ترفند پانزی زنده است؛ از ادعای فروش بیتکوین تا الماس در تلگرام !! گروه IT اگر جایی به شما وعده سودهای نجومی و تضمینی (مثلاً ماهی بیش از ۱۰درصد) در قبال پولهایتان داده شد، احتمالاً با یک ترفند پانزی طرف هستید که میخواهد کلاه بزرگی بر سر شما بگذارد و سرمایهای که سالها برایش تلاش […]
ترفند پانزی زنده است؛ از ادعای فروش بیتکوین تا الماس در تلگرام !!
گروه IT
اگر جایی به شما وعده سودهای نجومی و تضمینی (مثلاً ماهی بیش از ۱۰درصد) در قبال پولهایتان داده شد، احتمالاً با یک ترفند پانزی طرف هستید که میخواهد کلاه بزرگی بر سر شما بگذارد و سرمایهای که سالها برایش تلاش کردید را به چنگ آورد. در این مقاله به زبان ساده با طرحهای کلاهبرداری پانزی و هرمی و نحوه تشخیص و شناسایی آنها آشنا میشوید.
طرح پانزی چیست؟
یک طرح پانزی (Ponzi scheme)، ترفندی برای کلاهبرداری است که در آن یک کلاهبردار یا همان طراح پانزی، به افراد ناآگاه وعده میدهد که اگر پولهایشان را در اختیار او قرار دهند، با آن پولها کار خواهد کرد و سودهای نجومی و تضمینی به سرمایهگذاران خواهد داد.
در ابتدا برای جلب اعتماد بیشتر، از پول افراد جدید، سود افراد قدیمی پرداخت میشود تا سرمایهگذاران بیشتری جذب سیستم شوند. این طرح در نهایت به دلیل اشباع شدن و عدم وجود سرمایهگذار جدید نابود شده و معمولاً کلاهبردار با مقدار زیادی پول متواری میشود.
مثال برای نهایت فهم (اسامی و اعداد و ارقام فرضی هستند)
چنگیز یک کلاهبردار است که قصد انجام ترفند پانزی را دارد. او یک شرکت یا سایت جعلی تأسیس میکند و در آن به مردم وعده میدهد که اگر هر کدام از آنها مثلا یکمیلیون تومان پول پرداخت کنند، او با آن پولها در بازار بورس نیویورک، ارزهای دیجیتال یا هر جای دیگری سرمایهگذاری میکند و ماهی ۲۰۰ هزار تومان (۲۰درصد) سود تضمینی به سرمایهگذاران پرداخت میکند.
اما در حقیقت هیچگونه سرمایهگذاری در کار نیست و فقط بازی با پول انجام میشود.
پس از مدتی تبلیغات و جذب سرمایهگذاران اولیه، حالا چنگیز میلیونها تومان پول جمعآوری کرده است. برای اینکه طرح ادامه پیدا کند و پول بیشتری جذب شود، چنگیز از پول سرمایهگذاران جدید، سود سرمایهگذاران اولیه را پرداخت میکند. همین مورد باعث میشود تا مشتریان قدیمی که در ابتدا سود دریافت کردهاند، این طرح را به دوستان و آشنایان خود معرفی کنند و سرمایهگذاران جدیدتری پا به عرصه بگذارند.
پس از اینکه پول خوبی جمعآوری شد و یا وقتی که دیگر سرمایهگذار جدیدی پیدا نشد، چنگیز با پولها فرار میکند و طرح از هم فرو میپاشد.
اینترنت موجب شد تا طرحهای پانزی به حد زیادی گسترش پیدا کنند زیرا تبلیغات و دریافت مبالغ در آن راحتتر است و طراح میتواند ناشناس باقی بماند.
نام طرح پانزی از کجا میآید؟
نام طرح پانزی (Charles Ponzi) از نام چارلز پانزی، یکی از مشهورترین کلاهبرداران تاریخ، گرفته شده است. او با فروش کوپنهای تخفیفی اداره پست، به سرمایهگذاران وعده ۵۰ درصد سود را در ۴۵ روز یا صددرصد سود در ۹۰ روز میداد. روش پانزی این بود که با استفاده از سرمایه سرمایهگذاران پیشین و همچنین سرمایهگذاران جدید، سود اولینها را پرداخت میکرد. چارلز پانزی توانست با طرح ابداعی خود، در دهه ۱۹۲۰ در آمریکا، بیش از ۲۰ میلیون دلار کلاهبرداری کند.
طول عمر طرح پانزی چقدر است؟
همانطور که در بالا اشاره کردیم، طرح پانزی تا زمانی ادامه مییابد که سرمایهگذاران جدید به اندازه کافی وجود داشته باشند یا طراح از میزان پول بهدست آمده راضی شود. پس از اینکه مقدار زیادی پول جمع شد و یا دیگر سرمایهگذاران جدید به اندازه نیاز وارد عرصه نشدند، طراح دیگر سودی پرداخت نمیکند. طبق قاعده تصاعد و جمعیت، معمولاً یک طرح پانزی بیشتر از دو سال دوام نمیآورد.
تفاوتهای طرح هرمی و پانزی
طرح پانزی با طرحهای کلاهبرداری هرمی شباهتهای زیادی دارد که خیلی اوقات باعث میشود تا برخی از کاربران این دو را یکی بدانند. اما واقعیت این است که طرح هرمی با طرح پانزی دقیقاً مشابه نیست و یکسری از ویژگیها، آنها را از هم متمایز میکند.
طرح هرمی چیست؟
طرح هرمی مدلی است که به افراد وعده میدهد در صورت آوردن عضو جدید به سیستم و سرمایهگذاری او، سودهای نجومی دریافت خواهند کرد. یک طرح هرمی میتواند شامل یکسری کالا یا خدمات باشد که باید توسط عضو جدید خریداری شود تا سود به نفر بالایی تعلق بگیرد.
مثال طرح هرمی (اسامی و اعداد و ارقام فرضی هستند)
یک کلاهبردار هرمی مقداری خاک بیارزش دارد. او تبلیغات زیادی میکند و به دروغ ادعا میکند که خاکش با خاکهای دیگر فرق میکند و اگر پای گیاه ریخته شود، رشد آن سریعتر خواهد بود. بنابراین قیمت خاک در مقایسه با خاکهای دیگر بازار، بالاتر است. او به یک فرد ناآگاه به نام محمد پیشنهاد میدهد که با پرداخت ۱۰۰ هزارتومان مقداری خاک برای خانهاش بخرد. اما این فقط تمام ماجرا نیست.
کلاهبردار به محمد میگوید میتواند با طرح هرمیاش ثروتمند شود. به این صورت که اگر دوستهایش را دعوت کند و آنها هم خاک بخرند، به صورت هرمی و تا چند سطح سود خواهد گرفت. بنابراین کلاهبردار به راحتی میتواند محصول معمولی خود را تا چند برابر قیمت بازار بهفروش برساند و اگر فروشی در کار نباشد، سودی هم لازم نیست پرداخت کند. او از محمد به عنوان ابزاری برای تبلیغات محصول بیارزش خود استفاده میکند. تبلیغاتی که بازده آن تضمینی است.
دو سناریو برای آینده این طرح وجود دارد:
۱- تا زمانی که اعضای جدید وارد شوند، طرح ادامه مییابد و کلاهبردار هم به راحتی سود را پرداخت میکند چون توانسته محصول بیارزشش را با قیمت گران بفروشد و دلیلی برای ندادن سود نیست. پس از مدتی که دیگر اعضای جدید وارد نشدند، اعضای بالاتر هم سودی دریافت نمیکنند و طرح خودبهخود نابود میشود.
۲- پس از مدتی، کلاهبردار میتواند محصول را هم ندهد و با پولهای زیادی که جمعآوری کرده است، فرار کند.
شباهتهای طرح پانزی و هرمی
هر دو با دادن وعده سودهای نجومی، جیب قربانیان را خالی میکنند.
هر دو برای بقا و ادامه دادن، نیاز به جذب اعضای جدیدتر دارند.
تفاوتهای طرح پانزی و هرمی
طرح پانزی مدعی سرمایهگذاری پولها در بازار است اما در طرح هرمی با یکسری محصول یا خدمات طرف هستیم.
طرح پانزی میتواند شبکهای نباشد اما طرح هرمی شبکهای است، به این صورت که اعضای قدیمی، اعضای جدیدتر را دعوت میکنند.
طرح پانزی کاملاً کلاهبرداری است و قانون با آن برخورد میکند اما طرح هرمی با اینکه از اساس مشکل دارد، میتواند قانونی هم باشد.
طرحهای پانزی و هرمی در ارزهای دیجیتال
ارزهای دیجیتال یکسری ویژگیهای خاص دارند که کار را برای کلاهبرداران پانزی و هرمی تا حد زیادی راحت کردهاند و این روزها بیشتر طرحهای پانزی با استفاده از همین ارزها راهاندازی میشوند.
رهگیری تراکنشهای ارز دیجیتال بسیار مشکلتر از روشهای سنتی مثل بانک است، نیازی به ساختن حساب بانکی برای ارسال یا دریافت سرمایهها نیست و رد کمتری از کلاهبردار به جا میماند. همچنین تراکنشهای ارز دیجیتال محدود به یک کشور خاص نمیشود و از همه جای دنیا میتوان سرمایه جذب کرد.
براساس همین دلایل، ارزهای دیجیتال شیوه خوبی برای طرحهای پانزی به شمار میآیند و جذب سرمایه و پرداخت سودها، بسیار راحتتر از روشهای سنتی است.
بیتکانکت – بزرگترین پانزی تاریخ ارزهای دیجیتال
بیت کانکت (Bitconnect) یک پلتفرم سرمایهگذاری و وامدهی ارزهای دیجیتال بود که در سال ۲۰۱۷ به شدت مطرح شد. ارز دیجیتال آن یعنی BCC با قیمت بیش از ۵۰۰ دلار در ردههای بالای بازار جا خشک کرده بود و صرافیهای بسیار معتبری از آن پشتیبانی میکردند.
در ژانویه ۲۰۱۸، پس از بررسی نهادهای تنظیمکننده بر فعالیتهای این سازمان و مشخص شدن کلاهبرداری پانزی، بیتکانکت فروپاشید. پس از خبر فروپاشی توکن BCC بیش از ۹۰ درصد ارزشش را در کمتر از چند ساعت از دست داد. در همان ماه ارزش این ارز دیجیتال از ۴۰۰ دلار به حدود هفت دلار کاهش یافت و اکنون با قیمت صفر، یک ارز دیجیتال مرده به شمار میآید.
استخراج ارز دیجیتال در رباتهای تلگرامی
رباتهای تلگرامی هم از دیگر طرحهای کلاهبرداری هستند که از هیچ برای سازندگان خود پول میسازند. وعده و نحوه کار این رباتها معمولاً به شرح زیر است:
کاربر در ربات عضو میشود و مقداری الماس برای شروع کار هدیه میگیرد. با آن الماسها میتوان دستگاههای استخراج مجازی در ربات خریداری کرد تا اقدام به ماینینگ بیتکوین کنند. برای بهدست آوردن الماسهای بیشتر شما چند راه دارید که مهمترین آنها این دو هستند:
با استفاده از لینک عضوگیری، دوستان خود را دعوت کنید و الماس هدیه بگیرید
با استفاده از بیتکوین، الماس بخرید
اما در این رباتهای تلگرامی هیچگونه استخراجی صورت نمیپذیرد و تنها کاربران را برای خرید بیشتر الماس مجاب به پرداخت بیتکوین میکند. کاربرانی هم که روش عضوگیری را انتخاب میکنند در نهایت برای برداشت مبالغ استخراج شده پیامی را مبنی بر اینکه زیرمجموعه شما حتماً باید با بیتکوین الماس خریده باشند، دریافت میکنند. به این ترتیب برای دریافت سودها حتماً باید زیرمجموعه شما خرید انجام دهد. این یک طرح پانزی بسیار پیشرفته است.
سرمایهگذاری در املاک، خودرو، بورس و انرژی
نوع دیگر از طرحهای پانزی در ارزهای دیجیتال که بسیار متداول هستند، وبسایتهایی هستند که ادعا میکنند پول سرمایهگذاران را در بازارهای خارجی املاک، خودرو، بورس، انرژی و یا هر چیز دیگری سرمایهگذاری میکنند. برخی از این سایتها حتی سندهای مالکیت جعلی هم برای کاربر صادر میکنند که مثلاً یک نفر ۱۰متر از یک خانه در نیویورک را خریداری کرده است.
شناسایی اینگونه وبسایتها با روشهایی که در بالا گفتهایم بسیار راحت است.
دام پانزی برای شرکتهای ورشکسته
در این میان برخی شرکتهای اقتصادی قانونی نیز به این روش اقدام میکنند. این اتفاق معمولاً در شرکتهای ورشکسته رخ میدهد. شرکتهای سرمایهپذیر ورشکسته یا در آستانه ورشکستگی به دلیل ناتوانی در پرداخت سود سرمایهگذاران، بدون اعلام ورشکستگی اقدام به جذب سرمایهگذار جدید میکند. اگرچه تا به اینجای کار، فعالیت شرکت قانونی است اما در نهایت به دلیل آنکه نخواهد توانست سود مکفی را تأمین کند، در همین بازی گرفتار میشود و فعالیتهای کاملاً قانونی تبدیل به یک کلاهبرداری بزرگ خواهد شد. به همین دلیل است که همواره، شفافیت مالی و نظارت بر حسن اجرای آن ضروری قلمداد میشود. تنها در صورت نظارت نهادهای ذیربط است که صورتهای مالی شرکت بررسی شده و ورشکستگی یا عدم آن برای سرمایهگذاران افشا میشود. در غیراین صورت ممکن است روندی که در مورد مؤسسات مالی غیرمجاز رخ داد در این مقوله نیز طی شده و به سرمایههای مردم و بخشهای کلان اقتصادی ضربه وارد آورد. در سال ۲۰۰۸ یکی از بزرگترین اختلاسهای تاریخ به سوژه اول رسانههای آمریکا تبدیل شد. شرکت سرمایهگذاری برنارد مدوف در والاستریت که از سال ۱۹۶۰ شروع بهکار کرده بود به خاطر رسوایی مالی مدیر آن بهکار خود پایان داد. یکی از اصلیترین اتهامات مدوف استفاده از سیستم پانزی برای پرداخت سود به سرمایهگذاران بود.
جمعبندی
طرح پانزی روشی در کلاهبرداری است که با وعده دادن سودهای تضمینی و نجومی، از قربانیان سرمایه جذب میکند. برای جلب اعتماد بیشتر، کلاهبرداران در ماههای اول سود تضمینی را به سرمایهگذاران پرداخت میکنند. این کار با استفاده از پول سرمایهگذاران جدید انجام میشود. پس از مدتی که پول زیادی جذب شد و دیگر سرمایهگذار جدیدی وارد سیستم نشد، کلاهبرداران دیگر پولی پرداخت نمیکنند و متواری میشوند.
تشخیص طرحهای پانزی اصلاً سخت نیست. مهمترین شاخصه این طرحها سودهای نجومی تضمینی و ناشناس بودن است. به دلیل ماهیت ارزهای دیجیتال در حریمخصوصی تراکنشها و عدم تحریمپذیری، این روزها شاهد افزایش فعالیت طرحهای پانزی در حوزه ارزهای دیجیتال هستیم که تا زمان قانونگذاری، سرمایهگذاران خودشان مسؤولیت اصلی را بر عهده دارند.
منابع: Arzdigital.com؛ اقتصاد آنلاین؛ ویکیپدیا
این مطلب بدون برچسب می باشد.
دیدگاه بسته شده است.