باید مواجهه علمی با سیل را بیاموزیم

هر بارش باران ممکن است به سیل منجر شود. سیل یک اتفاق طبیعی است. این اتفاق طبیعی حتی می‌تواند یک اتفاق خوب هم قلمداد شود، زیرا سیل باعث می‌شود بهترین خاک‌های حاصلخیز به سمت مناطق پایین‌دست حرکت کند و در نتیجه بهترین منطقه کشت و زرع ایجاد شود. به گزارش سیناپرس زمانی سیل به اتفاقی […]

هر بارش باران ممکن است به سیل منجر شود. سیل یک اتفاق طبیعی است. این اتفاق طبیعی حتی می‌تواند یک اتفاق خوب هم قلمداد شود، زیرا سیل باعث می‌شود بهترین خاک‌های حاصلخیز به سمت مناطق پایین‌دست حرکت کند و در نتیجه بهترین منطقه کشت و زرع ایجاد شود.

به گزارش سیناپرس زمانی سیل به اتفاقی ناگوار تبدیل می‌شود که ما در بستر رودخانه‌ها و محل‌های پرآب، سکنی می‌گزینیم. رودخانه‌ها، یک پیچ و خم‌های طبیعی دارند که در طی هزاران سال متوالی شکل گرفته و به ثبات رسیده است. همین پیچ و خم‌های طبیعی از سرعت آب می‌کاهد، اما وقتی ما در بستر رودخانه‌ها خانه‌سازی می‌کنیم، همین پیچ و خم‌های طبیعی به یک مسیر مستقیم حرکت آب تبدیل می‌شود. گاهی برای تعیین مسیر حرکت آب در رودخانه‌ها، کانال ایجاد می‌کنند که این کانال‌ها را نیز با سیمان و دیوارچینی می‌سازند. حال اگر همین کانال‌ها را درست طراحی نکنند و در طراحی آنها از روش‌های علمی استفاده نشود، پیچ و خم‌های طبیعی رودخانه از بین می‌رود و یک مسیر مستقیم برای عبور آب درست می‌شود که از فشار آب نیز نمی‌کاهد. همین کانال‌هایی که غیرعلمی طراحی شده‌اند، سرعت و قدرت آب را افزایش می‌دهد و در صورت افزایش بارش‌ها، همین کانال‌ها می‌توانند خطرآفرین باشند.

در کنار این موارد، وقتی در بالادست رودخانه، چرای بی‌رویه وجود دارد، به بافت گیاهی آسیب می‌زنند و درختان را قطع می‌کنند، این موارد هم مزید بر علت می‌شود که در پایین‌دست رودخانه، سیل‌های ویرانگر جاری شود. همچنین وقتی مصالح ساختمانی و نخاله‌ها را در بالادست رودخانه می‌ریزیم، یا در بالادست و در مسیر رودخانه‌ها، اماکن تفریحی و سیاحتی برپا می‌کنیم، همین مسایل باعث می‌شود که با شدت گرفتن بارش‌ها و وقوع سیل، مصالح ساختمانی، چوب و بسیاری از مواد دیگر در رودخانه جاری شود و همین اجسام در حین وقوع سیل، وقتی به پایین‌دست رودخانه می‌رسد، به ساکنان آسیب جدی خواهد زد.

فرض کنید وقتی ساختمانی را در حریم رودخانه ساختیم، همین ساختمان اگر بر اثر وقوع سیل ویران شود، اجزای مختلف این ساختمان در حین حرکت آب می‌تواند قدرت ویرانگری سیل را چند برابر کند.

همین قطعات می‌تواند کانال‌های آب را نیز خراب کند و موجب ویرانی شدید در پایین‌دست رودخانه شود.

مثلاً در سیل ایلام، خیلی‌ها با دیدن برخی عکس‌ها در فضای مجازی تعجب می‌کردند و می‌پرسیدند که چرا وسط آسفالت‌های شهر، حفره‌های بزرگ آب درست شده است. ماجرا اینجاست که ما وقتی کانال‌های آب را در مرکز شهر سرپوشیده می‌کنیم و رویش را آسفالت می‌ریزیم، همین کانال‌ها وقتی با وقوع سیل گرفته می‌شود، فشار آب موجب شکسته شدن دیواره کانال‌ها و ایجاد حفره‌های بزرگ آب می‌شود.

مشکل بعدی اینجاست که ما در کنار هیچ کدام از رودخانه‌هایی که سابقه سیل دارند، تابلوی خطر سیل را نزده‌ایم و به مردم اطلاع‌رسانی نکرده‌ایم. حتی بار‌ها دیده شده که وقتی سیل در بالادست رودخانه جاری می‌شود، مردم در پایین‌دست رودخانه از افزایش حجم آب رودخانه‌ها فیلم می‌گیرند و ترس از سیل ندارند، در حالی که نمی‌دانند تا چند دقیقه دیگر احتمال دارد همان سیل در بالادست به پایین‌دست رودخانه برسد. مثلاً همین اواخر در فضای مجازی هم اخباری داشتیم مبنی بر این‌که ۴ جوان کم سن و سال در سیل پاکدشت ورامین، مشغول فیلم‌برداری از لحظات اولیه سیل بودند، اما در نهایت سیل آنها را هم قربانی خود کرد.

از سوی دیگر، وقتی سیل جاری می‌شود و ترافیک سنگین پدید می‌آید، خیلی از رانندگان که در مسیر سیل قرار دارند و یا در کنار رودخانه‌هایی رانندگی می‌کنند که حجم آب آنها مدام در حال افزایش است، به‌جای این‌که از ماشین پیاده شوند و به نقاط مرتفع بروند، آنقدر در ماشین می‌مانند که در نهایت خودرویشان تبدیل به قایق می‌شود و در سطح آب شناور می‌ماند. به دلیل همین ناآگاهی، کشته‌های سیل بیش‌تر می‌شود، زیرا خیلی‌ها به اشتباه فکر می‌کنند که پس از وقوع سیل، امن‌‌ترین نقطه، داخل خودروی آنهاست.

در کلان‌شهر تهران هم نمونه این مسایل کم نیست. همین پارک نهج‌البلاغه در صورت وقوع سیل می‌تواند به کشتارگاه تبدیل شود، زیرا اگر بارش‌ها در مناطق بالادست بیش‌تر شود، نخاله‌ها و قطعات بزرگ به پارک نهج‌البلاغه می‌ریزد که در فرودست واقع شده است. حتی هیچ محل نجاتی هم برای این پارک در نظر نگرفته‌اند.

 

خیلی از زیرگذرهایی که به دره رودهای شهر تهران متصل هستند نیز توان گذر سیل را ندارد. مثلاً در صورت وقوع سیل، بزرگراه همت به شکل یک سد عمل می‌کند و می‌تواند آسیب‌های جدی جانی و مالی در شهر تهران پدید آورد. بنابراین مهم‌ترین مسأله برای کاهش اثرات ناگوار سیل در کشور ما، توجه به بستر ایجادکننده سیل، آگاهی‌بخشی به مردم، مواجهه علمی با پدیده سیل و توانمندسازی مردم است.