بررسی‌های محقق ایرانی در دانشگاه تهران درباره کاهش بارش باران محقق دانشگاه تهران بر این باور است که ایران همواره با خشکسالی مواجه بوده است؛ از این رو کشور قبل از آن‌که با کمبود آب مواجه باشد، با ضعف مدیریت منابع آب مواجه است و به اعتقاد وی با توجه به گستردگی مکانی سامانه‌های جوی، […]
بررسی‌های محقق ایرانی در دانشگاه تهران درباره کاهش بارش باران
محقق دانشگاه تهران بر این باور است که ایران همواره با خشکسالی مواجه بوده است؛ از این رو کشور قبل از آن‌که با کمبود آب مواجه باشد، با ضعف مدیریت منابع آب مواجه است و به اعتقاد وی با توجه به گستردگی مکانی سامانه‌های جوی، پارازیت‌ها اثر پراهمیتی بر سامانه‌های جوی ندارند.
به گزارش ایسنا، علی‌اکبر شمسی‌پور، دانشیار دانشکده جغرافیای دانشگاه تهران، با بیان این‌که در حوزه مباحث آب و هوا (اقلیم) دو واژه متفاوت «تغییرات اقلیمی» و «تغییر اقلیم» وجود دارد، گفت: «تغییرات اقلیمی» نوسانات و ناهنجاری‌هایی است که به‌طور متوالی در دوره‌های کوتاه‌مدت درون‌سالی و بین‌سالی در عناصر و متغیرهای جوی رخ می‌دهد که با مفاهیمی همچون «خشکسالی‌ها» و «ترسالی‌ها» و «امواج گرمایی و سرمایی» خود را نشان می‌دهد.
وی تغییر اقلیم (Climate Change) را تغییر الگو‌ها و سامانه‌ها در طولانی‌مدت دانست؛ یعنی هر تغییر مشخص در الگوهای مورد انتظار برای وضعیت میانگین آب و هوایی که در طولانی مدت در یک منطقه خاص یا برای کل اقلیم جهانی رخ دهد و ادامه داد: کمینه زمان برای تعیین رخداد تغییر اقلیم را می‌توان ۳۰ سال در نظر گرفت که در آن الگوهای فشار، بارش و سامانه‌های هواشناسی تعیین‌کننده خواهند بود.
شمسی‌پور با تأکید بر عوامل تأثیرگذار بر تغییر آب و هوا (تغییر اقلیم) آنها را به دو دسته درون سامانه زمین و عوامل بیرونی سامانه زمین (عوامل غیراقلیمی) تقسیم کرد و در این باره توضیح داد: عوامل درونی سامانه شامل فرایندهایی همچون «نوسانات در تابش خورشیدی درمورد اثر لکه‌های خورشیدی»، «گردش (وضعی) زمین»، «گازهای گلخانه‌ای» می‌شود و همچنین عوامل و دلایل غیراقلیمی را مربوط به «تغییر در مقدار گازهای گلخانه‌ای جو»، «تکتونیک صفحه‌ای (زمین‌ساختی)» و «تغییرات گردشی» که در نظریه‌ای به نام «چرخه‌های میلانکویچ» مفصل طرح شده و «جریان‌های اقیانوسی» می‌دانند.
وی یادآور شد: در سال‌های اخیر «عامل انسانی» نیز بر این پدیده اثرگذار بوده است. به‌طوری که فعالیت‌های انسان در تغییر و تبدیل گسترده کاربری اراضی، گسترش روزافزون میزان مصرف سوخت‌های فسیلی و تولید گازهای گلخانه‌ای که از آن به نام «کربن» یاد می‌شود، موجب تشدید اثرات گلخانه‌ای می‌شود.
دانشیار دانشکده جغرافیای دانشگاه تهران افزایش کربن در هوا را از عوامل مؤثر در رخداد پدیده گرمایش زمین و تغییر اقلیم دانست و اظهار کرد: پدیده گرم شدن جهانی در برخی مناطق جهان با افزایش بارش (عرض‌های جغرافیایی معتدله) که بیش‌تر با مخاطره رخداد سیلاب مواجه می‌شوند و در برخی نقاط دیگر با کاهش بارش (عرض‌های جغرافیایی جنب حاره) همراه است که عموماً رخداد خشکسالی و کمبود آب خطر اصلی خواهد بود.
وضعیت تغییر اقلیم در کشور
شمسی‌پور با تأکید بر این‌که من با این مطلب که کشور با کاهش بارش مواجه است؛ مخالف هستم، ادامه داد: بررسی پهنه‌بندی طولانی مدت بارش‌های سالانه کشور نشان می‌دهد ایران در سده‌ها و دهه‌های مختلف با پدیده خشکسالی همراه با ترسالی مواجه بوده است. به‌طوری که مشخصات آب و هوا در مناطق مختلف همین تغییرات سالانه و بین سالی را نشان می‌دهد. هرچند در مناطق خشکی همچون ایران چنین نوساناتی شدید و با فراوانی بالا اتفاق می‌افتد.
وی در عین حال خاطرنشان کرد: خشکسالی که در حال حاضر با آن مواجه هستیم، بیش‌تر از این‌که خشکسالی‌های هواشناسی باشد، از نوع خشکسالی‌های هیدرولوژیک (آبی) و کشاورزی یا اکولوژیک است.
مدیر گروه جغرافیای طبیعی دانشگاه تهران با بیان این‌که پدیده خشکسالی از گذشته‌های دور تاکنون در کشور وجود داشته است،
این محقق دانشگاهی دراین باره توضیح داد: در خشکسالی هواشناسی، میزان بارش سالانه هر منطقه نسبت به میانگین بارش طولانی مدت و نرمال آن منطقه سنجیده می‌شود. بنابراین اگر بارش هر سال نسبت به نرمال درازمدت منطقه‌ای کم‌تر باشد، خشکسالی و اگر بیش‌تر از نرمال باشد، «ترسالی» نامیده می‌شود، فارغ از این‌که در تعداد روزهای بارشی یا نسبت بارش‌های فصلی تغییری رخ داده باشد یا خیر.
شمسی‌پور عوامل ایجاد خشکسالی هیدرولوژیکی و منابع آبی را ناشی از اثر عوامل انسانی و تغییر در الگوی بارش دانست و گفت: در چنین خشکسالی رودخانه‌ها کم‌آب و دریاچه و تالاب‌‌ها خشک می‌شوند، ضمن آن‌که میزان آب سفره‌های زیرزمینی در حال افت است که فرونشست زمین در کشور نیز ناشی از این مسأله است.
وی با تأکید براین‌که خشکسالی هیدرولوژیکی تنها منشأ طبیعی ندارند، اضافه کرد: فعالیت‌های انسانی در دست‌اندازی و تغییر در محیط طبیعی همانند بند کردن مسیر جریان طبیعی آب با احداث سد‌ها و بندهای مختلف باعث تجمع آب در پشت سد و خشکی نسبی رودخانه در پایین‌دست سد می‌شود یا آن‌که حقابه‌های بیش‌تری در بالادست رود‌ها برای آبیاری کشاورزی و تأمین آب شرب نیز برداشته می‌شود.
شمسی‌پور کمبود آب موجود در سطح کشور را فقط ناشی از عوامل طبیعی و خشکسالی ندانست و اضافه بر عوامل طبیعی منشا آن را برداشت بیش از اندازه حقابه در بالادست، انتقال و تغییر مسیر جریان رودخانه‌ها و احداث سد‌ها عنوان کرد و یادآور شد: در زمینه خشکسالی‌های اکولوژی نیز افزون بر عوامل طبیعی و آب و هوایی، با دخالت‌های انسانی هم مواجه هستیم.
مدیر گروه جغرافیای طبیعی دانشگاه تهران با اشاره به رویدادهای سال جاری که بهار پربارشی را کشور تجربه کرد، یادآور شد: وقتی در زمان مشخصی از کشت، داشت و برداشت آب کافی به ریشه گیاهان یا محصولات زراعی و باغی نمی‌رسد، آنها با تنش رطوبتی مواجه می‌شوند؛ از این رو به آن خشکسالی کشاورزی یا اکولوژی می‌گویند. این امر با خشکسالی اقلیمی ارتباط دارد، ولی نه به صورت کاملاً مستقیم.
وی، خشکسالی اکولوژی را مربوط به خشکسالی‌های جنگل‌ها و مراتع طبیعی دانست و گفت: از آنجایی که در این نوع خشکسالی عامل انسانی کم‌تر دخیل است، از این رو می‌تواند شاخص بهتری برای میزان رخداد تغییر در میزان بارش‌‌ها در طولانی‌مدت باشد.
مدیریت منابع آبی اولویت اول کشور در زمان رخداد پدیده خشکسالی
دانشیار دانشکده جغرافیای دانشگاه تهران خاطر نشان کرد: در حال حاضر علی‌رغم تلاش برخی مدیران و مسؤولان مرتبط، اما با ضعف مدیریت منابع آب و مدیریت سرزمینی در کشور مواجه هستیم، به‌طوری که به نظر سازمان محیط‌زیست کشور اولویت بالایی برای مسؤولان کشوری ندارد.
به گفته وی، تنها در بخش‌هایی از منابع محیط‌زیست فیزیکی و زیستی به دلیل درآمدزا بودن، شرکت‌های بزرگ دولتی و خصوصی وارد شدند و در رابطه با آب‌های سطحی جاری اقدام به سدسازی کردند، بدون این‌که پیامدهای زیست‌محیطی، اقتصادی و اجتماعی آن را در پایین‌دست به درستی و دقت سنجیده شود.
وی به وضعیت منابع آب‌های زیرزمینی کشور اشاره کرد و افزود: منابع آب‌های زیرزمینی کشور در سال‌های گذشته از طرف مدیران دولتی به حال خود ر‌ها شدند و این امر موجب شد تا مردم با سوءاستفاده از خلأ مدیریتی و نظارتی به برداشت بی‌رویه با حفر چاه‌های غیرمجاز بپردازند. به گونه‌ای که در دشت‌های اطراف دریاچه ارومیه حفر بیش از ۶هزار چاه مجاز و ۱۸هزار چاه غیرمجاز برای توسعه کشاورزی و صنعت منطقه و ساخت ده‌ها سد باعث شد که از سال‌های میانی دهه ۷۰ آب دریاچه ارومیه به تدریج کم شده و به خشکی کامل نزدیک شود.
شمسی‌پور اضافه کرد: مسؤولیت خشکی و کم آبی در کشور تنها بر عهده دولت نیست، بلکه بخش بزرگی بر عهده مردم است.
این مطلب بدون برچسب می باشد.
دیدگاه بسته شده است.