بورس ارز، کلید آرامش بازار ارز می‌شود؟!

 

مسعود طاهری- راه‌اندازی بورس ارز، یکی از مهم‌ترین راهکار‌ها برای تثبیت بازار ارز است.

بی‌شک ثبات ارز می‌تواند یکی از آرزوهای تولیدکنندگان باشد چرا که با هر بار بالا پایین رفتن قیمت ارز، دل تولیدکنندگان داخلی می‌لرزد که مبادا این همه زحمت برای تولید با بالارفتن قیمت ارز و متعاقب آن بالارفتن قیمت نهایی، مصرف‌کننده را از خرید پشیمان کند. حالا بورس ارز قرار است تا مهم‌ترین هدف خود را که همانا تثبیت قیمت ارز است، بر عهده گیرد و باقی کار‌ها را به تولیدکنندگان بسپارد.

در بازار فعلی ارز مخصوصاً از زمان نشستن ترامپ بر صندلی ریاست جمهوری آمریکا قیمت دلار رو به افزایشی چشمگیر گذاشت و از مرز ۴ هزار تومان نیز رد شد.

همین موضوع باعث شد تا مسؤولیت ارشد نظام بانکی از جمله ولی‌ا..‌سیف، رییس‌کل بانک مرکزی بر دخالت دولت جهت کنترل قیمت ارز تأکید کنند.

ولی‌ا…سیف، رییس‌کل بانک مرکزی البته گفت که این روزهای پرتلاطم نرخ ارز و افزایش احتمالی آن، تا چند روز دیگر تمام می‌شود. او گفت که همه چیز به روال عادی خود برمی‌گردد، چراکه تقاضا دیگر ممکن است به اندازه فعلی نباشد. البته آقای رییس‌کل، دلیل این امر را افزایش سفرهای خارجی، تسویه حساب نمایندگان کمپانی‌های بین‌المللی مستقر در ایران و البته ورود بخشی از تقاضای تجار و بازرگانان به بازار آزاد می‌داند؛ موضوعی که همه ساله رخ می‌دهد و از دیدگاه او و همکارانش، امری غیرطبیعی نیست، اگرچه تحقق وعده‌های آنها برای یکسان‌سازی نرخ ارز را تا پایان سال ممکن است اندکی به تعویق اندازد.

لیدرهای بازار ارز چه کسانی هستند؟

در این میان، البته بازار ارز ایران همچنان لیدرهایی هم دارد که اگرچه دیگر به قوت و قدرت جمشیدبسم‌ا… در دوران ریاست جمهوری محموداحمدی‌نژاد نیستند و لااقل اگر هم باشند، به صورت نمایان و واضح، اقدام به رهبری بازار نمی‌کنند؛ اما به هرحال رد پایشان را در حرف‌‌ها و کلام برخی صرافان میدان فردوسی می‌توان دید. همان کسانی که خرید و فروش ارز در بازار هر صبح، با تعیین قیمت از سوی آنها آغاز می‌شود و همه منتظرند اول صبح ببیند که این لیدرها، قیمت را چگونه رهبری می‌کنند.

البته بازار معاملات فردایی یا آتی ارز هم در گوشه و کنار رونق دارد و حتی شنیده می‌شود که طی روزهای گذشته، نیروی انتظامی با برخی از این معامله‌گران آتی ارز هم برخورد کرده است؛ اما آن‌گونه که دستفروشان فعال در بازار ارز تهران می‌گویند، این برخورد‌ها خیلی جدی نیست و یک یا دو بار در سال انجام می‌شود و بعد هم به دست فراموشی سپرده می‌شود.

همین روند باعث شد تا برخی مسؤولان از ضرورت هرچه سریع‌تر راه‌اندازی بورس ارز صحبت کنند.

پورابراهیمی، رییس کمیسیون اقتصادی مجلس گفت که نشستی با رییس‌کل بانک مرکزی و وزیر اقتصاد برای بررسی التهابات ارزی برگزار شد. از چند سال گذشته در شورای عالی بورس موضوع راه‌اندازی بورس ارز بررسی شده و ضرورت آن مورد تأکید قرار گرفت.

رییس کمیسیون اقتصادی با بیان این‌که بانک مرکزی معتقد است بورس ارز نیازمند ارز فیزیکی است، می‌گوید: رویکرد بورس ارز کمک به کم شدن معاملات فیزیکی است و گرفتاری‌های بازار ارز را برطرف می‌کند. اما نمی‌دانیم چرا بانک مرکزی در انجام آن تعلل می‌کند. همانند تک نرخی شدن ارز که ۴ سال است که قرار است انجام شود اما هنوز اجرایی نشده است. در حال حاضر نزدیک به دوهفته است که بانک مرکزی مجوز مبادله ارز آزاد و مبادله‌ای را به بانک‌ها اعلام کرده است و با میانگین قراردادن این دو نرخ به راحتی کشف قیمت برای تک نرخی کردن ارز انجام می‌شود. وضع فعلی بازار ارز باعث یک رانت میلیاردی شده که نفعی برای مردم ندارد و مجلس به این موضوع معترض است، دکتر سیف نیز نظر مجلس را پذیرفته و قرار است به زودی بورس ارز اجرایی شود. هر چند بحث بانک مرکزی این است که این بورس تحت نظارت چه نهادی اجرا شود اما برای ما مکان بحث مهمی نیست. به همین دلیل رییس‌کل، بانک مرکزی قول راه‌اندازی این بازار را دادند و سیطره دلار در کشور باید برچیده شود.

پس از آن، ولی‌ا…سیف، رییس‌کل بانک مرکزی در یک برنامه تلویزیونی در خصوص راه‌اندازی بورس ارز گفت که ایجاد بورس ارز در شورای عالی بورس به تصویب رسیده و پس از اجرای سیاست یکسان‌سازی نرخ ارز، اجرایی خواهد شد، این در حالی است که اجرای آن می‌تواند منجر به کاهش ریسک معاملات ارزی کشور شده و به افزایش ضریب امنیت فعالان اقتصادی در بازار منجر شود.

شاپور محمدی، رییس سازمان بورس و اوراق بهادار نیز به راه‌اندازی بورس ارز اشاره کرد و گفت که سازمان بورس هم اکنون از آمادگی لازم برای راه‌اندازی بورس آتی ارز برخوردار است و این در حالی است که شورای عالی بورس نیز پیش از این راه‌اندازی بازار اوراق آتی ارزی و نیز اوراق سلف ارزی را تصویب کرده است.

یک کارشناس بازار سرمایه نیز با بیان این‌که راه‌اندازی موفقیت‌آمیز بورس ارز نیازمند اجرای برخی الزامات همچون تک نرخی شدن ارز است، گفت: تک‌نرخی شدن ارز، رفع محدودیت‌های ناشی از تحریم‌ها در انتقال و خروج ارز و ساماندهی صرافی‌ها از جمله مواردی است که برای راه‌اندازی موفقیت‌آمیز بورس ارز لازم است که بخشی از این الزامات پس از اجرا شدن برجام به سرانجام می‌رسد.

این کارشناس بازار سرمایه درباره مهم‌ترین مزیت بورس ارز، اظهار داشت: بورس ارز ریسک پذیری سرمایه‌گذاری خارجی در کشور را پوشش خواهد داد و جمیع سرمایه‌گذاران از جمله سرمایه‌گذاران خارجی، فارغ از نگرانی‌هایی چون خروج منابع و دارایی‌های ارزی خود از کشور خواهند بود که بدون شک این موضوع اهمیت ویژه‌ای برای آماده شدن بازار‌های مالی و پولی کشور برای دوران پساتحریم دارد؛ زیرا از طریق بورس ارز می‌توان بازار غیرشفاف ارز را کنترل کرده و بازار شفافی برای ارز‌ها ایجاد کرد.

حافظ عزیزی درباره ماهیت بورس ارز توضیح داد: بورس ارز به منزله یکسان‌سازی (آنی و سریع) نرخ ارز نیست و توام با ایجاد بورس ارز، یکسان‌سازی نرخ ارز در مقطع فعلی رخ نخواهد داد. در واقع بورس ارز برای ایجاد تعادل در بازار ارز و پوشش ریسک معاملات ارزی است.

وی گفت: با راه‌اندازی بورس ارز مناسبات و تبادلات ارزی بین‌المللی افزایش می‌یابد و همچنین مقدمات اوراق مشتقه ارزی نیز فراهم می‌شود. بنابراین باید ابتدا بازار نقدی ارز وجود داشته باشد تا بعد از آن بازار مشتقات ارزی نیز راه بیفتد.

عزیزی تصریح کرد: انتظاری که از راه‌اندازی این بورس می‌رود، این است که در گام نخست ریسک‌پذیری سرمایه‌گذاری خارجی در کشور را پوشش دهد که به واسطه ابزارهای مشتقه که در این بورس ارایه می‌شود، می‌توان این ریسک و نگرانی از خروج ارز را برای سرمایه‌گذاران کاهش داد.

وی با بیان این‌که این موضوع اهمیت ویژه‌ای برای آماده شدن بازار‌های مالی و پولی کشور برای دوران پساتحریم دارد، خاطرنشان کرد: بورس ارز دستاوردهایی چون افزایش شفافیت در بازار ارز، امکان پیش‌بینی آینده نرخ ارز و پوشش ریسک (hedge) برای سرمایه‌گذاران (اعم از داخلی و خارجی) را به همراه دارد. به عبارتی از آنجایی که هر بازاری بر مکانیسم عرضه و تقاضا بنا شده بنابراین، بورس ارز نیز می‌تواند باعث ایجاد چنین وضعیتی شود که شفافیت هرچه بیش‌تر معاملات را به همراه داشته باشد.

عزیزی با بیان این‌که پس از راه‌اندازی بورس ارز، معامله‌گران می‌توانند با استناد به روند سابق قیمت‌ها، مسیر آینده نرخ ارز را پیش‌بینی کنند، گفت: این قدرت پیش‌بینی برای چشم‌انداز سرمایه‌گذاری مناسب است، زیرا پوشش ریسک به معنای آن است که برخی سرمایه‌گذاران به منظور حفظ حاشیه سود سرمایه‌گذاری خود، با خرید اوراق مشتقه (اختیار خرید یا فروش) ریسک این سرمایه‌گذاری را کاهش می‌دهند.

 

در واقع راه‌اندازی بورس ارز می‌تواند شکستی مهلک برای دلالانی باشد که از اول صبح بازار ارز را هدایت و قیمت‌ها را کنترل می‌کنند. البته در آخرین روز هفته گذشته نیز خبرگزاری‌ها خبر از دستگیری چند دپوکننده ارز بازار تهران را منتشر کردند که نشان از عزم دولت برای مقابله با قیمت ارز داشت.