وقتی ۷۰درصد کل نقدینگی در دست یک‌درصد افراد است

مشت سرمایه‌داری!

گروه بانک، بیمه، بورس- رشد غیرمتعارف نقدینگی؛ هیولای مخوفی است که دولت‌ها از آن واهمه دارند و ادامه آن می‌تواند موجب مشکلات عدیده‌ای شود. براساس آمار بانک‌مرکزی حجم نقدینگی تا شهریور سال‌جاری به ۱۶۷۲ هزار میلیارد تومان رسیده که نسبت به نقدینگی اسفند ۹۶برابر با ۹٫۳ درصد افزایش داشته است.

نقدینگی به چه معناست؟

نقدینگی به مجموعه پول شامل سپرده‌های دیداری بخش غیردولتی نزد بانک‌ها و اسکناس و مسکوک در دست اشخاص و شبه‌پول شامل سپرده‌های سرمایه‌گذاری مدت‌دار، سپرده‌های قرض‌الحسنه پس‌انداز و سپرده‌های متفرقه گفته می‌شود. به عبارت ساده‌تر، مجموع اسکناس و مسکوکات و منابع اعتبارات بانکی مهم‌ترین اجزای تشکیل‌دهنده نقدینگی هستند. حجم نقدینگی در اقتصاد یک کشور باید متناسب با میزان تولید کالا و خدمات باشد، در غیراین صورت، تورم و رکود را به دنبال خواهد داشت.

آماری شگفت‌انگیز از نقدینگی

 براساس آخرین اطلاعات منتشرشده از سوی بانک‌مرکزی، میزان نقدینگی ایران در مرداد سال‌جاری از مرز یکهزارو۶۴۶هزارمیلیاردتومان عبور کرد که نسبت به اسفندماه سال گذشته ۷٫۶درصد و نسبت به مدت مشابه سال قبل (تیر۹۷ نسبت به تیر۹۶)، ۲۰٫۵درصد افزایش را نشان می‌دهد. همچنین حجم پول در این دوره ۲۳۱۵٫۹هزارمیلیاردریال با ۳۹٫۷درصد افزایش نسبت به مردادماه سال قبل بوده و حجم شبه‌پول نیز با ۱۷٫۹درصد رشد، ۱۴۱۵۱٫۰هزارمیلیاردریال است. حجم آمار منتشرشده نشان می‌دهد حجم نقدینگی در مقایسه با ۱۳۶۶هزارمیلیاردتومان مرداد ۱۳۹۵ بیش از ۳۰۰هزارمیلیاردتومان رشد داشته است. همچنین روند صعودی این شاخص نشان می‌دهد که طی یک ماه از تیر تا مرداد امسال، حدود ۴۴هزارمیلیارد تومان افزایش را ثبت کرده است.

لزوم اولویت‌دهی به نقدینگی

در چندماه اخیر مسؤولان اقتصادی از تصمیمات جدید در بدنه دولت برای مهار نقدینگی خبر داده‌اند. محمدباقرنوبخت، رییس سازمان برنامه و بودجه در نشست مشترک رؤسای کمیسیون‌های تخصصی مجلس با اعضای اقتصادی کابینه دولت حین تشریح برنامه جامع دولت که شامل ۱۲بسته برای خنثی‌سازی و تقلیل آثار تحریم‌های آمریکا می‌شود، به موضوع نقدینگی اشاره کرد و اظهار داشت که مهار نقدینگی و هدایت آن در یکی از بسته‌های دولت لحاظ شده است. از سوی دیگر، فرهاددژپسند، وزیر امور اقتصادی و دارایی یکی از برنامه‌های مهم این وزارتخانه را هدایت جریان نقدینگی به سوی بخش تولید اعلام کرده است. معاون اقتصادی بانک‌مرکزی نیز با اعلام این موضوع که مهار تورم و نقدینگی در اولویت‌های بانک‌مرکزی قرار دارند، اصلاح ترازنامه بانک‌ها، شتاب در اصلاحات ساختاری نظام بانکی و فروش اموال مازاد بانک‌ها به بخش‌خصوصی واقعی را از جمله رویکردهایی دانسته که برای تحقق اهداف موردنظر باید پیگیری شوند.

کارشناسان چه می‌گویند

محمدطبیبیان، اقتصاددان در پستی تلگرامی یادآور شده است که حجم نقدینگی در سال ۱۳۴۰ در حدود ۵‌هزارو۶۰۰میلیاردتومان بوده است و در ادامه برآوردهای او نشان می‌دهد که امسال این شاخص به ۱۸۳۷هزارمیلیاردتومان می‌رسد. عبدا…‌مشکانی، کارشناس مسایل اقتصادی نیز با پیش‌بینی رشد ۲۷درصدی نقدینگی به خبرگزاری ایسنا گفته بود که شاخص نقدینگی در سال آتی به حدود ۲۲۰۰هزارمیلیاردتومان می‌رسد. هرچند محمدرضاپورابراهیمی، رییس کمیسیون اقتصادی مجلس با اعلام این مطلب که براساس آمار روزانه ۴۰۰میلیارد ریال منابع به بازار سرمایه اضافه می‌شود، ابراز امیدواری کرده که در وضعیت فعلی بازار می‌توان نقدینگی قابل‌توجهی را به بازار سرمایه سوق داد، اما برخی تحلیلگران اقتصادی این پرسش را مطرح می‌کنند که آیا باوجود انحصار می‌توان نقدینگی موجود را به بازار سرمایه برد؟ آنها می‌گویند ۷۰درصد نقدینگی تنها در دست یک درصد افراد است و این امر هدایت پول و شبه‌پول را به سمت بازارهای مولد از جمله بورس دشوار می‌سازد.

چه باید کرد؟

حال سؤالی که پیش می‌آید این است که چگونه می‌توان مشت پرزور سرمایه‌داری را باز کرد. در روزگاری که به گفته مسعودخوانساری، رییس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی تهران روزی هزارمیلیارد تومان به نقدینگی کشور اضافه می‌شود و این بدان معنی است که مشت سرمایه‌داری هر روز بزرگ‌تر می‌شود. دولت می‌تواند با کمک نهاد عمومی غیردولتی که مورد اعتماد مردم هستند و دانش و اطلاعات لازم و پشتوانه‌های مالی دارند، پروژه‌های جدیدی در جهت مقاوم‌سازی اقتصاد تعریف کند که در جهت کاهش وابستگی به خارج هم مؤثر است و مردم را هم از همان ابتدا می‌توان در آن مشارکت داد. همچنین می‌توان مکانیزم‌هایی مثل صندوق پروژه و یا واگذاری طرح‌ها و پروژه‌ها به شرکت‌های سهامی عام ایجاد شود که منابع آنها را از طریق هدایت نقدینگی افزایش داد و با افزایش سرمایه می‌توانند پروژه‌های جدید را تأمین مالی کنند یا پروژه‌های ETF‌ها یا پروژه‌های جذب سرمایه می‌تواند کمک کند تا نقدینگی را به سمت تولید و تکمیل پروژه‌های نیمه تمام بکشانیم. منطقی‌‌ترین شکل برخورد با نقدینگی این است که دولت در این شرایط پروژه‌ها را واگذار کند و درآمدی که از این طریق به دست می‌آورد در جهت تکمیل طرح‌های نیمه تمام استفاده کند. راه منطقی و معقول برای کنترل نقدینگی واگذاری طرح‌های عمرانی و سهام دولت در شرکت‌ها و واحدهای تولیدی است تا مردم را سهامدار کند و به مردم اطمینان دهد که اگر پول خود در بازار سرمایه ببرند، حتی اگر نرخ ارز هم افزایش یابد، سهام در اختیار آنها افزایش پیدا می‌کند و ضرر نخواهند کرد و منافع مردم در راستای منافع جامعه تأمین می‌شود؛ این بهترین شکلی است که در این شرایط باید مورد توجه دولت قرار بگیرد.

هدایت نقدینگی به بازاربورس

همچنین دولت باید بازار بورس را فعال و طرح‌های جدیدی راه‌اندازی کند که نقدینگی به سمت بازار سهام و طرح‌های جدید سوق داده شود و دغدغه‌های مردم به شکل صحیح پاسخ دهد، اینکه ما به راحتی از کنار مردم بگذریم و بی‌توجه باشیم، طبیعی است که واکنش مردم کشاندن نقدینگی به سمت سکه و ارز و بازارهایی است که مورد تمایل کارگزاران و حاکمیت نیست.

حال باید منتظر ماند و دید که آیا دولت موفق می‌شود که جلوس سیل ویرانگر نقدینگی را با ایجاد سدهایی که ذکر شد بگیرد یا این سیل ویرانگر با قدرت بیش‌تری به سمت خراب کردن بدنه اقتصادی کشور حرکت خواهد کرد.