کاهش رشد حمل و نقل ریلی به دلیل شبه‌دولتی‌سازی‌ها!

کاهش رشد حمل و نقل ریلی به دلیل شبه‌دولتی‌سازی‌ها!  گروه راه و شهرسازی- سرمایه‌گذاری در بخش راه‌آهن دیر بازده است و درحالی‌که سرمایه‌گذاران بخش خصوصی در دنیا و به‌ویژه در کشورهای در حال‌ توسعه همچون ایران، اغلب به دنبال محلی زودبازده برای سرمایه‌گذاری هستند، بنابراین تنوع بسترهای سرمایه‌گذاری زودبازده در ایران موجب می‌شود تا صنعت […]

کاهش رشد حمل و نقل ریلی به دلیل شبه‌دولتی‌سازی‌ها!

 گروه راه و شهرسازی- سرمایه‌گذاری در بخش راه‌آهن دیر بازده است و درحالی‌که سرمایه‌گذاران بخش خصوصی در دنیا و به‌ویژه در کشورهای در حال‌ توسعه همچون ایران، اغلب به دنبال محلی زودبازده برای سرمایه‌گذاری هستند، بنابراین تنوع بسترهای سرمایه‌گذاری زودبازده در ایران موجب می‌شود تا صنعت ریلی از این موضوع بهره‌مند نگردد شکل‌گیری شرکت‌های شبه‌دولتی در چند سال اخیر موجب شده است که رقابت‌پذیری و تمایل شرکت‌های خصوصی واقعی برای سرمایه‌گذاری در بخش راه‌آهن کمرنگ‌تر شود. از سوی دیگر بررسی تخصصی‌تر عملکرد جابه‌جایی بار و مسافران ریلی، در دوره پس از خصوصی‌سازی که منجر به شکل‌گیری شرکت‌های شبه‌دولتی شد؛ نشان می‌دهد که متوسط رشد سالانه از دوره قبل از خصوصی‌سازی کم‌تر شده است، به گونه‌ای که متوسط رشد سالانه حمل و نقل باری و مسافری، قبل از خصوصی‌سازی حدود ۴٫۵ درصد بوده است که بعد از خصوصی‌سازی به سالانه زیر۳ درصد رسیده است. لذا باید برای رفع مشکل شبه‌دولتی‌ها یا همان خصولتی‌ها اقدامی جدی و اساسی صورت گیرد و برای رسیدن به توسعه و حمایت از خصوصی‌سازی در حوزه راه‌آهن، ضروری است دولت بند ناف شرکت‌های خصولتی را از بودجه دولتی قطع کرده و اجازه فعالیت مستقل همراه با رقابت سالم را بدهد تا در حمل و نقل ریلی کشور جاذب سرمایه باشیم.

صنعت حمل‌ونقل ریلی ما در مقایسه با سایر کشورهای دنیا عقب است

در همین راستا عضو کمیسیون عمران مجلس‌شورای‌اسلامی با بیان این‌که حمل و نقل ریلی در کشور ما مظلوم واقع‌شده و توسعه آن با شرایط اقتصادی موجود، امری زمانبر خواهد بود، گفت: در حقیقت صنعت حمل‌ونقل ریلی ما نسبت به سایر شقوق حمل‌ونقل و در مقایسه با سایر کشورهای دنیا عقب است و سرمایه‌گذاری زیادی در این زمینه انجام‌ نشده است. سیدهادی‌بهادری گفت: طبیعی است که در این اوضاع، جذابیت سرمایه‌گذاری در این صنعت برای شرکت‌ها نیز وجود نداشته باشد. نماینده مردم ارومیه در مجلس‌شورای‌اسلامی گفت: مسأله مهم این است که ما طبق نیاز کشور و برنامه ششم توسعه و اقتصاد مقاومتی چاره‌ای به‌ جز رفتن به سمت توسعه حمل‌ونقل ریلی نداریم و لاجرم باید بخشی از بار جاده‌ها را به سمت ریل سوق دهیم اما این کار با این وضعیت سرمایه‌گذاری‌ها قابل‌ اجرا نیست. بهادری در نهایت گفت: در این زمینه مجلس و دولت باید جرات انجام کارهای زیرساختی را داشته باشند؛ با جسارت روی بار جاده‌ای تعرفه ببندند و به بخش ریلی نیز یارانه دهند تا صاحبان بار و مسافران به سمت استفاده از حمل‌ونقل ریلی جذب شوند.

دولت باید بند ناف شبه‌دولتی‌ها را به بودجه دولتی قطع کند

در همین راستا نماینده مردم زاهدان در مجلس‌شورای‌اسلامی با اشاره به تصمیم جدید دولت در خصوص ارایه یارانه به بخش مسافربری شرکت راه‌آهن، گفت: زیانده بودن این نوع شرکت‌ها مغایر اهداف تعریف‌شده برای آنها است. علیم‌یارمحمدی با بیان مطلب فوق گفت: ارایه یارانه از سوی دولت ‌به‌ شرکت‌هایی همچون راه‌آهن فشار به بودجه دولتی تحمیل می‌کند، دولت باید با توجه به اصل ۴۴ قانون اساسی و تسریع در واگذاری آنها به بخش خصوصی حجم وابستگی‌‌ها را کم کند. وی با تأکید بر این‌که شرکت‌هایی مانند راه‌آهن باید با تقویت زیرساخت‌ها بتوانند در حوزه گردشگری فعال‌شده و به ارزآوری برای کشور اقدام کنند، تصریح‌کرد: اگر این شرکت‌ها نتوانند به وظایف خود عمل کنند و به دنبال آن بار مالی بسیاری به دولت تحمیل شود به معیوب شدن سیستم مالی کشور می‌انجامد. این نماینده مردم در مجلس دهم، با بیان این‌که در حال حاضر برخی شرکت‌های راه‌آهن به‌صورت خصولتی واگذار شده‌اند، گفت: دولت باید بند ناف این شرکت‌ها را به بودجه دولتی قطع کرده و اجازه فعالیت مستقل همراه با رقابت سالم را بدهد. یارمحمدی با تأکید بر این‌که شرکت راه‌آهن سرمایه بسیاری دارد، افزود: سرمایه این شرکت بالغ ‌بر هزار میلیارد بوده؛ اما متأسفانه نتوانسته از این سرمایه در مسیر کسب درآمد استفاده کند.

وی با بیان این‌که با وجود سرمایه‌های کلانی که شبکه ریلی در اختیار دارد، سود سالانه‌ای در حدود دو هزار میلیارد کسب کرده است، تصریح‌کرد: متأسفانه باید با صراحت گفت که زیانده بودن این نوع شرکت‌ها تنها به دلیل ضعف مدیریت است. این نماینده مردم در مجلس دهم، ادامه‌داد: تجدیدنظر در نحوه مدیریت شرکت راه‌آهن با هدف افزایش بهره‌وری در این نوع حمل‌ونقل لازم است. عضو کمیسیون عمران مجلس‌شورای‌اسلامی، یادآورشد: حضور بخش خصوصی در رأس مدیریت راه‌آهن جمهوری‌اسلامی‌ایران می‌تواند علاوه بر افزایش بهره‌وری به رشد خدمات نیز بینجامد زیرا بخش خصوصی راضی به زیانده شدن نیست.

تشریح دلایل افول وضعیت کنونی بخش خصوصی‌ در راه‌آهن

مجید‌بابایی، دبیر انجمن صنفی شرکت‌های حمل‌ونقل ریلی و خدمات وابسته

نتایج حاصله بیانگر آن است که متوسط رشد سالانه تعداد واگن‌های باری، مسافری و لوکوموتیو، در دوره‌ قبل از خصوصی‌سازی به ترتیب ۱٫۹، ۰٫۲ -و ۱٫۷ درصد و برای دوران بعد از خصوصی‌سازی به ترتیب برابر با ۲٫۴۵، ۴٫۶۷ و ۵٫۵۶ درصد بوده است. مقادیر فوق نشانگر این است که با ورود بخش خصوصی به صنعت ریلی، میزان سرمایه‌گذاری در تأمین ناوگان افزایش محسوسی یافته است. از سوی دیگر افزایش چشمگیر طول شبکه ریلی در دوره دوم قابل ‌تأمل است. در توسعه زیرساخت‌های ریلی کشور فرض بر این بوده است که با سپردن امر سرمایه‌گذاری تأمین ناوگان به بخش خصوصی، دولت بتواند بر امر سرمایه‌گذاری برای افزایش ظرفیت زیربناهای ریلی متمرکز شود. نتایج عملکرد توسعه زیرساخت‌های ریلی حاکی از آن است که میانگین طول خطوط احداث‌شده طی دوره‌های اول و دوم به ترتیب ۱۲۳٫۵و ۲۵۱٫۴ کیلومتر خط جدید در سال بوده است. این موضوع نشان می‌دهد که مشارکت بخش خصوصی در سرمایه‌گذاری بابت تأمین ناوگان ریلی باعث شده که سهم دولت در سرمایه‌گذاری برای توسعه‌ ظرفیت زیرساخت در دوره‌ دوم نسبت به دوره اول دو برابر شود. همچنین میانگین طول خطوط دوم احداث‌شده طی دوره‌های اول و دوم به ترتیب ۲۲ و ۹۵ کیلومتر در سال بوده است. پس سرمایه‌گذاری در زمینه  دوخطه کردن خطوط هم در دوره دوم نسبت به دوره‌ اول حدود ۴٫۳ برابر شده است.

بررسی عملکرد جابه‌جایی بار و مسافر ریلی

در بررسی عملکرد جابه‌جایی بار و مسافر ریلی، در دوره پس از خصوصی‌سازی، متوسط رشد سالانه از دوره قبل از خصوصی‌سازی کم‌تر است. متوسط رشد سالانه در بخش باری، برای تناژ و تن-کیلومتر به ترتیب قبل از خصوصی‌سازی برابر با ۴٫۶۷ و ۴٫۵۱ درصد و بعد از خصوصی‌سازی سالانه برابر با ۲٫۶۸ و ۳٫۹۷ درصد بوده است. همچنین متوسط رشد سالانه در بخش مسافری، برای تعداد مسافر و نفر-کیلومتر به ترتیب قبل از خصوصی‌سازی برابر با ۴٫۱۸ و ۲٫۹ درصد و بعد از خصوصی‌سازی سالانه برابر با ۳٫۵۹ و ۳ درصد بوده است. در توضیح این افت عملکرد در دوره دوم می‌بایست به بازه‌هایی از زمان پس از خصوصی‌سازی ازجمله سال‌های ۸۹ تا ۹۴ که رشد بخش باری نسبتاً کند گردیده است و از سال ۸۹ تا ۹۵ که بخش مسافری ریلی کاهش عملکرد را تجربه کرده است، اشاره کرد. باید بررسی کرد که دلیل این روند نزولی چیست.