چراغ سبز مناقصه بلوک‌های اکتشافی به شرکت‌های E&P ایرانی

چراغ سبز مناقصه بلوک‌های اکتشافی به شرکت‌های E&P ایرانی

واگذاری ۴ بلوک مرزی با ترک تشریفات

سمیه مهدوی- اسفندماه سال گذشته بود که برای نخستین بار یک شرکت ایرانی به حوزه مطالعه بلوک‎های اکتشافی در کشور وارد شد، حال بنا شده تا این جریان با تسری پیدا کردن خود پای سایر شرکت‌های E&P ایرانی را به ۱۴ بلوک اکتشافی باز کند؛ بلوک‌های اکتشافی که از پنج سال گذشته با معرفی به شرکت‌های خارجی در انتظار کلید خوردن و آغاز عملیات اجرایی بودند، حال فرصتی برایشان مهیا شده است تا با وارد شدن به دور مناقصات پروژه‌های اکتشافی را از آن خود کنند. هرچند بنابه شرایط قرار نیست همه بلوک‌ها از کانال مناقصه تعیین‌تکلیف شوند و در صورت نیاز با ترک تشریفات این امر محقق خواهد شد. برهمین اساس سه،چهار بلوک مرزی انتخاب شده‌اند تا به روش مذاکره با شرکت‌های صاحب صلاحیت داخلی، پروژه‌ها ظرف سال ۹۸ کلید بخورند؛ بنابراین در سال‌جاری بلوک‌های مرزی با ترک تشریفات به شرکت‌های ایرانی واگذار خواهند شد.

با این تفاسیر براساس سیاست واگذاری حداکثری امور به بخش‌خصوصی در بخش بالادست صنعت نفت که در رأس آن احراز صلاحیت شرکت‌های اکتشاف و تولید ایرانی خودنمایی می‌کند، بلوک‌های اکتشافی، هفته گذشته در حضور شرکت‌های E&P معرفی شد تا رسماً محول کردن کار توسعه‌ای این بلوک‌ها به مهره‌های خصوصی آغاز شود.

این در شرایطی است که از بین ۱۴ بلوک اکتشافی که در سیاهه واگذاری‌ها قرار گرفته‌اند، تعدادی از بلوک‌‌ها از حیث ریسک و توان فنی و مالی لازم، در سطحی هستند که شرکت‌های ایرانی می‌توانند ریسک آن را بپذیرند و سرمایه لازم را تأمین کنند.

این ۱۴ بلوک عبارتنداز: بلوک کویر در حوزه ایران‌مرکزی، بلوک مغان در حوزه‌مغان، بلوک‌های بامداد، ماهان و پارسا در حوزه خلیج‌فارس، بلوک‌های سرخس، دوستی و راز در حوزه کپه‌داغ، بلوک‌های سیستان و تایباد در حوزه شرق ایران و بلوک‌های آبادان، تیماب، زهاب و تودج در حوزه زاگرس، که نیازمند حداقل تعهد مالی لازم برای بلوک‌های مدنظر بین هشت‌میلیون یورو تا ۷۰ میلیون یورو است.

حوزه رسوبی کپه‌داغ در شمال‌شرق ایران یک حوزه رسوبی است که در مجاورت مرز با ترکمنستان قرار دارد، حوزه رسوبی دیگر در شمال‌غرب کشور كه در مرز با جمهوری‌آذربایجان قرار دارد، موسوم به حوزه رسوبی مغان است، همچنین بلوک زهاب در مجاورت مرز با اقلیم کردستان عراق قرار دارد و بلوک راز در مرز ترکمنستان قرار گرفته است.

آنگونه که وزارت نفت در گزارش نشست خبری مذکور نوشته است؛ تالین منصوریان، مدیر سرمایه‌گذاری و کسب‌وکار شرکت ملی نفت ایران در این نشست به ارائه توضیحاتی درباره فرآیند واگذاری بلوک‌های اکتشافی پرداخت و در ابتدا به این نکته اشاره کرد که بعد از امضای قرارداد بلوک اکتشافی و اجرای عملیات اکتشاف و توصیف، اگر میدان تجاری نباشد، هیچ هزینه‌ای بازپرداخت نخواهد شد. بی‌شک نخستین پرسشی که به ذهن نمایندگان شرکت‌های اکتشاف و تولید حاضر در این نشست رسید، این بود که اگر میدان تجاری نباشد، تکلیف هزینه‌کردشان، آن هم در شرایط کنونی اقتصادی کشور چه خواهد شد؟

سیدصالح هندی، مدیر اکتشاف شرکت ملی نفت ایران در پاسخ به این سؤال و درباره مقابله با ریسک‌های موجود عنوان کرد: «مطلوب این است که در وهله اول، کار در بلوک‌هایی آغاز شود که از ریسک کمتری برخوردارند. تعدادی از این بلوک‌‌ها هستند که براساس سیگنال‌های دریافتی، ریسک بسیار کمی دارند».

وی در عین حال با اشاره به ریسک اکتشافی اجتناب‌ناپذیر پروژه‌های اکتشافی، اضافه کرد: «پیشنهاد ما این است که شرکت‌های E&P در قالب کنسرسیوم وارد این حوزه شوند تا از این طریق، پذیرش ریسک پروژه‌ها آسان‌تر و فرصت بهره‌مندی شرکت‌ها از توانمندی‌های یکدیگر فراهم شود».

هندی این نکته را هم یادآور شد که شرکت‌های اکتشاف و تولید ایرانی می‌توانند از مشارکت خارجی‌‌ها نیز در قراردادهای اکتشافی بهره‌مند شوند.

تکلیف در شرایط غیرتجاری بودن میدان مشخص شد. اما اگر میدان تجاری اعلام شود، کار چگونه پیش خواهد رفت؟ منصوریان در این زمینه توضیح داد: «اگر میدان تجاری باشد، طرح توسعه میدان از سوی شرکت یا کنسرسیوم طرف قرارداد ارائه و مذاکرات قراردادی برای توسعه میدان آغاز می‌شود. اگر این مذاکرات به توافق منتهی شود، هزینه‌های اکتشاف به همراه هزینه‌های تولید از محل عواید میدان پرداخت خواهد شد و اگر به توافق نینجامد، ادامه همکاری متوقف و بازپرداخت هزینه‌های اکتشافی از محل منابع داخلی شرکت ملی نفت ایران صورت خواهد گرفت.»

به گفته وی، در صورت حصول توافق، محدودیتی در زمینه نوع قراردادی که منعقد می‌شود، اعم از بیع متقابل یا الگوی جدید قراردادهای نفتی (IPC) وجود نخواهد داشت.

سؤال یکی از مدیران عامل شرکت‌های اکتشاف و تولید این بود: «آیا در این شرایط که نگهداشت توان تولید در اولویت است، به‌کارگیری توان شرکت‌های E&P در حوزه اکتشاف که حوزه پرریسکی هم به شمار می‌رود، توجیه دارد؟» که هندی در پاسخ به این سؤال، سه نکته را مطرح کرد. نخست آنکه سعی بر این است که بلوک‌های اکتشافی کم‌ریسک‌تر در اولویت قرار گیرند. دوم آنکه به هر حال «اکتشاف» یک مسؤولیت‌ تعریف‌شده و بدیهی برای یک شرکت اکتشاف و تولید است و سوم آنکه بسیاری از شرکت‌های E&P، خود بار‌ها درخواست‌شان مبنی بر مشارکت در حوزه اکتشاف را خطاب به شرکت ملی نفت ایران مطرح و مطالبه کرده‌اند.

در این نشست، مدیران و نمایندگان شرکت‌های اکتشاف و تولید ایرانی نظرات خود را مطرح کردند. پیشنهادهای زیادی عنوان شد: از پیشنهاد کاهش نرخ تنزیل تا پیشنهاد افزایش نرخ بازگشت سرمایه؛ از پیشنهاد در نظر گرفتن مشوق برای کار در بلوک‌هایی که ریسک بالاتری دارند تا پیشنهاد امکان‌پذیر شدن واگذاری بخش‌های مختلف کار به شرکت‌های خدمات نفتی ذیل شرکت E&P طرف قرارداد و …

نظرات مطرح شده بحث و بررسی شد و رضا دهقان، معاون توسعه و مهندسی شرکت ملی نفت ایران اعلام کرد این شرکت همچنان از نظر‌ها و پیشنهادهای سازنده برای بهبود روند واگذاری بلوک‌های اکتشافی استقبال می‌کند.

در ماه‌های آینده، فرآیند واگذاری چند بلوک اکتشافی از طریق مذاکره آغاز می‌شود. با هدف مشارکت حداکثری شرکت‌ها، محدودیت مطالعه دو بلوک برای هر شرکت در نظر گرفته شده است. نفت برای واگذاری کار به داخلی‌‌ها مدت‌هاست آستین بالا زده؛ از ساخت تجهیزات کاربردی و واگذاری مطالعات ازدیاد برداشت مخازن گرفته تا توسعه میدان و واگذاری بلوک‌های اکتشافی.

اما اینکه قراردادهای اکتشافی با شرکت‌های ایرانی به مرحله اجرا برسد یا مانند قرارداد توسعه میدان‌های سپهر و جفیر، بعد از گذشت بیش از یک سال، همچنان برای تنفیذ درگیر بوروکراسی‌های خارج از نفت باقی بماند، پرسشی است که تنها گذشت زمان به آن پاسخ خواهد داد.

در پایان باید گفت بنا به استناد سخن مسؤولان شرکت‌های اکتشاف و تولید ایرانی هم‌اکنون فرصت مناسبی برای حضور در پروژه‌های طرح نگهداشت و افزایش توان تولید نفت پیدا کرده‌اند و لازم است این شرکت‌ها در حوزه اکتشاف نیز حضور جدی‌تری داشته باشند، در حال‌حاضر این مهم توسط بانیان امر یعنی مدیریت اکتشاف شرکت ملی نفت در حال انجام است. بنابراین انتظار می‌رود این سناریو با حضور بخش‌خصوصی به فعلیت برسد و شرکت‌های E&P زمام بلوک‌های اکتشافی را به دست بگیرند و کار مطالعاتی را هرچه سریع‌تر آغاز کنند.