قیر طبیعی ظرفیتی عظیم که مغفول مانده است گروه زمین و معدن بیتومین اصطلاح محلی گیلسونایت است که در کرمانشاه و ایلام معد‌‌‌‌ن‌داران بنام بیتومین استفاده می‌کنند. قیر طبیعی نوع بیتومین، حاصل مهاجرت نفت‌خام از مخازن نفتی به لایه‌های سطحی زمین می‌باشد. نفت‌خام موجود در مخازن نفتی همواره تحت تأثیر فشارهای هیدرواستاتیک قرار داشته و […]
قیر طبیعی ظرفیتی عظیم که مغفول مانده است
گروه زمین و معدن
بیتومین اصطلاح محلی گیلسونایت است که در کرمانشاه و ایلام معد‌‌‌‌ن‌داران بنام بیتومین استفاده می‌کنند. قیر طبیعی نوع بیتومین، حاصل مهاجرت نفت‌خام از مخازن نفتی به لایه‌های سطحی زمین می‌باشد. نفت‌خام موجود در مخازن نفتی همواره تحت تأثیر فشارهای هیدرواستاتیک قرار داشته و این فشار‌ها باعث می‌گردد که این ماده همواره به دنبال منفذی جهت خروج باشد؛ لذا از درز‌ها و شکاف‌ها و گسل‌هایی که در سنگ مخزن وجود دارد به سطح زمین مهاجرت می‌کند. نفت‌خام اولیه به تدریج از نفت مایع به آسفالت و در نهایت به یک ماده که از لحاظ فیزیکی مشابه پیروبیتومین است، تبدیل شده متعاقباً آنقدر سخت می‌شود تا تبدیل به بیتومین سیاه شود. اصطلاح و تعریف پیروبیتومین اغلب به این منظور استفاده می‌شود که نشان‌دهنده آخرین مرحله معدنی بلوغ نفت می‌باشد.
در حقیقت قیرهای طبیعی مواد هیدروکربنی سنگینی هستند که براساس نحوه تشکیل، خواص فیزیکی، حلالیت در تتراکلریدکربن و ترکیب شیمیایی به گروه‌های مختلفی مانند پیروبیتیومین-آسفالتیک، پیروبیتیومین-غیرآسفالتیک، آسفالتیتو… تقسیم‌بندی می‌شوند.
کشورهای آمریکا، کانادا، ونزوئلا، روسیه، استرالیا، عراق و ایران دارای منابع عظیم و عمده گیلسونایت یا قیر طبیعی در جهان هستند که ایران پس از آمریکا و کانادا دارای سومین ذخائر بیتومین در جهان می‌باشد به‌طوری که بیش از ۱۵ درصد این ماده معدنی در جهان در ایران و عمدتاً در استان‌های غربی کشور به ویژه ایلام، جنوب کرمانشاه و شرق لرستان وجود دارد. از این ماده بالغ بر ۱۶۰ نوع محصول تهیه می‌شود که عمده‌‌ترین آنها عبارتند از: صنایع جوهر، حفاری نفت (سیمانی کردن چاه‌ها)، گل حفاری، ماسه ریخته‌گری، ایزوگام، بهینه‌سازی آسفالت‌های ویژه و عایق‌کاری. رنگ، لاستیک‌سازی و دیگر مواد صنایع مواد شیمیایی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
این در حالی است که بزرگترین معدن بیتومین خاورمیانه با ارزش هزار میلیارد تومان در استان ایلام وجود دارد. بهره‌مندی از این منابع خدادادی، با ظرفیت اسمی ۱۰میلیون تن، استان ایلام را در رده برتر و بزرگترین دارنده این ماده در خاورمیانه قرارداده است. علاوه بر ایلام شهرستان گیلان‌غرب با در اختیار داشتن ۶۵ درصد از ذخایر قیر طبیعی کشورمان، ظرفیتی بزرگ و ارزشمند برای سرمایه‌گذاری و رونق استان کرمانشاه محسوب می‌شود، اما این معادن خدادادی تا حدودی مورد غفلت قرار گرفته است.
اما متأسفانه بی‌توجهی دولت‌ها در سال‌های اخیر به این پتانسیل مهم در شناسایی و استخراج و فرآوری این ماده سبب شده آنچنان که باید ظرفیت‌های عظیم این ماده معدنی شناخته نشود این در حالی است که بهره‌برداری درست و اصولی از معادن قیر طبیعی و در سایه حمایت‌های مسؤولان از بهره‌برداران این سرمایه ارزشمند، می‌تواند عاملی برای استفاده بهینه از این نعمت خدادادی و ارزشمند و همچنین راهی برای توسعه منطقه، ایجاد اشتغال پایدار و رونق اقتصادی باشد. اما متأسفانه به دلیل نبود کارخانه‌های تبدیلی باعث شده این گوهر باارزش تنها به صورت پودر شده صادر شود.
از مهم‌ترین مشکلات و چالش‌های این ماده معدنی می‌توان به خام‌فروشی که رونق اقتصادی را از معادن گرفته است، عدم استفاده به موقع بیتومین به محض استخراج، تکنولوژی با فناوری قدیمی و به روز نشده، شرایط فروش قیرطبیعی، مشکلات محلی و حقوقی بهره‌برداری، عدم تخصیص اعتبارات لازم و عدم جذب نیروی فنی، برای کشف پتانسیل‌ها، را هم نبودن زیرساخت‌های مناسب و بالا بودن هزینه‌های حمل‌ونقل مواد معدنی، نبود سرمایه‌گذار، عدم همکاری اداره کل منابع طبیعی با توجه به قرار گرفتن معادن در زمین‌های ملی، دسترسی نداشتن به بازار مصرف، تسهیلات بانکی با سود بالا، عدم تناسب قیمت این محصول و… اشاره کرد.
خام‌فروشی بیتومین در نبود صنایع تبدیلی
در این زمینه محمدسلیمان‌بیگی، عضو هیأت علمی دانشگاه ایلام از روند واردات محصولات خارجی که از این ماده معدنی تولید می‌شود انتقاد کرد و گفت: یکی از ایرادهایی که وجود دارد این است که خود ما نیز به جای ایجاد کارخانه‌های تبدیلی این ماده معدنی، موادی را وارد می‌کنیم که از همین بیتومینی که در کشور است تولید می‌شود اما در کشور مجهول و مغفول مانده است. چرا به جای ایجاد کارخانه‌های تبدیلی و فرآوری بیتومین در کشور، باید این ماده معدنی به صورت خام به دیگر کشور‌ها صادر و محصولات فرآوری شده از آن با ارز چندبرابری به کشور بازگردانده شود.
وی در ادامه با اشاره به این‌که شناخت ماده گرانبهای بیتومین در کشور به حدود ۲۱ سال پیش می‌رسد و تنها ۱۴ سال است که صادرات این ماده معدنی آن هم به صورت خام انجام می‌شود، می‌گوید: در ایران قیر طبیعی یا بیتومین بیش‌تر برای ایزوگام مورد استفاده قرار می‌گیرد و بیش از ۹۰ درصد آن به شکل خام صادر می‌شود و در سال‌های اخیر این پودر این ماده معدنی بیش‌تر به کشورهای مالزی، هند، آلمان، اوکراین، ترکیه و چین صادر می‌شود و با فرآوری آن و استفاده در صنایع مختلف، با چند برابر قیمت وارد کشور می‌شود.
عدم وجود کارخانجات تبدیلی بیتومین
همچنین ولی باج معاون امور معادن سازمان صنعت، معدن‌وتجارت استان ایلام با بیان این‌که بزرگترین معدن بیتومین خاورمیانه در استان ایلام و در شهرستان ایوان است، می‌افزاید هرچند کارشناسان می‌گویند با ایجاد کارخانه‌های تبدیلی، می‌توان از خام فروشی آن جلوگیری کرد و ارزش افزوده این ماده گران بها را تا ۱۰۰برابر نیز افزایش داد، اما عملاً در استان و کشور کارخانه‌های تبدیلی برای فرآوری محصولات مختلف صنعتی از گیلسونایت وجود ندارد و تنها کاری که در سال‌های اخیر انجام شده این است که سنگ بیتومین در کارخانه‌های اولیه پودر و بسته شود و قسمتی برای کارخانه‌های ایزوگام کشور استفاده شود و مابقی آن به‌صورت خام، دو دستی به خارج از کشور صادر شود تا با فرآوری در کارخانه هی مختلف با چند برابر قیمت به داخل کشور بازگردد.
فراهم نبودن زیرساخت‌ها موانع عدم استفاده بهینه از این منبع خدادادی
سهراب امیری یکی از کارشناسان معادن فعال در استخراج بیتومین اظهار داشت: خام‌فروشی، نبود امکان استفاده به موقع از ماده استخراجی، نبود امکانات و تجهیزات روز، مشکلات محلی و حقوقی بهره‌برداران، فراهم نبودن زیرساخت‌های موانع عدم استفاده بهینه از این منبع خدادادی است.
وی در ادامه گفت: همکاری و مساعدت منابع طبیعی، ایجاد بازار مصرف و واگذاری تسهیلات مالی به معدنکاران می‌تواند تولید این ماده مهم و تأثیر‌گذار در اقتصاد و افزایش اشتغال در استان ایلام را به رشد و بالندگی برساند.
در زمانه امروزی تحریم و تهدید نیازمند آن هستیم که از وابستگی به نفت فاصله گرفته و خود را به درآمد‌های غیرنفتی مانوس کنیم و در این راستا می‌تواند در صورت اهتمام ویژه برنامه‌ریزان و توسعه دهندگان توسعه معادن با تجهیز معادن به ابزار و تجهیزات روز، برطرف کردن موانع اداری و بوروکراسی‌های دست و پا گیر اداری و تشریفاتی، رفع موانع محلی و حقوقی، واگذاری تسهیلات همراه با فراهم ساختن زیرساخت‌های توجه جدی داشت و برای آن چاره‌اندیشی کنند
این مطلب بدون برچسب می باشد.
دیدگاه بسته شده است.