طوفان بحران آب در پی سیاست‌های متضاد خطر در کمین مرزهای خالی از سکنه! گروه انرژی- معاون مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی کلان آب و آبفای وزارت نیرو با بیان این‌که ایران به‌طور متوسط سالانه ۲۵ سانتی‌متر نشست می‌کند نسبت به وضعیت آلایندگی منابع آبی با فاضلاب شهری هشدار داد. به گزارش مناقصه‌مزایده، هدایت فهمی، معاون مدیرکل […]
طوفان بحران آب در پی سیاست‌های متضاد
خطر در کمین مرزهای خالی از سکنه!
گروه انرژی- معاون مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی کلان آب و آبفای وزارت نیرو با بیان این‌که ایران به‌طور متوسط سالانه ۲۵ سانتی‌متر نشست می‌کند نسبت به وضعیت آلایندگی منابع آبی با فاضلاب شهری هشدار داد.
به گزارش مناقصه‌مزایده، هدایت فهمی، معاون مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی کلان آب و آبفای وزارت نیرو در نشست خبری گفت: نشانه بحران آب این است که تعادل منابع و مصارف به هم می‌خورد. کشور ما و خاورمیانه در منطقه خشک و نیمه‌خشک واقع شده و با این ویژگی اقلیمی، فرهنگی، اجتماعی و زیست‌محیطی، بحران آبی در خاورمیانه به بحران اجتماعی و اقتصادی تبدیل می‌شود که اینها نیز بحران سیاسی را منجر می‌شوند. بحران اجتماعی به فروپاشی اجتماعی و حتی سیاسی منجر می‌شود.
وی با بیان این‌که در کشور ما راه‌حل کوتاه‌مدت به تنهایی جواب نمی‌دهد، افزود: طی کم‌تر از یک قرن جمعیت کشور هشت برابر شده و جمعیت شهری از ۳۲ به ۷۱ درصد افزایش یافته است و روستا‌ها به سرعت خالی از سکنه می‌شوند و حاشیه‌نشینی شهر‌ها به عنوان پدیده‌ای که قبل از انقلاب به وجود آمد به سرعت رشد کرده است و اکنون حدود ۲۰ میلیون حاشیه‌نشین شهری داریم، ۳۷ هزار روستا به دلیل مسایل آب و زیست‌محیطی خالی شده‌اند.
بهره‌وری اقتصادی در ایران ۳۰ سنت است
فهمی گفت: اکنون کشت آبی دو برابر شده و ۹۰ تا ۹۲ درصد آب شیرین کشور در کشاورزی مصرف می‌شود. بهره‌وری در ایران به ازای هر مترمکعب آب ۱٫۲ کیلوگرم و در دنیا ۲٫۵ کیلوگرم است اما بهره‌وری اقتصادی در ایران ۳۰ سنت و در دنیا ۲٫۵ دلار است.
وی ادامه‌داد: ما شرکت‌های تعاونی و سهامی زراعی را که بعد از اصلاحات ارضی به وجود آ‌مده بودند به طرز عجیبی مختل کردیم و اراضی را تجزیه کردیم که اکنون به یک آفت تبدیل شده است.
معاون مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی کلان آب و آبفای وزارت نیرو با بیان این‌که عوامل اصلی بحران آب، افزایش جمعیت و مصارف بالاتر از بهینه، همچنین بهره‌برداری بیش از آستانه تاب‌آوری گفت: مصرف آب از مرز بحرانی گذشته است ما در ایران ۳ برابر ظرفیت آب بهره‌برداری می‌کنیم که فاجعه است و این بحران فقط پشت دیوارهای وزارت نیرو نخواهد ماند. ما در فرسایش خاک با ۲۰ میلیون تن در سال رتبه اول را داریم در زمینه جنگل‌تراشی، از بین بردن مراتع و تغییر کاربری اراضی و فضای سبز، آلایندگی و ریزگرد سرآمد هستیم. جنگل‌های هیرکانی، طعمه یک عده که به رانت‌های قدرت وابستگی دارند، شده است و مراجع قضایی هم توان مقابله ندارند.
بحران کیفیت در پیش است
فهمی همچنین به ورود آلاینده‌های فاضلاب و بیولوژیکی به منابع آب اشاره و اظهارداشت: طوفان و بحران بزرگ‌تری در راه است و آن بحران کیفیت آب است بدون تردید مناقشات بزرگ اجتماعی در شهر‌ها به وجود می‌آیند، هر مترمکعب فاضلاب ۸ تا ۱۵ مترمکعب آب را از دسترس خارج می‌کند. ورود پساب و پسماند شهری و صنعتی به آب به سرعت در حال رشد است و تا یک تا دو سال آینده با بحران عظیم کیفی مواجه خواهیم بود. وقتی آب شرب آلوده شود تبعات آن غیرقابل پیش‌بینی است، شوری ممکن است باعث شود امکان خوردن آب را نداشته باشیم اما تبعات آلودگی فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی غیرقابل تصور است.
فهمی به ساختار معیوب اقتصادی آب کشور نیز اشاره کرد و گفت: این ساختار معیوب پیغام صرفه‌جویی به مصرف‌کننده نمی‌دهد.۱۵۰۰ تومان هر متر آب تصفیه شده در شهر‌ها توزیع می‌شود در حالی که ۴۰۰ تومان آن را دریافت می‌کنیم. کشاورزی که ۹۰ درصد آب کشور را مصرف می‌کنند (۹۰ میلیارد مترمکعب) ۱۰۰ تا ۱۵۰ تومان تمام می‌شود، اما فقط ۱۰ تا ۱۵ تومان آن را دریافت می‌کنیم. البته در همه جای دنیا به کشاورزی یارانه داده می‌شود اما نه این یارانه‌ای که ما می‌دهیم. یارانه دادن آنها هدفمند است ما فقط توزیع نقدینگی می‌کنیم.
حکمرانی ناپایدار در عرصه‌های مدیریتی
معاون مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی کلان آب و آبفای وزارت نیرو به ضعف مدیریت و حکمرانی ناپایدار در کلیه عرصه‌های مدیریت سرزمینی پرداخت و گفت: حکمرانی ما ناپایدار بوده و تمام دستگاه‌های متولی به صورت جزیره‌ای و بدون توجه به منافع ملی و همبستگی در عرصه خود خواستند که صاحب رتبه شوند مثلاً در کشاورزی بیش‌ترین زمین اختصاص یابد و بیش‌ترین آب استحصال شود، ما خواستیم از این عرصه‌ها استفاده مادی ببریم، نه استفاده درازمدت و پایدار برای نسل بعدی. حال امیدواریم با رویکرد جدید وزارت نیرو شاهد حکمرانی پایدار باشیم.
وی به تحمیل بار سیاستی خودکفایی در بخش کشاورزی به عنوان دیگر عامل بحران آفرین در بخش آب اشاره و تصریح‌کرد: ما خواسته‌ایم در کشاورزی، اشتغالزایی کنیم اما موفق نبوده‌ایم. مثلاً گفته‌ایم که چاه غیرمجاز احداث شود تا کشاورز درآمد داشته باشند این کار حتی در آفریقا هم انجام نشده است. خودکفایی در جهان امروز بی‌معناست باید به سمت خوداتکایی برویم. هیچ کس امنیت قضایی را به معنای خودکفایی در همه چیز نمی‌داند امنیت قضایی برای کشور ضروری است اما خوداتکایی یعنی این‌که محصولات استراتژیک تولید کنیم و در شرایط اضطرار و تحریم بتوانیم محصولات دیگر هم تولید کنیم.
اگر بیش از ظرفیت حوزه آبریز سد ساخته شود…
وی ادامه‌داد: عمر مدیریت در کشور ما خیلی کوتاه است و هر مسؤولی دوست دارد روبان افتتاح را خودش قیچی کند اگر چه قانون بقای مدیریت در کشور داریم.
فهمی بیان‌کرد: در همه جای دنیا سد ساخته می‌شود و ساخت سد فی‌نفسه نه اهریمن است و نه فرشته. به اندازه آن برای یک منطقه کم آب مثل دارو است اما اگر بیش از ظرفیت حوزه آبریز سد ساخته شود سمی مهلک است.
وی با طرح این سؤال که آیا ساخت سد در کشور ما ضروری بوده گفت: زمانی سد می‌سازیم که توزیع زمانی و مکانی منابع و بارش یکنواخت نباشد اما آیا ایران واقعاً این گونه است.۷۵ درصد بارش ما در فصل غیرزراعی است و ۷۰ درصد آب در منطقه غرب کشور وجود دارد و شرق کشور ۳۰ درصد منابع آبی را داراست. پس از نظر زمانی و مکانی توزیع نایکسان داریم. بحث این است که در مرحله‌ای به اندازه و علمی و با رعایت جنبه‌های زیست‌محیطی و اجتماعی و فرهنگی سد بسازیم. یعنی حتماً نظام بهره‌برداری متناسب با آن ایجاد کنیم و مشارکت و عزم ملی جامعه محلی همراه شود که به این مهم در گذشته توجه نشده است. حال اکنون برای سد‌ها پیوست فرهنگی و زیست‌محیطی جزو الزامات است.
وی با بیان این‌که مدیریت در دنیای امروز مدیریت به هم پیوسته است یادآورشد: این مدیریت عمدتاً در جنبه‌های غیرسازه‌ای یعنی مدیریت تقاضا و مصرف استوار است.
وی در ادامه اظهارداشت: منابع تجدیدپذیر شونده ما ۲۵ درصد جهانی است و ۱۵ درصد کشور مرطوب و نیمه مرطوب و سایر مناطق خشک و فراخشک است. تنوع قومی و زبانی در کشور داریم بنابراین بحران‌های سرزمینی به سرعت به بحران اجتماعی تبدیل می‌شوند به ویژه در کشوری که تنوع قومی و مذهبی دارد و گسل‌های عمیق اجتماعی، قومیتی و مذهبی را شاهد هستیم که هر کدام از این گسل‌‌ها می‌توانند فعال و به بحران تبدیل شوند.
کاهش تراکم جمعیتی شرق کشور
وی ادامه‌داد: تراکم جمعیتی اکنون در شرق کشور کم شده و سیستان و بلوچستان در معرض خطر جدی قرار دارد یعنی منطقه از جمعیت خالی می‌شود و ما قادر به حفظ مرز‌ها نخواهیم بود. بنابراین قطعاً حفظ مردم و ایجاد امکانات زندگی برای آنها از مهم‌ترین وظایف حاکمیت است که نگذارد مناطق مرزی به دلیل کمبود آب و ریزگرد‌ها از جمعیت خالی شو، در حالی که این فرایند اکنون شروع شده و مهاجرت وسیعی در ایران منطقه شاهد هستیم و این یک تهدید جدی برای کشور است.
وی با اشاره به تغییرات بارش در کشور گفت: در گذشته ۲۲۵ میلی‌متر بارش داشتیم و ۴۲۰ میلیارد مترمکعب آب داشتیم که این رقم در سال‌های اخیر کاهش یافته و در ۵ سال اخیر به کم‌تر از ۲۱۸ میلیارد مترمکعب رسیده است دارایی آب ما زمانی ۱۳۰ میلیارد مترمکعب بود اما در سال‌های اخیر به ۱۰۴ میلیارد مترمکعب رسیده است و مصارف کشور اعم از سطحی و زیرزمینی ۱۰۰ میلیارد مترمکعب است.
این مقام مسؤول یادآورشد: کشورهایی که صفر تا ۴۰ درصد منابع تجدیدپذیر را مصرف می‌کنند در حد قابل قبول است از ۴۰ تا ۶۰ درصد تنش آبی.۶۰ تا ۸۰ درصد بحران آبی و کشورهایی که بالای ۸۰ درصد مصرف می‌کنند فوق بحرانی هستند. ما حدود ۸۶ تا ۸۸ درصد منابع تجدیدپذیر را مصرف می‌کنیم.
فرونشست سالانه ۲۵ متری زمین
وی همچنین به فرونشست زمین اشاره کرد و گفت: به‌طور متوسط ایران سالانه ۲۵ سانتی‌متر نشست می‌کند و آبخوانی که نشست کرد غیرقابل بازگشت است. چاه‌های عمیق روز به روز بیش‌تر می‌شود در گذشته تا عمق ۴۰ متری به آب می‌رسیدند اما اکنون ۲۰۰ تا ۳۰۰ متر نیز امکان دسترسی به آب وجود ندارد.
وی خاطرنشان‌کرد: وضعیت آلاینده‌های کشور اسفناک است و هشدار می‌دهیم که منابع آبی در معرض خطر است.
وی افزود: تا سال ۱۴۰۵ به جز نوار شمال و غرب همه جا بحران خواهند داشت و از نظر کیفی دچار مشکل خواهند شد.
وی به سطح زیرکشت اراضی آبی اشاره و اظهارداشت: امروز سطح زیرکشت اراضی آبی ۸٫۸ میلیون هکتار شده یعنی پنجمین کشوری هستیم که سطح کشت آبی آن بالا است.
وی با بیان این‌که ورود نیتروژن و فسفر به آب خطری غیرقابل کنترل است، خاطرنشان‌کرد: حل این موضوع به تدابیر ویژه در سطح بالای حاکمیت نیاز دارد قوه مجریه به تنهایی قادر به حل آن نخواهد بود.
فهمی با بیان این‌که کشور با افزایش دو درجه‌ای دما روبه‌رو می‌شود، افزود: به همین دلیل بیش از ۲۷ میلیارد مترمکعب آب بیش‌تر تبخیر می‌شود و تغذیه آب زیرزمینی ۲۰ درصد کاهش می‌یابند. اکنون ریزش برف حدود ۱۰ درصد کاهش یافته و خط تراز برف، ۲۰۰ متر بالاتر رفته است و این روند همچنان ادامه دارد و باید توجه کرد که مناطق پرآب به سرعت کم‌آب می‌شوند.
وی گفت: در برنامه ششم بندی وجود دارد که کشور باید نیم میلیون از اراضی شیبدار تبدیل به باغات کند و ۶ میلیارد مترمکعب آب آن باید تأمین شود و ماده ۳۴ و ۳۵ همین برنامه می‌گوید که ۱۱ میلیارد مترمکعب باید صرفه‌جویی آب داشته باشیم و این ارقام عجیب است انگار سند دو کشور خوانده می‌شود. یعنی سیاست‌ها در تضاد است.
این مطلب بدون برچسب می باشد.
دیدگاه بسته شده است.