راهکار بانک مرکزی برای عبور از تنگنای تحریم ها

نگاهی به معضل عدم ورود ارز صادراتی به کشور

راهکار بانک مرکزی برای عبور از تنگنای تحریم ها

 

مسعود طاهری- ارز صادراتی؛ مهمترین مسأله این روزهای اقتصاد کشور است. در واقع از روزی که سعید میرشجاعیان، مشاور وزیر امور اقتصادی و دارایی از عدم بازگشت ۳۰ میلیارد دلار ارز حاصل از صادرات به کشور خبر داد، این موضوع بر سر زبان ها افتاد و نگرانی ها افزایش یافت زیرا به گفته وی تنها ۲۵ درصد ارز صادراتی به کشور برگشته است و این در شرایطی بوده که هنوز تحریم های پتروشیمی به عنوان اصلی ترین منبع ورود دلار به کشور محدود نشده بود! اکنون آمریکا درصدد است تا تحریم های پتروشیمی را در آینده ای نزدیک آغاز کند و طبق اعلام رسمی دونالد ترامپ رییس جمهور آمریکا تحریم های فلزات و معادن آغاز شده است. در چنین شرایطی پرسش مهم این است که راهکار بانک مرکزی چیست و چگونه می خواهد ارز حاصل از صادرات محصولات ایرانی را به کشور باز گرداند؟

انتقاد دژپسند از عدم ورود ارز صادراتی

جنجال اول عدم ورود ارز حاصل از صادرات مربوط که به گلایه فرهاد دژپسند وزیر اقتصاد بود. وی در جلسه با مجمع کارآفرینان با لب به انتقاد گشود و از فعالان اقتصادی گلایه کرد که چرا آنقدر که از دولت توقع دارند تسهیل در امور اقتصادی و ارزی ایجاد کند، وقتی خودشان به بازگشت ارز حاصل از صادرات خود پایبند نیستند!

دستورالعمل نحوه‌ی بازگشت ارز صادراتی

سال گذشته بود که بانک مرکزی دستورالعمل نحوه‌ی بازگشت ارز صادراتی را ابلاغ کرد. در این بخشنامه تمام صادرکنندگان مکلف به ارایه تعهد برگشت ارز هستند و بانک مرکزی مکلف است صرفاً برای واردات کالا و خدمات صادرکنندگانی تامین ارز کند که نحوه بازگشت ارز آنها به چرخه اقتصادی کشور مطابق ساختار تعیین شده در دستورالعمل این بانک باشد. آمار نشان می‌دهد که شرکت‌های پتروشیمی بیشترین ارز برگشتی به چرخه اقتصادی را داشته اند. همچنین برخی از صادرکنندگان، صادرات ریالی داشته اند که باید در آمار لحاظ شود. برخی نیز از ارز حاصل از صادرات برای واردات خود استفاده کرده اند.

شرط بازگشت ارز صادراتی

صمد کریمی مدیر اداره صادرات بانک مرکزی در یک برنامه تلویزیونی در رابطه با بازگشت ارز صادراتی چنین می گوید: برآورد‌های اولیه نشان می‌دهد که در بازگشت ارز حاصل از صادرات به چرخه اقتصاد، به استاندارد و هدف سیاست گذار پولی و ارزی که دولت دنبال می‌کرده است نرسیده ایم بنابراین باید صادرکنندگان تا تعامل بیشتری با بانک مرکزی و دستگاه اجرایی داشته باشند. بر اساس مقرارت بالادستی و مصوبات قوای سه گانه و تصویب نامه هیئت وزیران، بانک مرکزی تنها مسئول رسیدگی به تعهدات ارزی صادرکنندگان است بنابراین بانک مرکزی رویکرد تعاملی دارد و بعد از ۱۶ مرداد ماه تنها دو دستورالعمل برای صادرکنندگان صادر کرده است بنابراین در تسریع بازگشت ارز کمک کرده است، اما براساس رفتاری که صادرکنندگان داشتند، می‌توانستند در این زمینه بهتر عمل کرده و به اقتصاد کشور کمک کنند.

آیا راهکارهای بانک مرکزی صحیح است؟

بانک مرکزی ۵ روش برای بازگشت ارز به چرخه اقتصاد اعلام کرده، اما بازهم فقط بازگشت ارز را با استفاده از سامانه نیما محاسبه می‌کند. نکته دیگر که بانک مرکزی در نظر گرفته اما مقدور نیست این است که در شرایط تحریم و اختلال در سیستم مبادلات با کشور‌ها زمان ۳ ماهه برای برگشت ارز زمان منطقی نیست. هیچ شکی نیست که باید ارز حاصل از صادرات به کشور برگردد و هیچ صادر کننده‌ای هم بدون بازگشت ارز نمی‌تواند به کار ادامه دهد بنابراین مد نظر بخش خصوص این است بخش عمده‌ای از ارز برگشته و مابقی هم به چرخه اقتصاد بر می‌گردد. واقعیت این است که سامانه نیما نتوانست به عنوان بازار عمل کند و در قیمت گذاری‌ها دخالت کردیم که صادرکنندگان تمایلی به عرضه ارز نداشتند پس بانک مرکزی و دولت باید به دنبال تامین ارز برای کالای اساسی و دارو و کالای استراتژیک باشند و بقیه را به بازار تعاملی و رقابتی موکول کند.

عرضه ۲.۲ میلیارد یورو ارز توسط بانک مرکزی

گفتنی است در سال ۹۸ فقط در بازار ثانویه (سامانه نیما) بیش از ۲.۲ میلیارد یورو ارز توسط بانک مرکزی و صادرکنندگان با متوسط نرخ هر یورو ۱۱ هزار تومان عرضه و در جهت تأمین مواد اولیه و واسطه‌ای بخش‌های صنعتی کشور در اختیار فعالان اقتصادی قرار گرفته است. همچنین بانک مرکزی طی دو ماه اخیر معادل ۲ میلیارد یورو ارز مورد نیاز برای تأمین کالاهای اساسی و دارو را تأمین کرده است. بانک مرکزی باتوجه به نرخ‌سازی‌های غیرمعاملاتی که در فضای مجازی در چارچوب جنگ روانی ایجاد شده علیه کشورمان شکل می‌گیرد، تأکید دارد که تمام تلاش خود را برای تأمین ارز جهت نیازهای واقعی کشور به کار خواهد گرفت.