شرکت نمایند. در نشست‌های کمیسیون متنهایی که در سطح گروه‌های کاری آماده شده مورد بحث قرار گرفته نهایی می‌شود و به تصویب می‌رسد. فعالیت‌های اصل آنسیترال در سطح گروه‌های کاری انجام می‌شود که هر سال دو جلسه برقرار می‌کنند. اعضای گروه‌های کاری را نمایندگان کشورهای عضو تشکیل می‌دهند. هماهنگی لازم بین اعضای گروه‌های کاری و تهیه مدارک لازم توسط دبیرخانه آنسیترال انجام می‌شود. مرکز دبیرخانه در نیویورک مستقر بوده و وظایف متعددی از جمله تهیه پیش‌نویس‌ها، گزارشات و تحقیقات حقوقی، تنظیم متنهای مربوط می‌باشد.
روش‌ها و ابزارهای اتخاذی توسط آنسیترال برای نوسازی و یکسان‌سازی حقوق تجارت بین‌الملل را می‌توان به سه دسته کلی در سه سطح متفاوت تقسیم کرد: قانون‌گذاری[۴]، قراردادی[۵] و تبیینی[۶].
در روش تقنینی آنسیترال تلاش می‌کند که قوانین و مقررات کشورها در مورد موضوعات حقوق تجارت بین‌الملل را از طریق تهیه «کنوانسیون[۷]» و «قانون نمونه[۸]»، «راهنماهای قانون‌گذاری[۹]» و «شروط نمونه[۱۰]» نوسازی و یکسان‌سازی نماید.
کنوانسیون‌های متفاوتی توسط آنسیترال تهیه شده است که برخی از آنها مقبولیت زیادی پیدا کرده است. با پذیرش هرکدام از این کنوانسیونها توسط کشورها، قوانین و مقررات این کشورها تا حدی که در کنوانسیون مربوط منعکس است متحدالشکل و یکسان می‌گردد. از مهم‌ترین این کنوانسیونها، کنوانسیون سازمان ملل متحد در خصوص قراردادهای مربوط به فروش بین‌المللی کالا (وین ۱۹۸۰[۱۱]) است که این کنوانسیون در سال ۱۹۸۰ نهایی و به تصویب آنسیترال رسید و از ابتدای سال ۱۹۸۸ نسبت به اعضای خود لازم‌الاجرا گردید. این کنوانسیون مباحث مربوط به انعقاد بیع بین‌المللی کالا، حقوق و تعهدات بایع و مشتری و ضمانت اجراهای عدم انجام تعهدات را به نحو مطلوبی تدوین کرده است. این کنوانسیون تاکنون ۷۰ کشور که بیش از ۹۰درصد تجارت بین‌الملل را در اختیار دارند پذیرفته شده است ولی ایران هنوز به این کنوانسیون ملحق نشده است.
علاوه بر کنوانسیونها، آنسیترال از طریق تهیه قوانین نمونه به کشورهای گوناگون کمک می‌کند که قوانین خود را اصلاح و متناسب با نیازهای تجارت بین‌الملل نوسازی نمایند. این قوانین نمونه برای قانون‌گذاری در کشورهای گوناگون الگو خواهد بود که با اقتباس از آن بتوانند قوانین موردنیاز را به تصویب و یا اصلاح نمایند. از طریق این روش، قانون کشورها به یکدیگر نزدیک شده و یکسان‌سازی قوانین و مقررات در سطح جهانی محقق می‌شود و از مهم‌تر این قوانین نمونه «قانون نمونه داوری آنسیترال[۱۲]» است که در سال ۱۹۸۵ توسط آنسیترال تهیه و در سال ۲۰۰۶ مورد تجدیدنظر قرار گرفت. هدف از این قانون نمونه کمک به کشورها در جهت تصویب یک قانون مدرن در خصوص شیوه داوری تجاری بین‌المللی و تحقق وحدتت حقوقی در این رابطه می‌باشد. برخی از کشورها، متن این قانون نمونه را عیناً و بدون تغییر به تصویب مراجع قانون‌گذاری خود رسانده و برخی دیگر با اصلاحاتی این قانون نمونه را تصویب کرده‌اند. در سال ۱۳۷۶ این قانون با اصلاحاتی تحت عنوان «قانون داوری تجاری بین‌المللی ایران» به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید. بیش از ۵۵ کشور این قانون نمونه را به صورت قانون ملی خود به تصویب رسانده‌اند.
از آنجاکه پذیرش کنوانسیونها و قوانین نمونه توسط کشورها با محدودیت‌های زیادی روبه‌رو است، در برخی مواردآنسیترال به جای تهیه کنوانسیون و قوانین نمونه، مبادرت به تهیه «راهنماهای قانون‌گذاری» نموده است. در این روش به جای تهیه قانون نمونه و یال کنوانسیون، آنسیترال جهت راهنمایی قانون‌گذاران برای تهیه یک قانون مناسب در خصوص یک موضوع، راهنماهایی را تهیه و منتشر می‌نماید.این راهنما‌ها علاوه بر بیان موضوعات اصلی که باید در چنین قانونی مطرح شود، به بیان راه‌حل‌های گوناگون می‌پردازد و توصیه‌هایی در این خصوص به کشورها ارایه می‌کند. به عنوان مثال، آنسیترال در سال ۲۰۰۴ «راهنمای قانون‌گذاری مربوط به قانون ورشکستگی[۱۳]» را تصویب و منتشر نمود. این راهنما می‌تواند مورد استفاده قانون‌گذارانی قرار گیرد که تمایل دارند مقررات مربوط به ورشکستگی خود را نوسازی و اصلاح نمایند. آخرین شیوه آنسیترال در ابزارهای قانون‌گذاری تهیه و تصویب «شروط قانونی نمونه» است. در حالی که قانون نمونه موضوع مورد بحث را نسبتاً به صورت جامع پوشش می‌دهد، مقررات قانونی نمونه تنها بخشی از آن موضوع را پوشش می‌دهد و سایر بخش‌ها را به خود کشورها واگذار می‌کند.
به عنوان مثال آنسیترال در سال ۲۰۰۳ مبادرت به تهیه مقررات قانونی نمونه در خصوص «تأمین مالی پروژه‌های زیرزمینی توسط بخش خصوصی[۱۴]» نمود. این مقررات تنها بخشی از قانون مورد نیاز در این موضوع را پوشش می‌دهد.
روش دیگری که جهت یکسان‌سازی و مدرن‌سازی قوانین تجارت بین‌الملل مورد استفاده آنیسترال قرار گرفته است، ابزار قراردادی است. این روش بر این واقعیت متکی است که «اصل لزوم قراردادها» و «اصل آزادی قراردادی» در اکثر کشورها مورد پذیرش قرار گرفته و بنابراین امکان دارد که با درج شرایط عمومی از قبل تهیه شده در متن قراردادها، حقوق و تکالیف طرفین قرارداد را به‌طور مناسب و منصفانه‌ای تعیین نمود. به عنوان مثال، آنسیترال در سال ۱۹۷۶ مجموعه مقرراتی را در خصوص داوری تهیه و منتشر نمود[۱۵]. این مقررات شامل یک مجموعه منسجم مقررات شکلی در خصوص حل و فصل اختلافات تجارت بین‌المللی از طریق داوری است.
این مقررات به صورت کنوانسیون و یا قانون نمونه ارایه نشده و در صورتی نسبت به افراد لازم‌الاجرا خواهد شد که طرفین قرارداد موافقت نمایند که اختلاف خود را مطابق با مقررات داوری آنسیترال حل و فصل نمایند. بنابراین افراد اعم از حقیقی و حقوقی می‌توانند توافق نمایند که اختلافات حاصله و یا آتی آنان مطابق با مقررات داوری آنسیترال حل‌وفصل گردد. البته طرفین با مقررات داوری آنسیترال حل و فصل گردد. البته طرفین قرارداد آزاد هستند که مقررات مزبور را با تغییراتی قبول کنند و یا برخی از مقررات آن را کلاً نپذیرند[۱۶]. برهمین منوال، آنسیترال در سال ۱۹۸۰ مبادرت به تهیه و انتشار مقررات مربوط به سازش نمود که در صورت توافق طرفین بر آن مقررات، اختلافات ناشی از قرارداد ابتدا از طریق سازش براساس آن مقررات حل و فصل می‌شود.
آخرین روشی که برای نوسازی و یکسان‌سازی قوانین تجارت بین‌الملل توسط آنسیترال اتخاذ شده است از ابزارهای تبیینی است. بدین منظور آنسیترال مجموعه‌ای از راهنما‌ها را منتشر می‌کند که به طرفین قرارداد کمک می‌کند که بتواند یک قرارداد منصفانه و مناسب تنظیم کنند. به عنوان مثال، آنسیترال در سال ۱۹۹۲ یک راهنما جهت انعقاد قراردادهای بین‌المللی تجارت متقابل تهیه کرد که کلیه نکات مهم یک قرارداد تجارت متقابل توضیح داده شده و حتی شرط قراردادی مربوط نیز پیشنهاد شده است. این راهنما برای کسانی که می‌خواهند قراردادهای تجارت متقابل را مذاکره و تنظیم کنند بسیار ارزشمند و مفید می‌باشد. بیانیه‌هایی که در مورد تفسیر برخی کنوانسیونها و یا قوانین نمونه توسط آنسیترال منتشر می‌شود از جمله ابزارهای تبیینی محسوب می‌شود.
به‌طور خلاصه، آنسیترال یکی از نهادهای بین‌المللی بسیار فعال در زمینه نوسازی و یکسان‌سازی حقوق تجارت است که تلاش نموده از طریق به‌کارگیری ابرازهای گوناگون مأموریت‌های محوله را به نحو مطلوبی انجام دهد. آنسیترال به حقوقدانان و فارغ‌التحصیلان حقوق امکان می‌دهد که در دوره‌های دو‌ماهه به مقر آنسیترال در وین اعزام شده و با تیم‌های کارشناسی آنها پژوهش انجام دهند و از نزدیک با فعالیت‌های آنسیترال آشنا شوند.
[۱] . Unlted Nations Comlssion on International Trade Law (UNCITRAL).
[۲] . Herrmann,Gerold, The Contribution of UNCIRTRAL to the Development International Trade,p.36.
[۳] . United Nations Conference on Trade and Development (UNCTAED).
[۴] . Legislative
[۵] . Contractual
[۶] . Explanatory
[۷] . Convention
[۸] .Model Law
[۹] .Leglslatlve Guldes
[۱۰] . Model Provisions
[۱۱] . The United Nations Convention on Contracts for the International Sale of Goods (Vienna,1980). جهت ملاحظه متن انگلیسی این کنوانسیون همراه با ترجمه غیررسمی آن به زبان فارسی مراجعه شود به: دفتر خدمات حقوقی بین‌اللمللی؛ مجله حقوقی؛ سال ۱۳۶۷؛ شماره۹؛ ص ۲۳۳ به بعد.
[۱۲] . UNCIRTRAL Model Law on International Commerclal Arbitration (1985). جهت ملاحظه متن انگلیسی این قانون نمونه، همراه با ترجمه غیررسمی آن به زبان فارسی مراجعه شود. به: دفتر خدمات حقوقی بین‌المللی؛ مجلسه حقوقی؛ سال ۱۳۶۴؛ شماره ۴: ص ۲۰۷ به بعد.
[۱۳] . Legislative Guide on Insolvency Law.
[۱۴] . Model Legislative Provisions on Privately Financed Infrastructure Projects.
[۱۵] . UNCITRAL Arbitration Rules (1976)
[۱۶] چنانچه در دعاوی ایران و آمریکا، دولت جمهوری اسلامی ایران و ایالات متحده آمریکا دولت جمهوری اسلامی ایران و ایالات متحده آمریکا موافقت نمودند که کلیه دعاوی خود را از طریق داوری و براساس مقرارت داوری آنسیترال (با اصلاحاتی) حل و فصل نمایند. برای دیدن متن این مقرارت و اصلاحات به عمل آمده توسط طرفین مراجعه شود به: دفتر خدمات حقوقی بین‌المللی، مجله حقوقی؛ سال ۱۳۶۴؛ شماره ۲: ص ۲۰۴ به بعد.
این مطلب بدون برچسب می باشد.
دیدگاه بسته شده است.