ضربه‌ای که تاجر نیویورکی به برجام زد

زورآزمایی تحریم‌های جدید در بازار صادرات نفت  

گروه انرژی- وضع مجدد تحریم‌های جدید و فشار آمریکا برای کاهش مجدد خرید نفت از ایران همان دلهره‌ای بود که سرانجام به واقعیت پیوست. با پشت پا زدن ترامپ به تعهدات برجام باید منتظر اتفاقات ناخوشایندی در بازار نفتی ایران شد، اتفاقاتی که با ترک معاملات توسعه قراردادهای نفتی در قالب قراردادهای IPC از سوی شرکت‌های بین‌المللی نفت صورت گرفت. حذف صد‌ها هزار بشکه از نفت ایران از بازار و کاهش بیش‌تر شکاف بین عرضه و تقاضا ماحصل اقدام انتحاری سرکرده ایالات متحده آمریکا خواهد شد. در کنار این امر فشارهایی برای فراری دادن مشتریان نفتی ایران وارد می‌شود و مشخص نیست چه میزان برای ماندن در این بازار تاب بیاورند. در حالی که ایران سومین تولیدکننده بزرگ نفت اوپک به شمار می‌رود، وقوع این اتفاق می‌تواند زلزله‌ای اساسی در روند صادرات محموله‌های کشور ایجاد کند.

به گزارش مناقصه‌مزایده، در حالی‌که کشورهای آسیایی برای اعمال تحریم‌های جدید آمریکا علیه صادرکنندگان بزرگ نفت آماده می‌شوند، پالایشگاه‌های آسیا به دنبال منابع جایگزین برای تأمین نفت مورد نیاز خود هستند.

درحال حاضر میزان صادرات نفت و میعانات گازی ایران به روزانه ۲٫۵ میلیون بشکه رسیده است که حدود ۴۰ درصد به اروپا و بقیه به کشورهای آسیایی صادر می‌شود.

رویترز در این خصوص نوشت؛ احسان خومان، رییس بخش خاورمیانه و شمال آفریقای گروه مالی میتسوبیشی یو.اف.جی گفت: تحریم‌های جدید احتمالاً شامل تدابیری علیه بخش نفت و کشتیرانی ایران خواهد بود.

وی افزود: آمریکا بالا‌ترین سطح از تحریم‌ها را علیه ایران اعمال خواهد کرد و هر کشوری که به ایران کمک کند، با این تحریم‌ها روبه‌رو خواهد شد.

در جریان اعمال آخرین دور از تحریم‌ها، صادرات نفت ایران به حدود یک میلیون بشکه در روز رسیده بود ولی پس از توافق هسته‌ای و لغو تحریم‌ها، تولید و صادرات نفت ایران افزایش یافت.

از زمان لغو تحریم‌ها تاکنون تولید نفت ایران به ۳٫۸۱ میلیون بشکه در روز رسیده است که ۴ درصد کل تولید جهانی را تشکیل می‌دهد. صادرات نفت ایران نیز طی ۳ ماه نخست امسال به بیش از دو میلیون بشکه در روز رسیده است.

بازگشت شیلی به بازار نفت ایران

اما یک اتفاق خوشایندی که علی‌رغم قد کشیدن سایه تحریم‌ها صورت گرفت شروع صادرات نفت به کشوری بود که تا ۱۶ سال گذشته حتی یک محموله کوچک نیز بینشان رد و بدل نشده بود. شیلی بازار جدیدی است که درهایش را پیش روی نفت‌های ایران باز کرده است.

انتظار می‌رود نفتکش مونته تولدو که ظرفیت حمل یک میلیون بشکه نفت را دارد و اواسط خرداد بندر خارک ایران را ترک کرده، ۲۱ تیر به بندر سن ویسنته شیلی برسد.

بنابراین می‌توان امیدوار بود که کشور‌ها با نارضایتی از ادامه روند تحریم‌ها و بازگشتشان به چرخه دیپلماسی اقتصادی راه مفری را در حد توان پیدا کنند و زیر بار فشار‌ها نروند.

دومین مشتری بزرگ نفت؛ بر سر دوراهی

اما در این بین مشتریان قدیمی ایران چه تصمیمی برای ادامه معامله با ایران خواهند گرفت؟ هند پس از چین دومین مشتری بزرگ ایران محسوب می‌شوند.

هند به‌عنوان یکی از بازارهای روبه رشد آسیایی، در دوران تحریم خرید نفت از ایران را متوقف نکرد، اگرچه آمریکا برای کم کردن خرید نفت از ایران فشار زیادی بر دهلی نو وارد کرده بود.

پالایشگران هندی در سال مالی ۲۰۱۸ – ۲۰۱۷ به‌طور میانگین روزانه ۴۵۰ هزار بشکه نفت از ایران خریداری کردند. پالایشگران این کشور همچنین در ژوئیه (تیر- مرداد) سال ۲۰۱۷، ۵۰۰ هزار بشکه نفت از ایران خریداری کرده بودند که یک رکورد در سال ۲۰۱۷ محسوب می‌شد.

صادرات نفت ایران به هند اگرچه در سال مالی ۲۰۱۸- ۲۰۱۷ نسبت به سال مالی پیش از آن به دلیل کاهش خرید نفت از سوی پالایشگران دولتی با کاهش همراه بوده است، اما این کشور، در سال مالی جدید ۲۰۱۹-۲۰۱۸ میانگین خرید نفت از ایران را افزایش خواهد داد.

پالایشگران دولتی و خصوصی هند در ماه آوریل ۲۰۱۸ که نخستین ماه آغاز سال مالی جدید هند محسوب می‌شود، خرید نفت از ایران را به رقم بی‌سابقه حدود ۷۰۰ هزار بشکه در روز رساندند که این حجم از فروش نفت ایران به این کشور بی‌سابقه محسوب می‌شود.

وزارت نفت پس از اجرای برجام تمام تلاش خود را برای بازپس‌گیری سهم ایران از بازار نفت به بهترین شکل ممکن انجام داده است و با استفاده از همه ابزار‌ها و تدابیر لازم در مقابل برخی از کشورهای منطقه که حاضرند به هر قیمتی جایگاه ایران را در بازار نفت تضعیف و سهم کشورمان را غصب کنند، ایستاده است.

در هند پالایشگاه‌ها امیدوارند تا بتوانند واردات نفت از ایران را ادامه دهند. در جریان اعمال تحریم‌ها علیه ایران، هند به واردات محدود نفت از ایران ادامه داد و به جای دلار پول نفت ایران را با روپیه پرداخت می‌کرد.

به اعتقاد تحلیلگران انرژی، تحریم‌های جدید تأثیر چندانی بر واردات نفت هند از ایران نخواهد داشت. واردات نفت هند در اواخر ۲۰۱۶ میلادی به بیش از ۹۰۰ هزار بشکه در روز می‌رسید ولی این رقم از ابتدای ۲۰۱۸ به کم‌تر از ۵۰۰ هزار بشکه رسیده است.

چینی‌ها نگران نیستند

تحلیلگران پیش‌بینی می‌کنند که صادرات نفت ایران احتمالاً ۳۰۰ هزار تا یک میلیون بشکه در روز کاهش خواهد یافت و این رقم بستگی به کشورهایی دارد که واردات نفت از ایران را تحت فشارهای آمریکا کاهش دهند.

این در شرایطی است که اکثر متحدان آمریکا از تصمیم ترامپ انتقاد کرده‌اند. پیتر کِرمن، تحلیلگر ارشد واحد اطلاعات اقتصادی اکونومیست در این باره گفت: تصمیم ترامپ برای خارج کردن آمریکا از توافق هسته‌ای ایران رسماً سیاست آمریکا در قبال ایران را از راه و مسیر متحدان اروپایی‌‌اش جدا می‌کند. اروپایی‌ها بر این باورند که برجام بهترین روش برای جلوگیری از دستیابی ایران به تسلیحات هسته‌ای است.

تارو کونو، وزیر خارجه ژاپن نیز امروز چهارشنبه تأکید کرده است که کشورش از توافق هسته‌ای حمایت می‌کند، توافقی که به تقویت منع اشاعه بین‌المللی تسلیحات و تقویت ثبات در خاورمیانه کمک می‌کند.

تازه‌‌ترین آمارهای رویترز نشان می‌دهد که صادرات نفت ایران به ژاپن و کره جنوبی در ماه آوریل نسبت به مارس ۲۰۱۷ میلادی به نصف کاهش یافته و به کم‌تر از ۳۰۰ هزار بشکه در روز رسیده است.

واردات نفت خام چین از ایران نیز که اواسط ۲۰۱۶ میلادی به بیش از ۹۰۰ هزار بشکه در روز رسیده بود، در سال ۲۰۱۸ به کم‌تر از ۶۰۰ هزار بشکه در روز کاهش یافته است.

یک مقام ارشد نفتی چین که نامش فاش نشده است در این باره گفت: تحریم‌های جدید به ضرر پالایشگاه‌های چین خواهد بود چرا که قیمت جهانی نفت را افزایش می‌دهد.

ولی پالایشگاه‌های چینی اعلام کرده‌اند که جایگزین‌هایی برای تأمین نفت مورد نیاز خود دارند به خصوص در روسیه، عربستان سعودی و غرب آفریقا.

به نظر می‌رسد پالایشگاه‌های چین نگران کمبود واقعی عرضه در بازار جهانی نفت نیستند و تنها نگرانی آنها افزایش قیمت جهانی انرژی است.

تحریم‌های جدید ضعیفند؟

تهدید آمریکا برای اعمال تحریم‌های جدید در شرایطی است که تقاضا در آسیا به شدت رو به افزایش است. از سوی دیگر عربستان و سایر صادرکنندگان بزرگ نفت جهان از جمله روسیه تولید خود را کاهش داده‌اند تا قیمت نفت افزایش یابد.

در پی این اقدام میزان ذخایر جهانی انرژی به کم‌تر از ۲٫۸۵ میلیارد بشکه رسیده است که اندکی از میانگین ۵ ساله بیش‌تر است.

اما در این میان زمزمه‌هایی به گوش می‌رسد مبنی براین که تحریم‌های جدید ضعیف تر از تحریم‌هایی است که در سال ۹۰ اجرا شده است. علت ضعیف بودن آن نیز این است که تحریم‌های دوره ۹۱-۹۰ از یک پشتوانه بین‌المللی برخوردار بود. اما تحریم‌های جدید از چنین ویژگی برخوردار نیست. این در حالی است که تمام این پیش‌بینی‌ها منوط به رفتارهای کشورهای تعامل‌کننده با ایران خواهد بود و باید دید کارتل نفتی اوپک تا چه میزان با تصمیمات آمریکا همراهی یا مقابله خواهد کرد.