نفرین افسانه‌ها دامن عروس مرده را گرفت پل خشتی «گیشه دَمردِه» در حال تخریب است پل خشتی «گیشه دَمرده» -عروس مرده‌ـ همانند نام،ش عروسی باستانی از دوران قاجار است که به رغم ثبت میراثی، لرزش تخریب را بر پایه‌های خود احساس می‌کند. به گزارش مهر، ۱۳ تابستان از ثبت پل خشتی «گیشه‌دَمرده» – عروس مرده‌ـ […]
نفرین افسانه‌ها دامن عروس مرده را گرفت
پل خشتی «گیشه دَمردِه» در حال تخریب است
پل خشتی «گیشه دَمرده» -عروس مرده‌ـ همانند نام،ش عروسی باستانی از دوران قاجار است که به رغم ثبت میراثی، لرزش تخریب را بر پایه‌های خود احساس می‌کند.
به گزارش مهر، ۱۳ تابستان از ثبت پل خشتی «گیشه‌دَمرده» – عروس مرده‌ـ در فهرست بناهای میراثی کشور می‌گذرد اما سرنوشت این اثر تاریخی به جا مانده از دوره قاجار نیز، همچون نوعروسی که از روی این پل به داخل رودخانه پرت شد و وجه تسمیه «گیشه‌دمرده» شد، با تخریب و نابودی گره خورده است.
با وجود ثبت این اثر در فهرست بناهای میراثی کشور ولی نه تنها هیچ اقدامی برای مرمت این بنا صورت نگرفته بلکه رشد و نفوذ ریشه گیاهان به داخل آجرهای قرمز، سرعت تخریب این پل دوره قاجار را سرعت بخشیده است.
«گیشه‌دمرده» بی‌نام و نشان
با این‌که پل در ۳۰۰متری جاده اصلی رشت به شهرهای شرق گیلان است؛ ولی حتی یک تابلوی معرفی اثر هم در نبش جاده دیده نمی‌شود تا به مسافران نوید بازدید از یک اثر میراثی را بدهد.
انگار این پل، همانند نامش نفرین شده و بی‌مهری که در حقش می‌شود نیز متأثر از این نفرین است چرا که در گویش گیلکی، «گِیشه» به معنای «عروس» و «دَمَردَه» به معنای مُرده است و «گیشه‌دمرده» «عروس‌مرده» معنا می‌دهد، درست مانند سرنوشتی که برای این پل رقم خورده است.
روایت عروس مرده و داماد مجنون
در روایت مردمان روستای «جیرسرا»، در شب جشن عروسی، هنگامی که عروس را سوار بر اسب به خانه بخت می‌بردند، در میانه عبور از پل روستا، عروس داخل رودخانه می‌افتد. جسد عروس در آب ناپدید و داماد هم مجنون می‌شود.
هرچند در پرونده ثبتی این اثر تاریخی، روایت «گیشه‌دمرده» را روایتی حقیقی ضبط کرده‌اند؛ ولی به نظر می‌رسد این روایت، افسانه‌ای ریشه دار به وسعت جغرافیای گیلان است، زیرا چندین رودخانه به نام «گیشه‌دمرده» در سطح استان گیلان وجود دارد که اهالی روستاهای مذکور نیز روایتی کم و بیش مشابه روایت مردم «جیرسرا» دارند؛ مبنی بر عروس غرقه در آب و داماد دیوانه.
با این حال به نظر می‌رسد که ریشه این افسانه عمیق تر بوده و به اسطوره طلب آب و فدیه دادن به الهه آناهیتا برمی‌گردد.
تخریب؛ سرنوشت شوم «گیشه دمرده»
به پل که می‌رسی، درختان تنومند رشد کرده در حریم رودخانه و اطراف و روی پل بقدری زیاد است که نه موج‌شکن‌های آن به خوبی دیده می‌شود و نه خود پل قابل رویت است.
تمامی طاق‌های پل در انبوه زواید گیاهی ناپدید شده و جان‌پناه پل به کلی داخل رودخانه فروریخته است. از سنگفرش صیقلی معمول پل‌های خشتی رودخانه هم خبری نیست تنها در بلندی جناق وسط، آثار به جا مانده از سنگ‌های کف پوش پیداست.
دهیار «روستای‌جیرسرا»، قدمت این اثر تاریخی را به پیش از قاجار نسبت می‌دهد و روایت عروس غرق در آب را حقیقتی تاریخی می‌داند که از کهنسالان سینه به سینه به آن‌‌ها رسیده است.
علی‌علیزاده می‌گوید: این رودخانه از شعبات سفیدرود است و در امتداد مسیر خود به «حاجی بکنده» رسیده و از سمت «خشکبیجار» به دریای خزر می‌ریزد و در مسیر خود در سمت لاله‌دشت نیز از «پل خشتی مرغانه‌پورد» عبور می‌کند.
وی خاطرنشان می‌کند: زوائد گیاهی رشد کرده در سطح بنا خیلی زیاد است. ریشه‌های درختان به خصوص انجیر، به قدری داخل آجرهای قرمز فرو رفته که کندن آن به راحتی مقدور نیست و اگر بدون نظر کارشناسان میراث فرهنگی باشد؛ حتماً آسیب بیش‌تری به بنا می‌زند.
علیزاده یادآور می‌شود: بعد از احداث جاده دسترسی جدید، استفاده از این پل کم‌تر شده و متأسفانه مسؤولان محلی نیز برای مرمت این بنا اقدامی نکرده‌اند درصورتی که «مرغانه‌پورد» سال گذشته مرمت شد.
غربت اثر تاریخی به جا مانده از دوره قاجار
کارشناس ثبت آثار بناهای تاریخی گیلان نیز درباره این پل می‌گوید: این اثر تاریخی، در ۱۲کیلومتری شرق شهر رشت و ۳۰۰ متری جاده اصلی رشت به شرق گیلان قرار گرفته و پرونده میراثی آن در خرداد ماه سال ۸۲ به تهران ارسال شد.
فاطمه اسماعیل‌پور می‌افزاید: ۱۴مرداد همان سال این اثر با چند بنای دیگر در شورای میراثی استان‌های شمالی به ثبت ملی رسید.
وی در توضیح مشخصات این اثر یادآور می‌شود: پل گِیشه‌دَمَرده دارای یک دهانه اصلی به طول ۹۱۰ سانتی متر در وسط و دو دهانه کوچک دیگر در طرفین آن بوده که در فصول پرآبی و مواقع بروز سیلاب به کمک دهانه اصلی آمده و همچنین دارای دو موج شکن نیم دایره به قطر ۱۰۰سانتی متر در دو طرف دهانه اصلی و در کنار دهانه‌های کوچک در ضلع جنوبی است.
اسماعیل پور ادامه می‌دهد: طول پل ۲۶ و عرض آن ۴٫۵۶متر بوده و ارتفاع آن از بلند‌‌ترین نقطه تا سطح بستر رودخانه ۵.۵ متر است. جهت قرار‌گیری پل شرقی- غربی و در ضلع جنوبی آن آثاری از راه پله جهت دسترسی مردم به سطح رودخانه و یا دهانه‌های کوچک به چشم می‌خورد. قطر طاق دهانه اصلی ۷۲ سانتی متر و نوع آن جناقی است.
طبق گزارش سازمان میراث فرهنگی، این پل هم اکنون نیز در مسیر یکی از راه‌های روستایی بوده و اهالی روستای بلسبنه نیز از روی آن تردد می‌کنند و نام آن یادآور حکایت تاریخی برای کسانی است که به نوعی با آن آشنایی دارند.
مسؤول فنی معاونت میراث فرهنگی استان گیلان میز درباره این اثر تاریخی به مهر توضیح می‌دهد: بر اساس نظر کارشناسان قدمت‌یاب، این اثر متعلق به دوره قاجار است.
علیرضا هاشمی‌فرد که در خرداد سال ۱۳۸۲پرونده ثبتی این اثر را برای ثبت آماده کرده، تصریح می‌کند: در زمان بررسی اثر برای تکمیل مدارک پرونده، زواید گیاهی پیرامون اثر زدوده شد، ولی از آن سال تاکنون، اعتباری برای مرمت پل تخصیص نیافته است.
وی تأکید می‌کند: اعتبار ناکافی تخصیص یافته از سوی دولت، جوابگوی تعدد و پراکندگی بناهای میراثی گیلان نیست و با این‌که پل تاریخی «مرغانه‌پورد» نیز سال گذشته در همین شهرستان مرمت شد، ولی هنوز سازمان میراث فرهنگی نتوانسته است طلب پیمانکاران را پرداخت کند.
هاشمی‌فرد تصریح می‌کند: مسؤولان محلی هم می‌باید به میراث استان در تأمین اعتبار یاری داده و اجازه ندهند، بناهایی که هویت تاریخی منطقه شان است، از بین برود.
این مطلب بدون برچسب می باشد.
دیدگاه بسته شده است.