طلوع دوباره صنعت بانکرینگ در سواحل جنوبی

طلوع دوباره صنعت بانکرینگ در سواحل جنوبی

 (گروه راه و شهرسازی)

 

۱ صنعت بانکرینگ از بخش‌های مهم و ارز‌آور و پر سود اقتصاد حاکم بر دریا‌ها و بنادر آن است که در کشور ما به دلیل وجود بنادر و طول گسترده سواحل از چند دهه پیش مورد توجه فعالان اقتصادی بوده است و علی‌رغم بروز فراز و فرود‌هایی در این صنعت شاهد هستیم که به کمک رونق این صنعت پنجره مهمی برای تأمین نیازهای ارزی کشور گشوده شده است که معادل ریالی آن از میزان کل بودجه عمرانی کشور بیش‌تر باشد در عین حال لازم است چارچوب‌ها و استراتژی کلان کشور، باید متوجه گسترش صنعت بانکرینگ باشد و سیستمی طراحی شود و کمیت‌ها با حضور بالا‌ترین مقامات کشور و تمامی ذی‌نفعان این صنعت تشکیل شود، تا از این راه بستر پیشرفت آماده شود و فرصت‌ها جنبه عملی پیدا کند. نباید مسیر را اشتباه برویم و تمامی تمرکز خود را برای تأسیس انبار نفت معطوف کنیم. در حقیقت باید به سمتی گام ‌برداریم که در آن، دارایی‌های غیر فیزیکی افزایش یابد به عبارت ساده‌تر؛ باید به سمت اصلاح قوانین و مقررات، مدیریت، تبلیغات، حذف تشریفات گمرکی و بندری، اطلاع‌رسانی، منابع انسانی، اصلاح شیوه بازاریابی، عدم وجود تحریم‌های بین‌المللی و عدم تحریم تبادلات بانکی و حرف آخر این‌که مسؤولان امر بپذیرند عملیات بانکرینگ یک صنعت است! و در حال حاضر پای سازمان بنادر ایران در این زمینه می‌لنگد! ! !

 

صنعت بانکرینگ پنجره فرصت‌ها

بانکرینگ (Bunkering) به عملیاتی اطلاق می‌شود که در آن یک ایستگاه ساحلی، سوخت مورد نیاز برای روشن شدن در موتورهای اصلی و کمکی شناور‌ها را در اختیارشان قرار می‌دهد. صنعت سوخت دریایی، شبکه گسترده‌ای از سازمان و مراودات تجاری را در بر می‌گیرد. در زنجیره تأمین این صنعت از اسکله‌های مخصوص یا به‌طور مستقیم و یا در لنگرگاه و دریا از طریق برج‌های سوخت‌رسان به کشتی عرضه می‌شود. در صنعت بانکرینگ که در خصوص کشتی‌ها صورت می‌پذیرد، مزایای زیادی دارد که از بین آنها می‌توان به رونق اقتصادی منطقه، ارتقای جایگاه جهانی به ویژه در حوزه‌های اقتصاد و سیاست، کاهش میزان قاچاق سوخت، ارزآوری و کاهش نرخ بیکاری، اشاره کرد.

مجلس در پی رفع گره‌ها

حسین‌هاشمی‌تختی، رییس کمیته بنادر و صنایع دریایی کمیسیون عمران مجلس با اشاره به وضعیت حمل و نقل دریایی در کشور ما، گفت: خوشبختانه در سال‌های اخیر رایزنی‌های اقتصادی در زمینه افزایش حجم تجارت دریایی و رشد صنعت بانکرینگ در کشور به کمک ایجاد معاونت اقتصادی در درون وزارت امور خارجه و ایجاد متناظری در سفارتخانه‌ها صورت گرفته است. در عین حال ربط موفقیت در حوزه حمل و نقل و بانکرینگ دریایی وجود رایزنان اقتصادی توانمند است، افزود: یک بخش مهم در این زمینه نیز وجود زیرساخت‌های مورد نیاز است و در این راه مجلس در پی رفع گره‌های موجود بر سر راه تجارت دریایی و صنعت بانکرینگ و ارزآوری هر چه بیش‌تر از این منظر قرار دارد.

 

بندر شهید رجایی مرکز ثقل ظرفیت‌سازی در بانکرینگ

حسن یگانه، نایب رییس انجمن پایانه‌داران بنادر ایران: براساس ظرفیت مخازن موجود و در حال ساخت برای صنعت بانکرینگ در سطح کشور مجتمع بندری شهید رجایی بندر خلیج‌فارس را ۹۰ درصد و سایر نقاط را ۱۰ درصد در نظر گرفت لذا بندر شهید رجایی مرکز ثقل ظرفیت‌سازی در بخش بانکرینگ است. از سویی دیگر باید بررسی شود چه میزان سوختی که تحت عنوان بانکرینگ از کشور خارج شده، تحویل کشتی‌های بین‌المللی عبوری شده است و با چه میزان از آن در بندر فجیره امارات به فعالیت بانکرینگ در آن بندر رونق بخشیده‌ایم.

ظرفیت‌های طبیعی ایران در صنعت بانکرینگ

با توجه به شرایط جغرافی ایران از جمله دسترسی به سواحل شمالی خلیج‌فارس (طول مرز آبی کشورمان در خلیج‌فارس، با احتساب جزایر ۱۸۰۰ کیلومتر و بدون احتساب جزایر ۱۴۰۰ کیلومتر) و دریای عمان، تسلط بر موقعیت استراتژیک تنگه هرمز که تردد تقریبی سالیانه ۵۰۰۰۰ شناور را شامل می‌شود، موقعیت ممتاز را برای سوخت‌رسانی به کشتی‌ها فراهم آورده است. از جایی که گردش مالی صنعت بانکرینگ در محدوده خلیج‌فارس و دریای عمان ۶ الی ۷ میلیارد دلار در سال است، از این‌رو صنعت ارزآور و اشتغالزایی برای کشور ما فراهم می‌آورد. با توجه به تعداد شناور‌ها تنگه هرمز بهترین نقطه سوخت‌رسانی(بانکرینگ) در محدوده خلیج‌فارس و دریای عمان است. در حال حاضر شرکت‌های سوخت‌رسان ایرانی در محدوده ترددی جنوبی جزیره لارک و جزیره هرمز فعالیتشان را انجام می‌دهند. این شرکت‌ها سوخت مورد نیاز خود را از مخازن موجود در مجتمع بندری شهید رجایی بندر خلیج‌فارس تأمین می‌کنند که این امر حاکی از اهمیت بنادر استان هرمزگان در توسعه این صنعت در سطح کشور است.

پیشینه فعالیت بانکرینگ در ایران

شروع فعالیت سوخت‌رسانی به کشتی‌ها در کشور به ۲۰ سال پیش باز می‌گردد. درگذشته به‌طور پراکنده سوخت‌رسانی به شناور‌ها عمدتاً از طریق نهاد‌های دولتی صورت می‌گرفت. طرح ملی بانکرینگ برای نخستین بار در سال ۱۳۷۷ در محدوده آب‌های جزیره قشم و در منطقه سلخ با استفاده از امکانات و شناورهای سوخت‌رسان شرکت گلوبال انرژی سنگاپور شروع شد و متأسفانه در ماه‌های آغازین به دلیل رقابت ناسالم، مخالفت، کارشکنی و ترفندهای شرکت‌های رقیب عرضه‌کننده سوخت در شیخ‌نشین فجیره، با زیان متوقف شد. در سال ۱۳۷۹ این طرح دوباره آغاز شد اما پس از ۶ ماه فعالیت بار دیگر به دلایل اعلام شده تعطیل شد. مرحله جدی بانکرینگ از نیمه دوم سال ۱۳۸۵ با ایجاد امکان ورود بخش غیردولتی از طریق سرمایه‌گذاری در مجتمع بندری شهید رجایی بندر خلیج‌فارس (در ۲۰ کیلومتری غرب بندرعباس) آغاز شد.

۵۰ هزار کشتی عبوری سالانه از تنگه هرمز

سهم ایران از بازار سوخت‌رسانی به کشتی‌های عبوری در خلیج‌فارس و دریای عمان که تعداد آنها به بیش از ۵۰ هزار فروند در سال می‌رسد؛ در مدت زمان کوتاهی یعنی بین سال‌های ۱۳۸۵ تا ۱۳۸۸ از ۵ درصد به ۲۵ درصد رسید و در افق سال ۱۳۹۳؛ برنامه کسب سهم ۵۰ درصد را داشتیم که متأسفانه به دلیل وضع تحریم‌های بین‌المللی علیه کشورمان چشم‌انداز این پروژه محقق نشد. همچنین آمار دقیقی از میزان سهم بازار ایران به دلیل فوق در دسترس نیست اما به‌طور تقریبی کارشناسان از تسلط ۱۱درصد بازار سوخت‌رسانی به کشتی‌ها برای سال ۱۳۹۳ و ۱۳۹۴ خبر می‌دادند، امید داریم و با رفع تحریم‌های بین‌المللی در این صنعت مجدداً شاهد رشد چشمگیری در این زمینه باشیم.

 

ظرفیت‌های بالقوه صنعت بانکرینگ کشور

اشتغالزایی؛ نقش این صنعت در ایجاد اشتغال چشمگیر است. به ازای هر ۵۰ هزار تن سوخت مورد نیاز که یک کشتی در یکی از بنادر جنوب کشور دریافت می‌کند حداکثر دو نفر نیرو مشغول کار هستند؛ اما برای انتقال همان ۵۰ هزار تن سوخت در عملیات بانکرینگ حداقل ۴۰ نفر نیروی انسانی مورد نیاز است.

-جلوگیری از قاچاق کالا و ورود ارز به کشور؛ درآمد حاصل از سوخت‌رسانی به کشتی‌ها متردد هدرخلیج‌فارس و دریای عمان سالیان هدر حدود ۶ الی ۷ میلیارد دلار است.

-ارتقای رتبه و جایگاه بنادرجنوبی کشور در سطح بین‌المللی

-کسب سهم بیش‌تر از فروش سوخت

-ارایه خدمات و فروش قطعات یدکی و لوازم مورد نیاز(آب، آذوقه و…) به کشتی‌ها

-افزایش ظرفیت مخازن در بنادر

 

 رقبای منطقه‌ای ایران

بندر فجیره در امارات متحده عربی؛ هم‌اکنون بندر فجیره پس از سنگاپور، بزرگ‌ترین عرضه‌کننده سوخت به کشتی‌ها در جهان محسوب می‌شود. گفتنی است که در حدود ۷۰ الی ۸۰ درصد سوخت (نفت کوره) فجیره توسط پالایشگاهای ایران تأمین می‌شود.

-قطر؛ امیرنشین قطر با برنامه‌ریزی و تجهیز بندر لافان قصد دارد، بخش مهمی از بازار بانکرینگ خلیج‌فارس را به دست بگیرد.

-عمان؛پادشاهی عمان با برنامه‌ریزی مدرن در بنادر دغم و صحار قصد دارند، بخش عمده‌ای از بازار بانکرینگ منطقه را به دست بگیرند. از آن جایی که موقعیت جغرافیایی بنادر دغم و صحار در دریای عمان، قبل از بندر فجیره امارات قرار گرفته‌اند.