انسان در حسرت ۲۵ سال طلایی چرا دیگر مثل گذشته علم پیشرفت نمی‌کند؟! گروه دانش احتمالا بیش‌تر ما فکر می‌کنیم که در عصر طلایی پیشرفت علم و فناوری هستیم. به‌خصوص زمانی که به گجت‌های هوشمند، کامپیوتر‌ها و شبکه جهانی ارتباطات نگاه می‌کنیم، حسابی شگفت‌زده و البته به خود غره می‌شویم. تصور این‌که اکنون در اوج […]
انسان در حسرت ۲۵ سال طلایی
چرا دیگر مثل گذشته علم پیشرفت نمی‌کند؟!
گروه دانش
احتمالا بیش‌تر ما فکر می‌کنیم که در عصر طلایی پیشرفت علم و فناوری هستیم. به‌خصوص زمانی که به گجت‌های هوشمند، کامپیوتر‌ها و شبکه جهانی ارتباطات نگاه می‌کنیم، حسابی شگفت‌زده و البته به خود غره می‌شویم. تصور این‌که اکنون در اوج پیشرفت علم و فناوری هستیم به چنان پارادایم غالبی تبدیل شده که کسی جرأت ندارد آن را به چالش بکشد. ولی اگر کمی بیش‌تر تاریخ را مطالعه کنیم، ممکن است در تصور ما شک و تردید ایجاد شود. این‌که شاید آنقدر‌ها هم که تصور می‌کنیم، پیشرفت علم و فناوری در زمانه ما سریع نیست. در این مقاله می‌خواهیم با شما درباره دورانی جالب صحبت کنیم. عصری واقعاً طلایی در پیشرفت علم و فناوری که حدود ۴۰سال پیش متوقف شد.
پایان جنگ‌جهانی دوم
پس از تسلیم شدن آلمان نازی و اتمام جنگ جهانی دوم، دنیا در حالت عجیبی قرار گرفته بود. بسیاری از مظاهر پیشرفت فناوری که امروز می‌توانیم آنها را در اطراف خود ببینیم، در بازه زمانی بین سال‌های ۱۹۴۵ تا ۱۹۷۱ به‌وجود آمدند. اگر هم به‌طور کامل در این بازه زمانی ابداع نشدند، دستکم هسته آنها در این زمان کاشته شد. عصری که به «ربع‌قرن‌طلایی» هم مشهور است. پدیده‌هایی مثل الکترونیک، کامپیوتر، اینترنت، انرژی هسته‌ای، تلویزیون، آنتی‌بیوتیک، سفرهایی فضایی، حقوق مدنی، انقلاب کشاورزی، موسیقی پاپ، هوانوردی برای عموم، خودروهای ارزان‌قیمت قابل اعتماد و قطارهای سریع‌السیر از جمله این مظاهر هستند. انسان در این ۲۶ سال توانست روی ماه فرود‌اید، فضاپیماهایی را به مریخ بفرستد، بر بیماری آبله پیروز شود و DNA را کشف کند. زیست‌شناسان، مهندسان، پزشکان و در کل دانشمندان بیش‌تر حوزه‌های علمی، آن زمان دوران هیجان‌انگیزی را تجربه می‌کردند.
دوران افتخار
به هواپیماهای مسافربری نگاه کنید، بیش‌تر شبیه به نسخه‌های آپدیت شده همان هواپیماهای دهه۱۹۶۰ به نظر می‌رسند. هواپیماهای امروزی ما فقط کمی ساکت‌تر، کم‌مصرف‌تر و پیشرفته‌تر هستند. در سال ۱۹۷۱، ۸ساعت طول می‌کشید که با هواپیمای مسافربری از لندن به نیویورک برسید و هنوز هم این سفر همین‌قدر زمان می‌برد. تازه قبلاً سریع‌تر هم می‌رفتیم چون که هواپیمای کنکورد در سال ۱۹۷۱ ساخته شد و می‌توانست این مسیر را ۳ساعته طی کند؛ حالا این هواپیما بازنشست شده است. امروز خودروهای ما سریع‌تر، ایمن‌تر و از نظر مصرف سوخت بهینه‌تر از خودروهای سال ۱۹۷۱ هستند، ولی شاهد تغییر پارادایم در آنها نیستیم.
پیشرفت فقط ICT
پیشرفت فناوری دنیای امروز را بیش‌تر می‌توانیم در قالب انقلاب فناوری اطلاعات و ارتباطات ببینیم. بقیه حوزه‌ها این چنین پیشرفت سریعی ندارند. اقتصاد‌دانی آمریکایی به نام «تایلر کاون» (Tyler Cowen) در مقاله‌ای به نام «رکودبزرگ» که سال ۲۰۱۱ منتشر شد، می‌گوید که دستکم در آمریکا به سکون فناوری رسیده‌ایم. قطعا گوشی‌های هوشمند ما خیلی وسایل شگفت‌انگیزی هستند، ولی آنها را اصلاً نمی‌توان با سفر ۸ ساعته در عرض اقیانوس اطلس و غلبه بر آبله مقایسه کرد. واقعیت این است که ما در سال ۲۰۱۶ منتظر رفت و آمد با ماشین‌های پرنده و گردشگری فضایی بودیم! اینها کجا هستند؟
توقف ناگهانی
اقتصاد‌دانان دوره‌طلایی بین ۱۹۴۵ تا ۱۹۷۱را عصری می‌دانند که در کشورهای صنعتی، افزایش سرمایه‌ای ناگهانی به‌وجود آمد. بعد از اتمام جنگ جهانی دوم، به یکباره اقتصاد دنیا رشد کرد و تولید ناخالص ملی در آمریکا و اروپا سر به فلک گذاشت. در ژاپن یک انقلاب سازندگی صنعتی بزرگ رخ داد و آلمانی‌‌ها هم دوران «معجزه اقتصادی» (Wirtschaftswunder) را تجربه کردند. این رویداد مختص به جهان سرمایه‌داری نبود و وضعیت اقتصادی بلوک شرق هم خیلی بهتر شد. بسیاری از پژوهشگران این رشد سرسام‌آور را در نتیجه قیمت بسیار پایین سوخت، مشوق‌های بزرگ دولتی به بخش خصوصی، رشد جمعیت و البته سرمایه‌گذاری در بخش نظامی می‌دانند.
عصر طلایی، در نتیجه استفاده از فن‌آوری‌های بوجود آمده در زمان جنگ و البته رشد اقتصادی شدید پس از جنگ بود. مثلا اگر «ورنرفون‌براون» موشک V2 را برای آلمانی‌‌ها نساخته بود، برنامه‌های آپولو برای فتح ماه دست کم به آن زودی‌‌ها انجام نمی‌شد. داستان برای موتورهای‌جت، انرژی اتمی و پنیسیلین هم به همین ترتیب است؛ جنگ باعث نوآوری می‌شود. ولی در دهه۱۹۷۰ رشد اقتصادی با آغاز جنگ کشورهای عربی با رژیم صهیونیستی و تحریم نفت از سوی آنان متوقف شد. از فروپاشی «معاهده تجاری ۱۹۴۴ برتون وودز» هم نمی‌توانیم بگذریم. برتون‌وودز معاهده‌ای بین کشورهای سرمایه‌داری بود که در آن، از ساختار اقتصادی کاملاً لیبرال آمریکایی استفاده می‌شد. در نتیجه دوره خلاقیت و نوآوری هم به سر آمد.
مشکل فقط اقتصادی نیست!
نمی‌توانیم کند شدن پیشرفت فناوری را صرفاً به دلایل اقتصادی بدانیم. شاید ما اکنون پول‌هایمان را در جایی خرج می‌کنیم که سودی به حال پیشرفت علم و فناوری ندارد. زمانی، سرمایه‌دار‌ها موتور پیشران این پیشرفت‌ها بودند. این نظام سرمایه‌داری بود که در قرن‌های ۱۸ و ۱۹ توانست جاده‌ها، مسیرهای راه‌آهن، موتورهای بخار و خطوط تلگراف را بسازد. آن زمان را هم به نوعی می‌توان یک عصر طلایی پیشرفت به حساب آورد. بنابراین این سرمایه بود که انقلاب صنعتی را رقم زد.
ریسک‌گریزی
ریسک‌گریزی مانع پیشرفت مرزهای علم بوده است؛ برنامه‌های آپولو را امروز نمی‌توانیم اجرا کنیم، شاید انگیزه آن وجود ندارد، ولی بحث ریسک‌پذیری هم مهم است. الان دیگر ناسا دوست ندارد فضانوردانش را با ریسک بالای کشته شدن به فضا بفرستد. در دهه۱۹۶۰، ساخت هواپیمای بویینگ ۷۴۷ از زمانی که طرحش روی کاغذ کشیده شد تا زمانی که ساخته شد فقط ۵سال طول کشید. این پروژه ریسک بسیار بزرگی برای شرکت بویینگ بود. این درحالیست که هواپیمای ایرباس A380 که فقط کمی بزرگ‌تر از بویینگ ۷۴۷ است، در سال ۲۰۰۵ و دقیقا ۱۵ سال بعد از شروع پروژه پرواز کرد. به نظر می‌رسد ما حالا خیلی محافظه‌کار شده‌ایم.
حرف آخر
اکنون به نظر می‌رسد که جهان ما ایمن‌تر، سلامت‌تر، ثروتمندتر و در کل بهتر از قبل است. آن‌طور که «استیون پینکر» و بعضی دیگر افراد می‌گویند، میزان خشونت در بیش‌تر جوامع نسبت به قبل از آن ربع قرن طلایی کاهش یافته است. اکنون امید به زندگی ما بیش‌تر شده و حقوق اجتماعی شهروندان برای هر دین و نژادی بیش‌تر رعایت می‌شود. به‌طور کلی اکنون جهان در سال ۲۰۱۶ نسبت به سال ۱۹۷۱ مکان بهتری است. البته که ما شاهد بعضی پیشرفت‌ها در فناوری بوده‌ایم. پیشرفت‌هایی حتی شگفت‌انگیزتر از برنامه آپولو. هرچند که کنکورد نداریم، ولی اکنون می‌توانیم با هزینه خیلی کمی سفرهای هوایی انجام دهیم. پیشرفت‌های زمینه فناوری ارتباطات و اطلاعات هم فوق‌العاده هستند. ولی می‌توانست از این بهتر هم باشد. اگر پیشرفت همان‌طور ادامه پیدا می‌کرد، ما الان باید می‌توانستیم در جهانی زندگی کنیم که آلزایمر قابل درمان باشد یا اصلا باید تاحالا پایمان را روی مریخ می‌گذاشتیم. همه اینها پیشکش، اگر پیشرفت همان‌طور ادامه پیدا می‌کرد، اکنون باتری گوشی هوشمند ما بیش‌تر از یکی،دو روز شارژ می‌داد!
منبع: AEON؛ DigikalaMag
این مطلب بدون برچسب می باشد.
دیدگاه بسته شده است.