متن اصلی
گروه : گزارشات تحلیلی مناقصه مزایده
شناسه : 88726
تاریخ : ۰۴ اسفند ۱۳۹۹
ساعت : ۲۱:۴۱
پرینت از صفحه

مرگ تدریجی مهندسی در ایران!

به مناسب فرارسیدن ۵ اسفند مرگ تدریجی مهندسی در ایران! بسیاری از متخصصان بر این باورند که دیر یا زود همه مشاغل در دنیای امروز به آموزش رشته‌های مهندسی نیازمند خواهند بود. این در حالی است که حداقل طی دو دهه اخیر با افت چشم‌گیر گرایش به رشته‌های مهندسی در کشور مواجه بوده‌ایم و دیگر […]

به مناسب فرارسیدن ۵ اسفند

مرگ تدریجی مهندسی در ایران!

بسیاری از متخصصان بر این باورند که دیر یا زود همه مشاغل در دنیای امروز به آموزش رشته‌های مهندسی نیازمند خواهند بود. این در حالی است که حداقل طی دو دهه اخیر با افت چشم‌گیر گرایش به رشته‌های مهندسی در کشور مواجه بوده‌ایم و دیگر اشتیاقی در بین دانش‌آموزان برای ادامه تحصیل در رشته ریاضیات نسبت به گذشته وجود ندارد. به گزارش ایسنا، امروزه رشته‌های مهندسی در ایران شرایط پیچیده‌ای را تجربه می‌کنند و این رشته‌ها، به نوعی می‌توان گفت که در اولویت انتخاب داوطلبان ورود به دانشگاه‌ها نیستند و استادان و دانشجویان این رشته نیز از رخوت حاکم بر دانشگاه‌ها شکایت دارند. در همین رابطه دکتر میرضا مجیدی؛ رئیس دانشگاه تبریز، ضمن ابراز نگرانی از آینده رشته‌های مهندسی می‌گوید: «در طول ۴۰ سال اخیر بلایی بر سر دانشجویان آوردیم که بر اثر آن دانشجویان ما تمایل دارند در سه رشته پزشکی، دندانپزشکی و داروسازی تحصیل کنند و با روندی که امروز پیش می‌رود آینده رشته‌های فنی و مهندسی که موتور محرکه جامعه هستند نگران‌کننده است.» این اظهارنظر تنها گوشه‌ای از نگرانی و نقد دست‌اندرکاران آموزش‌عالی به وضعیت ورودی رشته‌های ریاضی و فیزیک و همچنین بی‌توجهی به آینده شغلی تعداد کثیری از فارغ‌التحصیلان بیکار این رشته‌ها در کشور هستند. دانش‌آموختگانی که با هزار امید و آرزو برای با تلاش شبانهروزی سدی به نام «کنکور» را برای کسب عنوان مهندسی در دانشگاه‌ها از جمله برترین دانشگاه‌های کشور پشت سر می‌گذارند اما پس از چهار سال تحصیل، چشم‌انداز و نقطه امیدی برای ورود به بازار کار در کشور ندارند و بین دوراهی رفتن یا ماندن و درجا زدن قرار می‌گیرند.

رتبه جهانی ایران در رشته‌های مهندسی

این در حالی است که غلامحسین؛ رحیمی‌معاون پژوهش و فناوری وزارت علوم، نیز چند روز پیش در نشست رؤسای پارک‌های علم و فناوری اعلام کرد: «ایران در رشته‌های مهندسی رتبه جهانی ۱۰ و ۱۱ را از آن خود کرده است». خبری که شنیدن آن می‌تواند مخاطب به‌خصوص دانشجویان و فارغ‌التحصیلان این رشته‌ها را هم خوشحال و هم غمگین کند. خوشحال از جهت رتبه خوبی که در آن تحصیل می‌کنند و غمگین ازآن جهت که در رشته‌های برتری که تحصیل کرده‌اند باید نگران آینده شغلی باشند، بنابراین حکایت وضعیت رشته‌های مهندسی در ایران ما را یاد ضرب‌المثل «درون مرا می‌کشد از بیرون شما را» را دارد. زیرا اگر چه مسؤولان و مدیران ارشد آموزش‌عالی با استناد به آمار و ارقام‌های مختلف خبر از توسعه و پیشرفت رشته‌های و مهندسی در کشور می‌دهنند. اما واقعیت درون دانشگاه‌ها و حرف دل اساتید، دانشجویان و فارغ‌التحصیلان این رشته‌ها، از بحرانی بودن و بی‌توجهی به این رشته‌ها در کشور خبرمی‌دهد و گویا هنوز برنامه ریزان و سیاستگذاران عرصه‌های علمی‌و آموزشی و همچنین سایر سیستم‌های تأثیرگذار به اهمیت رشته‌های فنی و مهندسی در توسعه پی نبرده و نمی‌دانند بدون علوم پایه از جمله رشته‌های فنی و مهندسی هر کار علمی‌اساسی، ناقص و ناتمام است. اگر این علوم نباشد، علوم دیگر هر کدام مسیر خاص خودشان را می‌روند و نمی‌توان آن‌ها را به صورت یک پیکره علمی ‌واحد در دنیا مطرح کرد. در کشور ما با وجود تأکید ویژه‌ای که در سال‌های اخیر بر تولید علم و فناوری شده، شرایطی به‌نحوی پیش رفته که رشته‌های علوم پایه اعم از رشته‌های فنی و مهندسی مغفول واقع شوند. این موضوع به پررنگ‌ترین شکل ممکن خود را در کاهش هرساله آمار داوطلبان ورود به رشته ریاضی و فیزیک نشان داده است؛ به‌طوری که آمار داوطلبان ورود به این رشته در کنکور سراسری سال‌های ۹۵ تا ۹۷ بالغ بر ۱۸ هزار نفر کاهش داشته و در سال ۹۷ حدود ۶۵ درصد متقاضیان ورود به دانشگاه‌ها٬ داوطلب ورود به رشته‌های تجربی بودند.

نگاهی به ورودی‌های رشته‌های مهندسی

با نگاهی به آمار شرکت‌کنندگان کنکور سراسری در سال‌های مختلف، درمی‌یابیم که این نگرانی از کجا نشأت می‌گیرد به‌عنوان مثال با نمایش نموداری درباره‌ پذیرفته‌شدگان فنی و مهندسی در یک دوره‌ چهل ساله (از سال ۱۳۵۵ تا ۱۳۹۵) باید تأکید کرد اوج پذیرفتهشدگان دوره کارشناسی فنی مهندسی در سال ۱۳۹۰ بوده است. طی دو سال، ۶۰ هزار نفر در رشته‌های فنی مهندسی دانشگاه پیامنور پذیرفته شده‌اند. بر این اساس در سال تحصیلی ۹۶-۹۵ تعداد چهار میلیون و ۷۳هزار و ۸۲۷ نفر در آموزش‌عالی ایران مشغول به تحصیل بوده‌اند که حدود ۲۹درصد آن‌ها دانشجویان فنی مهندسی بوده‌اند. در همین سال، ۴۶۶ هزار و ۲۲۳ دانشجو از دانشگاه‌ها فارغ‌التحصیل شده‌اند که تعداد دانش‌آموختگان فنی و مهندسی ۱۹۴ هزار و ۲۲۹ بوده است. نرخ بیکاری در ایران در سال ۱۳۹۶ حدود ۱۲درصد بوده است. این در حالی است که نرخ بیکاری دانش‌آموختگان رشته‌های مهندسی ۳۷٫۵ درصد بوده است. همچنین در سال تحصیلی ۹۶-۹۵ بیش از ۴۷رشته و ۴۵۹ گرایش مهندسی در مقاطع مختلف تحصیلی فعال بوده است. از این ۴۵۹ گرایش فنی مهندسی ۱۲۹ گرایش برای دوره کاردانی، ۳۲ گرایش متعلق به دوره کارشناسی، ۱۷۳ گرایش برای کارشناسی ارشد و ۱۰۶ گرایش برای مقطع دکتری تعیین شده است و ۴۱۸ دانشگاه، دانشکده‌های مستقل و مراکز آموزش‌عالی دولتی، مؤسسات غیرانتفاعی و مؤسسات وابسته به سازمان‌های دولتی رشته‌های فنی و مهندسی را ارائه می‌دهند. براساس اعلام کارشناسان، با گذر حباب جمعیتی ایجاد شده در دهه ۶۰ از دوره دبیرستان، تقاضا برای آموزش‌عالی از اوایل دهه۸۰ به سرعت افزایش یافت. در طول یک دهه (۹۲-۸۲)، متوسط نرخ رشد سالیانه دانشجویان کشور ۹٫۸ درصد بوده است. در همین مدت، رشد سالیانه دانشجویان در گروه فنی- مهندسی ۱۳٫۴ درصد بوده است. در واقع با گذر تدریجی حباب جمعیتی از مانع کنکور، تعداد متقاضیان این آزمون در اغلب گروه‌های آموزشی به تدریج کاهش یافت. طی یک دوره‌ پنج ساله (۹۴-۹۰) تعداد داوطلبان گروه ریاضی و فنی از ۳۶۰ هزار و ۸۷۳ به تعداد ۱۸۱ هزار و ۸۵۶ نفر رسید. این در حالی بود که در همین مدت، تعداد داوطلبان گروه آزمایشی علوم تجربی از ۴۵۱ هزار به ۴۹۸ هزار و ۸۲۲ نفر رسید.

اشکال کار کجاست؟

در حالی که آمار شرکت‌کنندگان کنکور سراسری امسال نیز حکایت از کم بودن متقاضیان گروه رشته‌های ریاضی و فیزیک نسبت به سایر گروه‌ها داشته است، متخصصان این موضوع را به نبود جایگاه شغلی مناسب برای دانش‌آموختگان رشته‌های علوم پایه نسبت می‌دهند موضوعی که به‌زعم متخصصان که باعث شده داوطلبان کنکور گرایش چندانی به تحصیل در رشته‌های علوم پایه و رشته‌های فنی و مهندسی نداشته باشند و آمار دانش‌آموختگان رشته‌های دانشگاهی نامتوازن شود. صرفنظر از نامتوازن شدن رشته‌های دانشگاهی، مغفول ماندن علوم پایه تبعات جدی برای بخش پژوهش در پی دارد چرا که تحقیقات بنیادی در علوم پایه هستند که جایگاه علمی‌کشور را تعیین می‌کنند و به عبارتی توسعه تحقیقات در علوم کاربردی، در گروی پیشرفت و توسعه تحقیقات علوم پایه است.

مسیر اصلی شغل‌های شرافتمندانه دچار خلل می‌شود

وی تصریح کرد: آنچه وضعیت شغلی را در فرآیند فعلی دچار خلل کرده بی‌اطلاعی از آینده، عدم ثبات و پیش‌بینی‌ناپذیری شرایط شغلی است. وقتی دلایل فایده کوتاه‌مدت پر درآمد دارد، مسیر اصلی شغل‌های شرافتمندانه دچار خلل می‌شود و طبیعتاً کسی که آینده را تاریک می‌بیند به سمت آن نخواهد رفت و لذا انباشتگی شغلی در یکجا و عدم علاقه در جای دیگر ظهور می‌کند. دلایل افت علاقه صرفاً همین است. با اندکی دقت به محیط پیرامون می‌توان دریافت که ریاضیات و به تبع آن رشته‌های فنی و مهندسی چه نقش پررنگ و گسترده‌ای در هستی دارند. از اشکال هندسی گوناگون طبیعت و نظم موجود در روند رشد برخی گیاهان تا ساخت بناهای مختلف و پیشرفت فناوری. ریاضی، ابزار دانشمندان رشته‌های مختلف علمی‌برای گسترش تحقیقاتشان و اطمینان از نتایج فعالیت‌هایشان است. اما عواملی نظیر گسترش کمی‌بی‌رویه و سریع آموزش مهندسی به ویژه در چند دانشگاه، ارائه آموزش‌های بعضا کم کیفیت در بسیاری از مراکز آموزشی، انتشار آمارهای سال‌های اخیر در مورد میزان بالای بیکاری دانش‌آموختگان فنی و مهندسی و افزایش جاذبه گروه‌های علوم پزشکی به دلایلی چون تصور بهتر بودن بازار کار از عوامل اصلی بی‌رغبتی برای حضور در رشته‌های فنی و مهندسی در کشور عنوان شده است. در مجموع می‌توان گفت با مروری بر وضعیت کنونی رشته‌های فنی و مهندسی، این نتیجه به دست می‌آید که کاهش گرایش دانش‌آموزان به انتخاب این رشته‌ها زنگ خطری برای مسؤولان به حساب می‌آید و لازم است رسانه‌های گروهی با همراهی مسؤولان امر در راستای فرهنگ‌سازی برای این رشته‌ها، به ویژه در دبیرستان‌ها گام بردارند. همچنین در مواردی لازم است که نگاه مسؤولان به علوم پایه فنی و مهندسی تغییر کند و این علوم نه به‌عنوان علوم کاربردی و زودبازده، بلکه به‌عنوان زیربنای تولید فناوری و بالابرنده جایگاه علمی‌کشور در نظر گرفته شوند که البته بایستی بودجه‌های کلان به آن‌ها اختصاص داده شود.