سیستم ارزشیابی مستمر عملکرد پیمانکاران -۱ علی مدقالچی محمدحسین صبحیه بابک طالبی چکیده در فضای رقابتی جهان امروز، هیچ شرکت و مؤسسه‌ای اعم از تولیدی و خدماتی در حاشیه امنیت قرار ندارد. تغییرات سریع تکنولوژی، تأکید بیش‌تر بر کیفیت، توجه به خواسته‌های مشتری، تدوین استانداردهای مختلف و نکته مهم‌تر، جهانی‌شدن اقتصاد، موضوعاتی هستند که بنگاه‌های […]
سیستم ارزشیابی مستمر عملکرد پیمانکاران -۱
علی مدقالچی
محمدحسین صبحیه
بابک طالبی
چکیده
در فضای رقابتی جهان امروز، هیچ شرکت و مؤسسه‌ای اعم از تولیدی و خدماتی در حاشیه امنیت قرار ندارد. تغییرات سریع تکنولوژی، تأکید بیش‌تر بر کیفیت، توجه به خواسته‌های مشتری، تدوین استانداردهای مختلف و نکته مهم‌تر، جهانی‌شدن اقتصاد، موضوعاتی هستند که بنگاه‌های اقتصادی را ناگزیر به چاره‌اندیشی و اتخاذ سیاست‌های مناسب می‌کند.
پیمانکاران پروژه‌های عمرانی نیز به عنوان بخشی از این بنگاه‌های اقتصادی از این قاعده مستثنی نبوده و حتی می‌توان گفت این بخش جزو اولین سازمان‌هایی در کشور است که در محیطی رقابتی به فعالیت پرداخته و دارای پیشینه‌ای نسبتاً طولانی در این خصوص هستند. این رقابت هر روز نزدیک‌تر و پیچیده‌تر می‌شود و طبیعتاً شرکت‌هایی از این میدان پیروز خارج می‌شوند که خود را به ابزار مناسب تجهیز کرده و از انعطاف لازم برخوردار باشند. یکی از این ابزارها که کمک شایانی به شناخت و تجزیه و تحلیل فضاهای داخلی و خارجی شرکت‌های پیمانکاری و اساساً تمام مؤسسات و سازمان‌ها می‌کند، ارزشیابی مستمر عملکرد پیمانکار می‌باشد. این مقاله تلاش دارد روشی نو در ارزشیابی عملکرد پیمانکاران برای آن گروه از کارفرمایانی که تعداد زیادی پیمانکار تحت پوشش دارند پیشنهاد نماید، به نحوی که همواره این اطمینان وجود داشته باشد که سازمان متبوع و پروژه‌های در تعهد وی در یک مسیر بهبود مستمر قرار داشته باشند.
در این مبحث پس از یک مقدمه کوتاه و بیان اهداف عمده، آنالیز SWOT شرکت‌های پیمانکاری انجام گردید.
در ادامه، فرآیند پیشنهادی طرح ارزشیابی پیمانکاران و شاخص‌های ارزیابی عملکرد پیمانکاران با استفاده از مطالعات کتابخانه‌ای تعیین و از طریق انجام یک مطالعه میدانی در میان جامعه آماری تحقیق به هر یک از شاخص‌ها، وزن‌دهی مناسب اختصاص داده شده است، در نهایت به ضوابط ارزشیابی اشاره شده است.
۱- مقدمه
مهم‌ترین هدف یک جامعه مهندسی، ساختن، عمران و آبادانی است. رونق ساخت و ساز، طلایه‌دار رونق اقتصاد آغازکننده ده‌ها کار اصلی و زیربنایی و فراهم‌آورنده هزاران فرصت شغلی جدید است. در واقع رونق ساخت و ساز مانند پلی است برای گذر از رکود و رسیدن به شکوفایی اقتصادی در جهت اعتلا و سرافرازی هر چه بیش‌تر میهن، که ضرورت دارد این امر مورد توجه مدیریت کلان کشور قرار گیرد.
شرایط فعلی حاکم بر کشور نیز ایجاب می‌کند که بدون هرگونه تنگ نظری و اعمال نظر شخصی، عملکرد شرکت‌های ساختمانی و پیمانکاری و نیز سایر مجموعه‌های تولیدی به دقت مورد بررسی قرار گیرد. برای ایجاد یک روش استاندارد و عملی جهت ارزیابی عملکرد شرکت‌ها و پیمانکاران ۵ کار بسیار مؤثر و ضروری می‌باشد:
الف- شناسایی نقاط قوت و ضعف و تلاش در جهت شکوفایی و افزایش توانایی‌ها.
ب- آسیب‌شناسی وضع موجود به منظور مهار و کاهش نقاط ضعف.
ج- اطمینان از انجام به موقع اقدامات اصلاحی به منظور رفع نارسایی‌ها
د- کنترل مستمر عملکرد
ه- مساعد ساختن زمینه‌های لازم برای ورود تکنیک‌ها و رویکردهای نوین مدیریتی و اجرای پروژه‌ها
بدیهی است ارزیابی عملکرد مجموعه‌ها، نیاز به شناسایی و تعریف شاخص‌هایی دارد که بتوان به عنوان روش واحدی در مورد تمامی مجموعه‌ها از آن استفاده نمود. قبل از بیان شاخص‌ها، ابتدا برای درک بهتر مطلب و فهم ۵ عمل فوق‌الذکر، یکی از تکنیک‌های شناسایی نقاط ضعف و قدرت را تحت عنوان آنالیز swot به طور مختصر بیان می‌کنیم.
۲- پیمانکاران و نقاط قوت و ضعف شرکت‌های پیمانکاری
نقاط قوت و ضعف یک شرکت یا سازمان، منحصر به فرد و مختص آن سازمان است. ولی در این قسمت به بیان مسایلی کلی که مخصوص شرکت‌های پیمانکاری است، می‌پردازیم. قبل از وارد شدن به بحث اندکی در مورد پیمانکار، وظایف و اختیارات وی خواهیم پرداخت.
۲-۱ پیمانکار کیست؟
پیمانکار به عنوان یک رأس اصلی مثلث کار و به عنوان عامل ثابت سیستم‌های اجرایی (دو، سه یا چهار عاملی) نقش عمده‌ای را در انجام کار در چارچوب کیفیت، هزینه و عملکرد و زمان خواسته‌شده بازی می‌کند. مطابق ماده ۷ شرایط عمومی پیمان، پیمانکار شخص حقیقی یا حقوقی می‌باشد که یک سوی، امضاکننده پیمان بوده و اجرای موضوع پیمان را بر اساس اسناد و مدارک پیمان به عهده می‌گیرد.
این شرکت‌ها می‌توانند در حاکمیت یک یا چند نفر باشد که به یکی از صورت‌های تشکیل شرکت مانند سهامی، شرکت با مسؤولیت محدود، شرکت تضامنی، شرکت مختلط سهامی، شرکت نسبی و یا شرکت تعاونی به وجود آید. با تشکیل یک شرکت، یک نفر از سهامداران (می‌تواند مدیر خارج از شرکت باشد)، به عنوان مدیر عنوان انتخاب می‌گردد و کلیه وظایف اداره امور شرکت‌ها و مدیریت اجرایی پروژه را عهده‌دار می‌شود. با توجه به وظایفی که برای مدیریت عامل شرکت وجود دارد، لازم است که وی از امور تجارت، حقوق، مالی، روابط کاری، امور مهندسی و تولیدی و مدیریت اطلاع کافی داشته باشد و بتواند در شرایط مختلف، روش‌های مناسب برای اجرا و پیشبرد کارها انتخاب نماید و همچنین در کارهای برآورد، برنامه‌ریزی خرید و تدارکات و سازماندهی و کنترل کارها آگاهی کامل داشته باشد.
وظایفی که به واسطه مسؤولیت در کار، برعهده وی می‌باشد را می‌توان به صورت ذیل بیان کرد:
۱- بررسی و آنالیز کامل کار، قبل از شرکت در مناقصه، با در نظر گرفتن سودی متناسب یا سرمایه و پیش‌بینی‌های لازم در مورد هرگونه مخاطره و آینده‌نگری‌های لازم.
۲- داشتن اطلاعات کافی از روش‌ها، مصالح و وسایل ساختمانی، تجهیزات و ماشین‌آلات.
۳- برآورد دقیق براساس نقشه‌های موجود، فهرست‌های بهاء و سوابق
۴- نظارت دقیق به کارها و عملیات اجرایی و به وجود آوردن کارآیی و راندمان زیاد با داشتن کادر شایسته.
۵- کنترل و نظارت دقیق به مخارج خرید و حسابداری و امور مالی.
۶- دارا بودن سیستمی برای ارایه گزارش هزینه‌های حقیقی و پیشرفت پروژه و مقایسه آن به آن‌چه که قبلاً برآورد شده است.
۷- داشتن سیستم روابط با کارگران، فروشندگان و سایر مقاطعه‌کاران و حسن رفتار.
۸- داشتن سیستم مناسب انبارداری، نگهداری ابزار و وسایل، ماشین‌آلات .
۹- رعایت کلیه قوانین و مقررات جاری و پایبندی به اصول حرفه‌ای کار.
۱۰- دارا بودن دانش کافی از تکنیک‌های مدیریت و اجرای پروژه.
حال که درکی از پیمانکار، شرکت‌های پیمانکاری و وظایف ایشان پیدا کردیم، بررسی نقاط ضعف و قدرت پیمانکاران در ادامه مناسب به نظر می‌رسد.
۲-۲ آنالیز «SWOT» شرکت‌های پیمانکاری
همان‌گونه که اشاره شد «SWOT» ابزاری جهت تجزیه و تحلیل وضعیت سازمان به لحاظ مسایل درونی آن است و بر اساس نتایج به دست آمده از این روش، استراتژی مناسب اتخاذ می‌شود.
مخفف ۴ کلمه به شرح زیر است: «SWOT»
۱- «Strengths» نقاط قوت: شناسایی توانایی‌ها و قابلیت‌های درونی که سازمان برای رسیدن به اهداف تعیین شده مانند دارا بودن ماشین‌آلات مناسب برای اجرای پروژه.
۲- «Weaknesses» نقاط ضعف: شناخت کاستی‌ها و نقاط ضعف درونی که سازمان در مسیر رسیدن به اهداف مورد نظر به طور مثال عدم دسترسی به نیروی انسانی ماهر.
۳- «Opportunities» فرصت‌ها: بررسی و شناسایی موقعیت‌ها و فرصت‌هایی که محیط ایجاد می‌کند و از آن‌ها می‌توان در دستیابی به اهداف بهره برد، مانند لزوم بازسازی کشور بعد از جنگ.
و از آن‌ها می‌توان در دستیابی به اهداف بهره برد، مانند لزوم بازسازی کشور بعد از جنگ.
«Threats» تهدایدات: موانع و محدودیت‌هایی که شرایط محیطی در راه رسیدن به اهداف پیش روی سازمان قرار می‌دهد، مانند وضع قوانینی در کشور که بار مالی اجرای پروژه را برای پیمانکار افزایش می‌دهد.
به طور خلاصه نقاط ضعف و قوت مربوط به وضع داخلی سازمان و فرصت‌ها و تهدیدات مربوط به محیط خارجی سازمان است.
۲-۲-۱- نقاط قوت و ضعف:
۱٫ دارا بودن ساختار سازمانی منعطف و دارای قابلیت انطباق با شرایط، به طوری که سازمان امکان بسط و قبض، هماهنگ با دوران رونق و رکود را داشته باشد.
۲٫ داشتن استراتژی و اهداف مشخص که تمام رده‌های سازمان به تناسب به آن واقف باشند.
۳٫ مدیریتی قوی و کارآمد و دارای نگرش علمی به مسایل.
۴٫ وضعیت مالی مناسب، به لحاظ داشتن نسبت‌های مالی قابل قبول در مقایسه با رقبای فعال در صنعت.
۵٫ دارا بودن تجربه و مهارت در انجام برخی پروژه‌های خاص به عنوان شایستگی بارز شرکت، به طور مثال ممکن است شرکتی به علت داشتن تجربه ساخت و اجرای متعدد سکوهای نفتی مطرح و از این مزیت استفاده کند.
۶٫ داشتن ماشین‌آلات مناسب و مجهز به فن‌آوری جدید در صنعت که امکان رقابت را در عرصه داخلی و خارجی مهیا می‌سازد.
۷٫ دسترسی به منابع انسانی قوی و کارآمد. این موضوع به عنوان یکی از مهم‌ترین و اساسی‌ترین مشخصه‌ها و نقاط قوت یک سازمان مطرح است، خصوصاً در مورد کارهای پیمانکاری که از تنوع برخوردار می‌باشد جذب و استفاده بهینه از این منبع بسیار حیاتی است.
۸٫ دسترسی به تأمین‌کنندگان مصالح و مواد اولیه مطمئن و مناسب.
۹٫ دسترسی به پیمانکاران جزء که صلاحیت آن‌ها به تجربه مورد تأیید قرار گرفته است.
۱۰٫ دارا بودن نظام مدیریت کنترل کیفیت جهت افزایش و بهبود مستمر کیفیت.
۱۱٫ ارتباطات بین‌المللی، آشنایی با روش‌های نوین اجرایی و توجه به آموزش.
۱۲٫ داشتن سیستم مدیریت اطلاعات. این مورد نیز از عوامل کلیدی در شرکت پیمانکاری محسوب می‌شود زیرا جمع‌آوری، تنظیم و پردازش اطلاعات مربوط به پروژه‌های جدید و استفاده از تجربیات گذشته نقش مهمی در تصمیم‌گیری اجرای پروژه‌های جدید و استفاده از تجربه گذشته در این خصوص ایفا می‌کند.
۱۳٫ دارا بودن سیستم کنترل پروژه و نظام ارایه گزارش‌های مربوطه در رده‌های مختلف مدیریتی، به منظور بازخورد و عکس‌العمل به موقع تصمیم‌گیرندگان.
۱۴٫ دارا بودن سیستم خودکنترلی به منظور شناسایی ضعف‌ها و انجام اقدامات اصلاحی.
نکات یاد شده به عنوان اهم نقاط قوت یک شرکت پیمانکاری بیان شد و بدیهی است کمبود و نقصان در هر یک از موارد فوق به عنوان نقاط ضعف سازمان قلمداد می‌شود.
۲-۲-۲- فرصت‌ها و تهدیدات:
فرصت‌ها و تهدیدات محیطی، مانند امواج دریا دائماً در حال تغییر و تحول است. سرعت عمل در شناسایی و عکس‌العمل مناسب و به موقع، امکان استفاده از امواج به وجود آمده را برای سازمان فراهم می‌کند که این موضوع در خصوص شرکت‌های پیمانکاری نیز صادق بوده و در این‌جا به بیان برخی فرصت‌ها و تهدیداتی که متوجه این قبیل مؤسسات می‌شود، می‌پردازیم.
به طور کلی فرصت و تهدیدهای فراروی پیمانکاران پروژه‌های عمرانی را می‌توان به شرح زیر برشمرد.
۱٫ ایجاد فضاهای کاری جدید (بازارهای جدید).
۲٫ وضع قوانینی در کشور که باعث گسترش و رونق کارهای عمرانی می‌شود.
۳٫ خروج برخی رقبا از میدان.
۴٫ توسعه بخش‌های مختلف صنعتی، کشاورزی و خدماتی.
بدین معنا که ممکن است رشد هر یک از بخش‌های یادشده، به عنوان تهدیدی برای رقبای آن رشته محسوب شود. اما پیمانکاران پروژه‌های عمرانی، به عنوان مجریان صنعت ساخت و ساز، فرصتی فراهم می‌آورند تا دامنه فعالیت آن‌ها گسترش یابد.
۵٫ توسعه فن‌آوری ارتباطات به منظور آگاهی از وضعیت این صنعت در جهان و واکنش مناسب در قبال رویدادهای به وقوع پیوسته و همچنین امکان معرفی شرکت و توانایی‌های آن به بازارهای داخلی و خارجی.
۶٫ تغییرات و پیشرفت‌های فن‌آوری مربوط به این صنعت.
۷٫ مشخصه‌های جغرافیایی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی محل اجرای پروژه.
این مطلب بدون برچسب می باشد.
دیدگاه بسته شده است.