افغانستان رقیب تازه نفس بازارهای صادراتی زعفران

افغانستان رقیب تازه نفس بازارهای صادراتی زعفران

گروه تجارت- مجتبی قدیری

زعفران ۳۰۰۰ ساله

زعفران ایران را همه به عنوان طلای سرخ می‌شناسند، کاشت زعفران در ایران از قدمت ۳۰۰۰ ساله برخوردار است. این گیاه رنگی به طلای سرخ شهرت دارد. اما عنوان بزرگ‌‌ترین تولیدکننده طلای سرخ جهان تنها نامی است که سهم ایران از طلایش به‌عنوان گران‌قیمت‌‌ترین ادویه جهان است.

برنامه‌ریزی برای صادرات زعفران نداریم

زعفران یکی از محصولات مهم صادراتی کشور است که نقش مهمی در افزایش صادرات غیرنفتی و ارزآوری زیادی نیز برای کشور دارد. اما با تمام این تفاسیر آنچنان که باید به این محصول در کشور ما از بعد تجارت و به دست آوردن بازارهای صادراتی توجه نشده و علی‌رغم این‌که زعفران دنیا را ایران تأمین می‌کند اما هیچ برنامه‌ریزی درستی برای صادرات آن صورت نگرفته است.

سهم ۹۴ درصدی تولید زعفران

ایران ۹۴ درصد زعفران مورد نیاز دنیا را تأمین می‌کند با این وجود سهم کشورمان در تجارت جهانی طلای سرخ تنها ۶۰ درصد است و کشورهای دیگر در این میان سود کلانی می‌کنند و در تجارت جهانی، در آن جایگاهی که باید قرار داشته باشیم، نداریم و کشورهای دیگر در این میان از تولید ایرانی سود سرشاری می‌کنند.

از تکذیب و کوچک شمردن رقیب

در حالی‌که میزان تولید زعفران ایران در مقایسه با سایر کشور‌ها بسیار زیاد است، کارشناسان درباره حفاظت از تولید این محصول انحصاری بار‌ها هشدار داده و خواستار توجه و مراقبت مسؤولان شده‌اند اما با این حال یکی از مسایلی که چند سالی است در این زمینه بسیار خبرساز شده و جنجال‌های زیادی به پا کرده، قاچاق پیاز زعفران از کشور به افغانستان است. قاچاق پیاز زعفران به افغانستان و صادرات طلای سرخ ایران توسط این کشور به بازارهای جهانی، در حالی در چند سال گذشته نگرانی‎هایی به وجود آورده بود که مسؤولان همچنان در حال تکذیب و دست‌کم گرفتن رقیب بودند.

قاچاق پیاز زعفران تا خود زعفران

تا سال پیش اخبار منتشر شده از قاچاق پیاز زعفران ایرانی به چین حکایت داشت. اما بعد عنوان شد چینی‌‌ها در زمینه تولید زعفران به خودکفایی رسیده و واردات زعفران ایرانی را ممنوع کرده‌اند. اخبار جدید در حوزه زعفران از این مسأله حکایت دارد که علاوه بر قاچاق پیاز زعفران، خود این ادویه گرانبها نیز قاچاق می‌شود و در این میان همسایه شرقی ایران یعنی افغانستان میدان‌دار است.

افغانستان رقیبی جدید

یکی دیگر از مسایل نگران‌کننده در این زمینه، صادرات زعفران ایران توسط افغانستان به دیگر نقاط دنیا است. درباره چالش جدید صادرات زعفران باید گفت از آنجا که افغانستان عضو سازمان تجارت جهانی است بنابراین از امتیاز تعرفه صفر درصدی برای صادرات محصولات بهره‌مند است بنابراین برخی کشور‌ها از جمله هندوستان تعرفه واردات زعفران را از افغانستان صفر درصد اعلام کردند و همین اقدام چالشی برای صادرات زعفران ایران شده است. چرا که تعرفه صادرات زعفران از ایران به هند ۳۵ درصد است. همین امر باعث روند قاچاق زعفران از ایران به افغانستان شده است، به گونه‌ای که در سال گذشته برای جلوگیری از روند قاچاق زعفران از ایران به افغانستان و جلوگیری از کاهش میزان صادرات این کالای راهبردی با وزارت امور خارجه و شخص آقای عراقچی مذاکره صورت گرفت. حتی وزارت جهاد کشاورزی برای جلوگیری از روند قاچاق زعفران ایران به افغانستان با گمرکات کشور مکاتبه داشت و مسؤولان گمرکات کشور نیز برای جلوگیری از قاچاق زعفران اقدام کردند.

نادیده گرفتن افغانستان در تولید و تجارت زعفران اشتباه است

تولید زعفران در افغانستان در حال گسترش است، باید گفت ما در هر شهر و کشوری می‌توانیم رقیب داشته باشیم که بتوانند بخشی از بازار ما را در دست بگیرند، افغانستان نیز در حال حاضر یک رقیب اصلی برای ما محسوب می‌شود، با توجه به این‌که ما در اوج بوده و تصور می‌کنیم که همیشه می‌توانیم در اوج باشیم اما این تنها یک خواب خرگوشی است زیرا افغانستان با انگیزه بوده و حمایت کشورهای اروپایی؛ آمریکایی و سازمان ملل را دارد. تولید زعفران در افغانستان می‌تواند در آینده به یک رقیب جدی برای ما تبدیل شود، البته هم‌اکنون تولید زعفران آنها کم‌تر از۱۰ تن بوده و در مقابل تولید ما که چند صد تن است رقم ناچیزی است اما نباید آن را نادیده گرفت زیرا ممکن است در آینده برای ما مشکلاتی را به وجود بیاورد زیرا به کشورهایی که ما نمی‌توانیم صادر کنیم، آنها صادرات انجام می‌دهند.

زعفران ایرانی با برند اسپانیا

در حالی‌که ایران در تولید زعفران دارای مزیت مطلق است باید آن را به مزیت رقابتی تبدیل می‌کرد، کاری که اسپانیایی‌‌ها ۴۰ سال قبل آن را انجام دادند و آن را به اسم خود معرفی کردند، در حال حاضر سالانه ۵۰ تن زعفران از ایران به این کشور صادر می‌شود و در آنجا با بسته‌بندی جدید به بازار و به نام اسپانیا عرضه می‌شود و اگر ما هم این استراتژی را پیاده می‌کردیم می‌توانستیم خریدار زعفران سایر کشور‌ها باشیم و از برندمان استفاده کنیم.

سهم ۱۷ درصدی ما از بازار بردینگ جهانی زعفران

در حال حاضر فقط ۱۷ تا ۱۸ درصد بازار زعفران تحت برندینگ که ارزش افزوده کسب می‌کند، در اختیار ایران است و بیش‌تر این بازار دست اسپانیا، ایتالیا، سوئیس و امارات است که از قدیم برندهای خود را جا انداختند و لیدر بازار هستند و این موضوع برای ما یک معضل است که نتوانستیم جایگاهی برای زعفران خود ایجاد کنیم که هر زمان اسم زعفران می‌آید تداعی‌کننده نام ایران باشد.

دیگر رقبا

یونان و هند با کم‌تر از ۱۰ تن تولید بعد از ایران در رتبه دوم تولید زعفران جهان قرار دارند و کشورهای مراکش، افغانستان، اسپانیا و چین نیز از دیگر تولیدکنندگان طلای سرخ در جهان به شمار می‌روند.

زعفران یک محصول ارزآور با پروسه سنتی صادرات

زعفران محصول استراتژیک و انحصار تولید آن برای ایران است بنابراین دولت باید تلاش بیش‌تری برای جلوگیری از این معضل داشته باشد. زعفران به عنوان یک محصول ارزآور اثرگذاری مستقیمی بر کاهش صادرات کالاهای غیرنفتی نیز دارد. هنوز پروسه سنتی در صادرات زعفران ما حاکم است و علی‌رغم این‌که سرمایه‌گذاری خوبی طی این چند ساله صورت گرفته و بیش از ظرفیت تولید، ظرفیت بسته‌بندی ایجاد کردیم اما، از بنگاه‌ها حمایت نشده تا بتوانند با رقبا رقابت و بتوانند زعفران را به نام ایران معرفی کنند،

چالش‌های صادرات طلای سزخ

تحریم‌ها یکی از دلایلی است که طی سال‌های گذشته با توجه به این موضوع در نقل ‌و انتقال پول و حضور در برخی بازارهای با محدودیت مواجه بودیم و از طرفی با رقبای جدیدی از جمله افغانستان‌ و چین هم مواجه شدیم که وارد بازار زعفران شدند اما، با توجه به تمام این مشکلات تولیدکنندگان با ایثار بازارهای صادراتی را حفظ کردند از طرفی طی این سال‌ها نه تنها از صادرکنندگان حمایت نشد، بلکه مشکلات نرخ ارز، نرخ سود تسهیلات بانکی و عدم پرداخت مشوق‌های صادراتی جزو موانع صادرات زعفران بود و صادرکنندگان به تنهایی و بدون حامی در حال فعالیت بودند، از طرفی علی‌رغم این‌که ۱۰ سال قبل طرح جامع زعفران توسط سازمان‌های مربوطه نوشته شده است اما، اجرایی نشد و به سرانجام نرسید.