ضرورت شکل‌گیری و توسعه ابزارهای پس‌انداز و سرمایه‌گذاری در ایران علیرضا رضایی مقدمه : به دلایل مختلفی که کم و بیش همه از آن آگاه هستند، نوعی عدم اطمینان به آینده و نگرانی از بروز مشکلات اقتصادی و درآمدی، در اکثریت مردم کشور ما به وجود آمده است. آینده چه می‌شود؟ بیکار می‌شوم یا نه، […]
ضرورت شکل‌گیری و توسعه ابزارهای پس‌انداز و سرمایه‌گذاری در ایران
علیرضا رضایی
مقدمه :
به دلایل مختلفی که کم و بیش همه از آن آگاه هستند، نوعی عدم اطمینان به آینده و نگرانی از بروز مشکلات اقتصادی و درآمدی، در اکثریت مردم کشور ما به وجود آمده است. آینده چه می‌شود؟ بیکار می‌شوم یا نه، یکدفعه به خاطر نوسانات شدید، ورشکست نشوم؟! بلایای طبیعی، آتش‌سوزی، تحریم، جنگ و… یکدفعه بر سر ما آوار نشود و هست و نیستمان را از دست بدهیم!
این دغدغه‌های مختلف و متنوع که البته سالیان سال است که در زمان‌هایی خودی نشان داده‌اند و حداقل یک بار و یا بعضاً چندین بار هر کدام از اینها تجربه شده است، به یک واقعیت غیرقابل انکار نزد افکار عمومی تبدیل شده است.
بخشی از مردم آنچنان دچار مشکلات اقتصادی و ضعف مفرط درآمدی هستند که تنها کاری که می‌توانند بکنند، دست و پنجه نرم کردن با شرایط و گذران روزگار هستند . اما درصد بالایی از مردم به دلیل همین دغدغه‌ها و نگرانی‌ها همواره سعی می‌نمایند به نحوی برای دوران بحرانی که ممکن است در آینده بروز کند، پس‌انداز و یا سرمایه‌گذاری کنند.
این یک واقعیت است که متأسفانه ابزارهای مناسبی برای پس‌انداز کردن و یا سرمایه‌گذاری مردم وجود ندارد و باید در خصوص شکل‌گیری و توسعه این‌گونه ابزار‌ها تصمیمات دقیق و کارشناسی گرفته شود.
تشابه پس‌انداز و سرمایه‌گذاری در ایران
طبق تعاریف علمی، ما بین پس‌انداز و سرمایه‌گذاری تفاوت وجود دارد. در واقع پس‌انداز به منظور نگه داشت بخشی از درآمد برای استفاده در زمان‌های ضروری است و سرمایه‌گذاری انجام عملیاتی است که منجر به حفظ و ارتقای ارزش ذاتی دارایی در میان‌مدت و بلندمدت می‌گردد.
البته در بیش‌تر اوقات پس‌انداز پایه اصلی انجام سرمایه‌گذاری است، بدین شکل که پس‌انداز‌ها جمع‌آوری می‌شود تا در یک فرایند سرمایه‌گذاری هزینه شود.
اما به نظر می‌رسد در کشور ما شرایط تا حد زیادی متفاوت است و به دلیل آن‌که نوسانات قیمتی و شرایط اجتماعی و اقتصادی به صورت مستمر و در فواصل کوتاه زمانی دچار تلاطم می‌شود، عملاً نمی‌توان به پس‌انداز به‌صورت موضوعی بلندمدت و یا حتی میان‌مدت، توجه داشت و باید به گونه‌ای عمل کرد که هر پس‌اندازی در زمان بسیار کوتاهی تبدیل به سرمایه‌گذاری گردد تا دچار افت ارزش نشود.
خرید دلار و طلا تنها ابزار قابل قبول!
در غیاب ابزارهای مناسب سرمایه‌گذاری و حفظ ارزش پس‌انداز‌ها، خرید دلار و طلا جزو مهم‌ترین گزینه‌های مردم برای پس‌انداز و سرمایه‌گذاری همزمان می‌باشد که هم دغدغه‌های آنها را برای دوران‌های بحرانی کاهش می‌دهد و هم این‌که با مبالغ ناچیز پس‌انداز هم می‌شود آنها را تهیه کرد و به کناری گذاشت. البته مردم خود به ریسک و خطرات ناشی از این‌گونه سرمایه‌گذاری‌ها آگاه هستند ولی با این وجود، ریسک این‌گونه خرید‌ها را کم‌تر از ریسک حفظ ریال و یا پس‌انداز آن در بانک‌ها می‌دانند.
همین موضوع دلیل اصلی ایجاد جهش‌های متناوب در بازارهای مالی در کشور می‌باشد. به محض این‌که احساس ناامنی و نگرانی از آینده در جامعه رسوخ پیدا می‌کند، بخش قابل توجهی از مردم اقدام به خرید طلا و دلار می‌کنند تا خود را در مقابل پیش‌آمدهای منفی آینده، بیمه کنند.
البته بازارهایی مانند مسکن و ساختمان، خودرو، بورس و… هم وجود دارند که ممکن است در دوره‌هایی بازارهای مناسبی برای سرمایه‌گذاری تلقی گردند، اما تجربه نشان داده است که بیش‌ترین اقبال متوجه بازار طلا و ارز می‌باشد که هم در دسترس‌تر هستند، هم ما مبالغ کم می‌توانم خریدی در آنها انجام داد، هم سازوکار آن مانند بورس پیچیده نیست و هر کسی به راحتی خرید و فروش در این بازار‌ها را می‌تواند انجام دهد و هم این‌که سابقه مثبتی از استفاده از این روش سرمایه‌گذاری و حفظ سرمایه نزد مردم وجود دارد.
هجوم ناگهانی خریداران غیرحرفه‌ای و خانگی به بازار عملاً بر تلاطم و بی‌ثباتی بازار دامن زده و با بالا رفتن تقاضا برای دلار و طلا، قیمت‌های این اقلام به سرعت افزایش یافته و با افزایش قیمت آنها، بازارهای دیگر هم تحت تأثیر قرار گرفته و قیمت‌ها در دیگر بازار‌ها، حتی بازارهایی که کم‌ترین نسبت را با قیمت این اقلام دارند، متورم شده و شرایط روانی مناسبی برای میل به حفظ ارزش دارایی‌ها و تبدیل آنها به دلار و ارز و یا دیگر اقلام که امکان نقد‌شوندگی خوبی دارند رو به افزایش گذاشته و این سیکل نامبارک منجر به ایجاد حباب قیمتی در بسیاری از کالا‌ها شده و آنقدر ادامه پیدا می‌کند که یا در نقطه‌ای متوقف شده و مردم با قیمت‌های جدید در میان مدت کنار آمده و بازار روی قیمت‌های جدید تثبیت می‌شود و یا این‌که با برطرف شدن عوامل ناامنی ذهنی مردم و یا اقدامات مناسب مالی توسط دولت و یا عدم کشش منطقی و واقعی جامعه و بازار، شاهد سقوط قیمت‌ها خواهیم بود.
ابزارهای مناسب برای سرمایه‌گذاری و پس‌انداز
به نظر می‌رسد مهم‌ترین و بهترین راهی که می‌توان جلو چنین رفتارهای بی‌ثبات‌کننده را گرفت این است که ابزارهای مناسبی جهت جایگزینی دلار و طلا در اختیار مردم گذاشت تا با استفاده از این ابزار‌ها مردم بتوانند هم پس‌انداز نمایند و هم با حفظ و ارتقای ارزش دارایی‌های پس‌انداز شده خود، نگرانی و ناامنی از آینده را از خود دور کنند.
ابزارهای پس‌انداز و سرمایه‌گذاری جایگزین
– قدرت یافتن بورس و شرکت‌های سرمایه‌گذاری که چشم‌اندازهای مطلوب و قابل قبولی را در پیش چشم مردم ایجاد نماید. تا بدینوسیله میل به خرید سهام جایگزین خرید و تأمین دیگر اقلام شود.
متأسفانه در حال حاضر و علی‌رغم قدرتمند شدن بورس، همچنان نرخ سود شرکت‌های وارد شده به بورس آنقدر بالا نیست که برای مردم جاذبه مناسبی ایجاد کند و شاید بسیاری از مردم تجربیات تلخی از خرید سهام در بورس دارند و اعتماد به شرکت‌های سرمایه‌گذاری به دلیل نبود شفافیت و سابقه درخشان عملیاتی، در سطح بسیار پایینی است که این موضوع باید با برنامه‌های مشخص و مستمر و تدوین مقررات دقیق و سخت‌گیرانه به مرور تغییر کرده تا به حد کافی جاذبه در این بازار برای مردم عادی فراهم شود.
بهترین راه‌حل در این زمینه، تشکیل شرکت‌های سرمایه‌گذاری است که بتوانند سرمایه‌های مردم را در شرکت‌های مختلف و متعدد که دارای صادرات و فروش ارزی هستند و یا بخش مهمی از تبادلات پولی آنها با خارج از کشور می‌باشد. تبدیل به سهام کند و با این کار هم تخم‌مرغ‌ها در یک سبد قرار نمی‌گیرد و هم این‌که سرمایه‌گذاران خرد ارزش پول خود را وابسته به شرایط عموماً تثبیت شده خارج از کشور می‌دانند و نگران اثرگذاری تلاطم‌های داخلی بر روی ارزش دارایی‌های خودشان نیستند.
– خرید خانه و ساختمان: در صورتی‌که مردم بتوانند با هر میزان پس‌انداز نسبت به خرید خانه اقدام کنند و فروش متری ساختمان در ایران به‌صورت گسترده و واقعی شکل بگیرد، ابزار بسیار خوبی است که مردم سرمایه‌های اندک خود را وارد این بازار کرده و شاهد آن باشند که با افزایش تورم در جامعه، سرمایه ایشان هم رشد کرده و عملاً ارزش دارایی‌های آنها کاهش نمی‌یابد و ممکن است افزایش نسبی (بیش از تورم عمومی) نیز پیدا کند.
راه‌حل دیگری که وجود دارد واگذاری خانه با تسهیلات بیش از ۸۰ درصدی به مردم می‌باشد، به این‌صورت که همانند برخی از کشورهای اروپایی و آمریکایی (ایالات متحده و کانادا) با ۵ تا ۲۰ درصد ارزش روز خانه بتوان مسکنی را خریداری و در آن زندگی کرد و طی یک دوره بلندمدت (۱۵ تا ۲۵ ساله) مابقی آن را با احتساب کارمزد و سود مناسب پرداخت کرد که البته این امر بدون همکاری نزدیک دولت، بانک‌ها و بخش خصوصی امکان‌پذیر نمی‌باشد.
– بیمه و پوشش‌های بیمه‌ای: در صورت افزایش ابزارهای متنوع بیمه‌ای جهت، پوشش ریسک ناشی از تورم بر روی ارزش پس‌اندازهای ریالی، بیمه خرید طلا، سکه و دلار به‌صورت اعتباری و یا روش‌های دیگر.
روش پیشنهادی در این خصوص ایجاد ابزاری است که به واسطه آن مردم با ارایه گواهی انجام پس‌انداز ریالی در بانک‌ها و یا سپرده نمودن طلا، سکه و یا دلار در بانک‌ها به شرکت‌های بیمه‌ای، ارزش روز آنها را در مقابل نوسانات و تورم تحت پوشش بیمه در آورند. در این‌صورت مردم با خیال راحت نسبت به انجام پس انداز در بانک‌ها اقدام می‌کنند، گواهی سپرده‌گذاری خود را به شرکت‌های بیمه‌ای ارایه داده و با نرخ معقولی حفظ ارزش آنها را بیمه می‌کنند.
البته بیمه و پوشش بیمه‌ای سرمایه‌گذاری افراد در شرکت‌های صنعتی، صندوق‌های سرمایه‌گذاری و… نیز ابزار‌هایی است که می‌تواند هم باعث هدایت سرمایه‌ها به بخش‌های مولد کشور شود و هم باعث گسترش و توسعه ضریب نفوذ بیمه در کشور می‌شود.
البته قطعاً ابزارهای کاربردی دیگری نیز برای جایگزینی میل به خرید طلا و ارز و… وجود دارد که متخصصان و کارشناسان می‌توانند ارایه و آن را معرفی کنند و این چند مورد فوق صرفاً با توجه به دانش بنده در این خصوص، معرفی شده است.
سخن آخر :
در صورتی‌که ابزارهای مناسبی در اختیار مردم قرار گیرد که بتوانند ارزش سرمایه‌های هر چند اندک خود را با استفاده از این ابزار‌ها، حفظ کنند. قطعاً مردم برای حفظ دارایی‌ها و نگرانی از آینده، وارد بازار طلا، سکه، ارز و… نمی‌شوند و خود و سرمایه خود را در بازارهایی که کم‌ترین قدرت را در آنها دارند، علم و تخصص آن را ندارند و به آفت دلالی و سفته بازی دچار شده است، به مخاطره نمی‌اندازند.
البته باید اذعان نمود که علی‌رغم این‌که یکی از دلایل مهم ایجاد تلاطم‌ها و نوسانات پولی و مالی در جامعه ما، نبود ابزارهای جایگزین و مناسب سرمایه‌گذاری است، اما حجم بالای نقدینگی که عبارت غول نقدینگی بیش‌تر برازنده آن می‌باشد، عدم ثبات در تصمیم‌گیری‌ها و قوانین و مقررات و کفایت پایین برخی از مدیران و مسؤولین از دیگر عوامل بسیار مهم شکل‌گیری نابسامانی‌های اقتصادی در کشور می‌باشد.
این مطلب بدون برچسب می باشد.
دیدگاه بسته شده است.