دست آوردهای وزارت‌راه در دولت دوازدهم

دست آوردهای وزارت‌راه در دولت دوازدهم باید اتکا به توان داخلی افزایش یابد دوباره استیضاح وزیر راه‌وشهرسازی در مجلس مطرح شده است این در حالی است که  و عباس‌آخوندی تاکنون از ۳استیضاح جان سالم به در برده است دوباره در تیغ تند انتقادات قرار گرفته است لذا بررسی عملکرد وزارتخانه او خالی از لطف نیست. […]

دست آوردهای وزارت‌راه در دولت دوازدهم

باید اتکا به توان داخلی افزایش یابد

دوباره استیضاح وزیر راه‌وشهرسازی در مجلس مطرح شده است این در حالی است که  و عباس‌آخوندی تاکنون از ۳استیضاح جان سالم به در برده است دوباره در تیغ تند انتقادات قرار گرفته است لذا بررسی عملکرد وزارتخانه او خالی از لطف نیست. در این گزارش، مهم‌ترین اقدامات و رویکردهای این وزارتخانه در یک سال اخیر بررسی می‌شود که محور آن توجه بیش‌تر به توان داخلی است.

بافت‌های فرسوده در انتظار بازسازی

 با شروع دولت دوازدهم توجه ویژه‌ای به موضوع بازآفرینی محلات فرسوده شهری شد. به‌طوری‌که رییس‌جمهور دستور داد تا سالانه ۱۰درصد از بافت‌های فرسوده و ناکارآمد شهری نوسازی شوند. در این راستا، عشایری، مدیرعامل شرکت عمران و بهسازی شهری ایران، اول خردادماه سال ۹۷ را زمان آغاز به‌کار عملیات طرح ملی بازآفرینی شهری عنوان کرد. ولی تاکنون بافت‌های فرسوده در انتظار عنایت و نظر لطف مدیرانی هستند که به وعده خود عمل نکرده‌اند.

 افزایش میزان تسهیلات مسکن

روستایی‌آخوندی و همکارانش در بنیاد مسکن، در یک سال اخیر برای افزایش وام نوسازی مسکن روستایی از ۲۰ به ۲۵ میلیون تومان تلاش می‌کردند. در همین راستا، فروردین‌ماه سال۹۷، رییس بنیاد مسکن خبر از اعطای وام ۲۵ میلیون تومانی مسکن برای احداث ۲۰۰ هزار واحد مسکونی روستایی با سفته زنجیره‌ای (ضمانت زنجیره‌ای افراد برای یکدیگر) و سود ۵ درصد داد که امید است جنس این وعده آقای رییس با دیگر وعده‌های عملی نشده فرق داشته باشد. قانون برنامه ششم توسعه دولت را موظف کرده است به‌منظور کاهش آسیب‌پذیری سکونتگاه‌های روستایی، زمینه بهسازی و نوسازی سالانه حداقل دویست هزار واحد مسکونی روستایی را با پرداخت تسهیلات ارزان‌قیمت فراهم کند. در ۵سال گذشته (اسفندماه ۹۶ -۹۲)، طبق آمار رسمی بنیاد مسکن، ۱۸۷هزارو۱۳ واحد مسکن روستایی در کشور نوسازی و بهسازی شد. با این اوصاف انتظار می‌رفت طی یک سال اخیر، میزان بازسازی واحدهای فرسوده روستایی افزایش پیدا کند. لکن طبق گزارش سازمان برنامه‌وبودجه در تشریح نحوه اشتغال‌زایی دولت در سال ۹۷، تنها برای نوسازی و بهسازی ۵۰ هزار واحد مسکونی روستایی برنامه‌ریزی‌شده است

افزایش سقف تسهیلات خرید مسکن

از جمله مهم‌ترین اقدامات دولت دوازدهم در سال اول فعالیت‌های خود افزایش سقف تسهیلات خرید مسکن بود. طی سال گذشته میزان وام بدون سپرده (اوراق‌دار) مسکن با افزایش ۵۰ درصدی نسبت به سال قبل به ۱۸۰میلیون تومان رسید و پیشنهاد وزارت راه‌وشهرسازی مبنی بر افزایش وام صندوق پس‌انداز مسکن یکم از ۱۶۰ میلیون تومان به ۲۰۰ میلیون تومان برای زوجین به شورای‌پول و اعتبار تقدیم شد که همچنان در انتظار تصویب است. در کنار افزایش میزان تسهیلات خرید مسکن، نرخ سود تسهیلات مسکن نیز کاهش یافت و نرخ سود وام صندوق پس‌انداز مسکن یکم در بافت‌های فرسوده از ۸ درصد به ۶ درصد و در سایر بافت‌ها از ۹٫۵ درصد به ۸ درصد رسید.

چشم امیدِ آخوندی به صندوق توسعه ملی

وزارت راه‌وشهرسازی در یک سال اخیر پیگیر تخصیص یک‌میلیارد دلار از صندوق توسعه ملی به یارانه سود و وام مسکن در راستای سیاست‌های مسکن حمایتی بوده است. در این رابطه، اردیبهشت‌ماه سال‌جاری، آخوندی، وزیر راه‌وشهرسازی از ارایه پیشنهاد به رییس‌جمهور برای سپرده‌گذاری یک‌میلیارد دلاری دولت در صندوق پس‌انداز مسکن از محل صندوق توسعه ملی خبر داد. آخوندی به این می‌اندیشید که با این روش بخش مسکن دارای برنامه ‌شود، در عین حالی که هزینه‌ای متوجه بودجه نشود

هواپیماهایی که نیامده، پَر کشیدند

 آخوندی طی سال‌های گذشته بر حوزه حمل‌ونقل هوایی و نوسازی ناوگان آن تمرکزی ویژه داشت و شاید بتوان جدی‌‌‌ترین دغدغه وی را پیگیری تحقق این موضوع دانست. در همین راستا و پیرو قراردادهای خرید هواپیما، در سال۹۶، از ۲۰ هواپیمای ATR توافق شده ۸فروند هواپیمای ATR جدید، در دو نوبت وارد کشور شد و مردادماه ۹۷، شرکت ATR، تعداد ۵ فروند هواپیمای جدید دیگر را تحویل ناوگان هوایی کشور نمود. گفتنی است تا فروردین سال ۹۶، ۳هواپیمای ایرباس از ۱۰۰ هواپیمای تفاهم شده تحویل کشور ‌شد و با اعلام خروج آمریکا از برجام، هیچ هواپیمای ایرباس دیگری به ایران تحویل داده نخواهد شد. شرکت بوئینگ هم اعلام کرد که نمی‌تواند هیچ‌یک از ۸۰ هواپیمای معهود را تحویل ایران دهد. با این اوصاف، از ۲۰۰ هواپیمای وعده شده برای خرید، تنها ۱۶ فروند وارد ایران شدند.

پیشرفت ساخت خط‌ آهن

 در یک سال اخیر در سال ۹۶ شبکه ریلی کشور توسعه خوبی داشت. به گفته خادمی، معاون وزیر راه‌وشهرسازی، قرار بود سال ۱۳۹۶، ۵۱۶ کیلومتر ریلگذاری انجام شود که تا پایان سال ۹۶، ۵۱۰ کیلومتر از آن اجرایی شد که این عملکرد قابل‌تقدیر است کما این‌که حجم قابل‌توجهی از زیرسازی‌های این ریل‌گذاری‌ها در سال‌های قبل انجام شده بود.

ریل ملی در مسیر تولید

سرانجام و پس از کش‌وقوس‌های فراوان و دعواهای رسانه‌ای مدیران ذوب‌آهن و راه‌آهن، اردیبهشت ۹۷، بازرس معتمد وزارت راه‌وشهرسازی، کیفیت ریل تولیدی ذوب‌آهن را تأیید نمود و خرداد ۹۶، راه‌آهن اولین محموله ریل را از ذوب‌آهن تحویل گرفت. معاون بازاریابی ذوب‌آهن، ۲۷ تیر ۹۷ بیان داشت که محموله دوم ریل نیز در حال تولید است که به‌محض اعلام آمادگی حمل توسط راه‌آهن، تحویل خواهد شد.

 نامعادله عرضه و تقاضای مسکن

یکی از مهم‌ترین سیاست‌های آخوندی در دوره وزارتش، عدم ورود به حوزه ساخت و تولید مسکن بوده است. به‌زعم وی دولت نباید تحت هیچ شرایطی در حوزه ساخت‌وساز وارد شود و اگر قرار باشد عملکرد دولت با ساخت خانه اندازه‌گیری شود، دولت نباید حتی یک واحد خانه بسازد. افزایش قیمت مسکن به دلیل ناهماهنگی میان عرضه و تقاضا، یکی از چالش‌های مطرح درباره سیاست‌ فوق است. این در حالی است که براساس طرح جامع مسکن مقرر شده بود در هر سال یک‌میلیون‌و۵۰‌هزار واحد مسکونی در کشور ساخته شود. که وزارت راه مشخص نمی‌کند که این برنامه‌ریزی چگونه باید تحقق یابد.

پیشرفت محورهای راهبردی ریلی

 شاید وقتی دیگر جابه‌جایی ۳میلیون تن بار ترانزیتی در سال ۱۳۹۷ و افزایش ترانزیت ریلی در ۱۰سال آینده به ۲۰ میلیون تن از اهداف شرکت راه‌آهن است. برای تحقق این اهداف، لازم است در تکمیل خطوط ریلی اولویت‌دار باری و ترانزیتی تسریع شود. خطوط ریلی چابهار-سرخس، شلمچه ـ بصره، خواف-هرات و راه‌آهن غرب کشور (کرمانشاه‌ـ خسروی) ازیجمله این خطوط اولویت‌دار هستند که تکمیل آنها باعث افزایش قابل‌توجه ظرفیت ترانزیتی ریلی کشور خواهد شد. با این حال اما وزارت راه‌وشهرسازی طی یک سال گذشته اقدامات کافی در این زمینه صورت نداده است.

 تعلل در راه‌اندازی سامانه ملی املاک و اسکان کشور

 براساس سرشماری سال ۹۵، بیش ۲٫۵۸میلیون واحد خانه خالی در کشور وجود دارد که این مسأله خسارت‌های بسیاری را بر اقتصاد کشور وارد آورده است وزارت راه‌وشهرسازی موظف شد که ظرف شش ماه (تا بهمن‌ماه ۹۴) «سامانه ملی املاک و اسکان کشور» را راه‌اندازی کند تا مشکلی برای شناسایی خانه‌های خالی وجود نداشته باشد و با اخذ مالیات بر خانه‌های خالی امکان احتکار مسکن توسط دلالان و سوداگران از بین برود. لکن تاکنون سامانه مذکور عملیاتی نشده است و وزارتخانه به هر نحوی می‌خواهد از زیر این وظیفه شانه خالی کند.

 

خلأ مالیات بر عایدی سرمایه

 ملجأ آرام سوداگران مسکن مالیات بر عایدی سرمایه ازجمله راهکارهای پیشنهادی برای افزایش شفافیت حوزه زمین و مسکن و کاهش سوداگری‌های این بخش محسوب می‌شود. به‌رغم اهمیت این ابزار قانونی در جلوگیری از سوداگری‌های حوزه مسکن و به دنبال آن هدایت نقدینگی این بخش به سمت تولید و عرضه پایدار، وزیر راه‌وشهرسازی در اردیبهشت ۹۳ با ارسال نامه‌ای به ریاست مجلس خواستار عدم تصویب ورود مالیات بر عایدی سرمایه به لایحه اصلاح مالیات‌های مستقیم شد. نتیجه آن‌که مالیات بر عایدی سرمایه به تصویب مجلس نرسید و این ابزارِ کارآمد بدون ‌استفاده ماند. هنوز که هنوز است اقدامی عملی در این راستا صورت نگرفته که از نقاط ضعف وزارت راه‌وشهرسازی است.

تحویل مسکن مهر در پستوی انتظار

 آبان ماه سال۹۲، دستور توقف ساخت مسکن مهر از سوی وزارت راه‌وشهرسازی وقت صادر شد. اگرچه به گفته قائم‌مقام وزیر راه‌وشهرسازی در مسکن مهر، بهمن‌ماه سال ۹۴، اتمام طرح مسکن مهر در کشور تا پایان سال ۹۵ از تأکیدات رییس‌جمهوری و وزیر است ولی اتمام ساخت واحدهای مسکن مهر تا پایان سال ۹۵ که هیچ، این پرونده تا به امروز هم بسته نشده است و همواره حواشی مسکن مهر بیش‌تر از متن آن بوده و متقاضیان همچنان در انتظار مسکن خود نشسته‌اند.