چالش‌های اعمال ضریب بالاسری در مناقصات طرح‌های عمرانی

اقبال شاکری

استادیار، دانشکده مهندسي عمران و محیط‌زیست، دانشگاه صنعتي امیرکبیر

محمدرضا افشار

(نویسنده مسؤول) کارشناس ارشد مهندسي و مدیریت ساخت، دانشکده مهندسي عمران و محیط‌زیست، دانشگاه صنعتي امیرکبیر

* امید امیری

کارشناس ارشد مهندسي و مدیریت ساخت، دانشکده مهندسي عمران و محیط‌زیست، دانشگاه صنعتي امیرکبیر

چکيده

بهای ردیف‌های فهرست‌بها، به‌صورت خام بوده و تنها هزینه اجرای کار از قبیل نیروی انساني، ماشین‌آلات، مصالح و حمل در آنها دیده شده است و هزینه‌های جانبي از قبیل کسورات، سود، هزینه‌های دفتر مرکزی و هزینه‌های متفرقه می‌بایست تحت عنوان ضریبي با عنوان بالاسری دیده شود. این ضریب، حداقل ۳۰ الي ۵۰ درصد از مبلغ نهایي هر قرارداد را به خود اختصاص می‌دهد؛ لذا، کوچک‌ترین اشتباه در نحوه محاسبه این ضریب در هنگام مناقصه می‌تواند پروژه را با شکست مواجه کند. با توجه به این مهم، در این مقاله سعي گردیده با مطالعه‌ موردی رشته راه‌وترابری، کمبودها و کاستي‌های ضریب بالاسری نسبت به جایگاه سیستم فهرست‌بها بررسي شود.

نتایج تحقیق نشان می‌دهد که ضریب بالاسری با مبلغ پیمان رابطه عکس داشته و با افزایش مبلغ پیمان، این ضریب کاهش می‌یابد. بر این اساس، معادله‌ای خطي جهت تعیین ضریب بالاسری با توجه به مبلغ قرارداد پیشنهاد شده است.

واژگان کليدی: بالاسری، مبلغ پیمان، سود، کسورات.

۱٫ مقدمه

طرح‌های عمراني به‌عنوان زیربنای توسعه و شکوفایي هر کشور، در نظام اقتصادی و بودجه‌بندی از اهمیت خاصي برخوردار است و بخش بزرگي از بودجه هر کشور را به خود اختصاص می‌دهد ]۱ و ۲ و ۳. [ براساس آمار منتشره توسط معاونت راهبردی ریاست جمهوری فقط در سال ۱۳۹۲ در ایران، بالغ بر ۳۷۳ هزار میلیارد ریال صرف سرمایه‌گذاری در طرح‌های عمراني شده است]۴. [ این درحالي است که براساس گزارش‌های معاونت راهبردی و ریاست جمهوری، هرساله بخش عظیمي از پروژه‌های عمراني با تأخیر مواجه شده و یا به اتمام نمی‌رسند. ]۲. [

تأخیرات در بسیاری از پروژه‌های عمراني ) خواه پروژه عمراني ساده باشد و یا خواه پیچیده( رخ می‌دهد ]۵[. در واقع، تأخیرات به بخش جدانشدني یک پروژه تبدیل شده است]۶ . [این تأخیرات می‌تواند دلایل متعددی داشته باشد برای مثال می‌تواند ناشي از اعتصاب، سازماندهي ضعیف، کمبود مصالح، تأخیر در پرداخت صورت- وضعیت‌ها و یا مواردی نظیر این باشد]۷. [ محققان بسیاری دلیل شکست پروژه‌های عمراني را مورد بررسي قرار داده‌اند]۸ [،]۹ [،]۱۰ [،]۱۱ [،]۱۲ [،]۱۳ [،]۱۴. [ اگر یافته‌های این محققین را بررسي نماییم در می‌یابیم که می‌توان دلایل شکست پروژه را به چهار عامل عمده زیر تقسیم‌بندی نمود:

الف- عوامل مرتبط با پیمانکاران،

ب- عوامل مرتبط با کارفرمایان،

ج- عوامل مرتبط با مشاوران،

د- عوامل خارجي.

یکي از عوامل خارجي دخیل در شکست پروژه‌ها در ایران، می‌تواند نواقص و اشکالات موجود در ضوابط و بخشنامه‌های ابلاغي از سوی معاونت راهبردی ریاست جمهوری باشد. فهرست‌بها یکي از مهم‌ترین این بخشنامه‌ها می‌باشد که با بررسي دقیق آن می‌توان گام بزرگي در جهت اجرای موفقیت‌آمیز پروژه‌ها برداشت. در این پژوهش، ضریب بالاسری به‌عنوان یکي از مهم‌ترین موضوعات مطرح شده در فهارس‌بها مورد بررسي قرار گرفته است.

همان‌طور که مي‌دانیم در هر پروژه یکي از مهم‌ترین هزینه‌ها، هزینه‌های بالاسری می‌باشد که حداقل ۳۰ الي ۵۰ درصد مبلغ نهایي هر قرارداد را به خود اختصاص می‌دهد؛ لذا، کوچک‌ترین اشتباه در نحوه محاسبه آن می‌تواند پروژه را با شکست مواجه نماید. جهت رفع این مشکل، یکي از موضوعاتي که در شورای‌عالي فني مطرح شد، موضوع حذف ضریب بالاسری از فهارس‌بهای واحد بود که در فهرست‌بهای سال ۸۸ عملي گردید؛ اما، به این موضوع پي برده شد که بهای اجرای یک پروژه، نه تنها با حذف ضریب بالاسری کاهش نمی‌یابد بلکه ممکن است صدمات جبران‌ناپذیری را هم به کارفرما و هم به پیمانکار وارد نماید؛ چرا که حذف بالاسری از برآورد اولیه به معني تخفیف از سوی پیمانکار نخواهد بود بلکه به همین میزان از سوی پیمانکار بر ضریب پیشنهادی اضافه خواهد شد.

همچنین اگر پیمانکاری به اشتباه، این مورد را در برآورد اولیه خود ندیده باشد با توجه به میزان اثرگذاری آن در اجرای پروژه، قطعاً پروژه با شکست مواجه خواهد شد و بیشترین کسي که در این خصوص ضرر خواهد نمود کارفرما می‌باشد که قرار بوده در زمان مقرر، از درآمد حاصل از بهره‌برداری، هزینه اجرا شده را پرداخت نماید.

برخي از ضررهایي که در این خصوص کارفرما متحمل خواهد شد عبارتند از: هزینه‌های تأخیرات حاصل از عدم استفاده به موقع از طرح، اختصاص دادن زمان جهت مناقصه جدید، افزایش قیمت پیشنهادی جدید به دلیل گذر زمان به میزان حداقل ۲۰ درصد تورم سالیانه، ادعاهای پیمانکار پیشین به همراه پیمانکاران جزء، اختصاص زمان جهت بررسي صورت کار انجام شده از لحاظ کیفي و تصویب صورت وضعیت قطعي، افزایش آمار بیکاری به دلیل توقف پروژه‌ها و مواردی از این قبیل.

با توجه به این موضوع در فهرست‌بهای واحد سال ۱۳۹۲ و همچنین ۱۳۹۳ مجدداً ضریب بالاسری در نظر گرفته شد اما کماکان با کمبودها و کاستی‌هایی روبه‌رو است. با توجه به اهمیت این موضوع، در این مقاله سعي گردیده با مطالعه‌ی موردی رشته راه‌وترابری، کمبودها و کاستی‌های ضریب بالاسری نسبت به جایگاه سیستم فهرست‌بها بررسي و در پایان پیشنهاداتي جهت واقعي شدن قیمت پروژه‌ها ارائه گردد.

۲٫ تاریخچه و تعریف ضریب بالاسری

اولین بخشنامه درخصوص ضریب بالاسری، بخشنامه شماره‌ ۲۵۱۰/۵۴/۵۵۹۰-۱ بوده که در تاریخ ۱۱/۰۷/۱۳۶۳ به کلیه‌ دستگاه‌های اجرایي و مهندسین مشاور ابلاغ گردید تا در برآورد هزینه‌ عملیات قراردادهای پیمانکاران منظور گردد ]۱۵. [در این بخشنامه چند نکته مهم دیده می‌شود.

نکته اول: تا سقف پانصد و پنجاه میلیون ریال ضریب بالاسری معادل ۱٫۲۴ و از مبلغ پانصد و پنجاه میلیون ریال به بالا ضریب بالاسری ۱٫۲۲ منظور می‌گردد؛ یعني اعمال ضریب بالاسری نسبت به مبلغ برآورد اولیه متفاوت می‌باشد.

نکته دوم: در تعیین ضریب بالاسری کلیه هزینه‌های مربوط به‌طور متوسط در نظر گرفته شده، بنابراین پیمانکاران باید قبل از تسلیم پیشنهاد قیمت، مطالعات لازم در مورد هزینه ضمانت‌نامه‌ها، مالیات، عوارض معادن و سایر هزینه‌های مربوط به پروژه مورد نظر را در نظر بگیرند؛ یعني ضریب بالاسری نمی‌تواند عدد ثابتي باشد.

بعد از انتشار فهرست‌بهای سال ۷۰ و در پي آن فهرست ۷۷ و ۷۹ و فهارس‌بهای بعدی، مطابق بخشنامه ۲۱۳-۵۴/۹۲۸-۱ مورخ ۲۵/۰۱/۷۰ ضریب بالاسری به‌صورت عدد ثابت ۳/۱ در کلیه فهرست‌بهاهای سازمان برنامه سابق در طرح‌های عمراني لحاظ گردید]۱۵ [، که در فهرست‌بها سال ۸۸ این ضریب حذف گردید و نهایتاً در فهرست‌بهای سال ۹۲ و همچنین فهرست‌بهای سال ۹۳، ضریب بالاسری جهت کارهای ترک‌تشریفات مناقصه، ۱٫۲ و جهت کارهایي که به‌صورت مناقصه واگذار می‌گردند ۱٫۳ لحاظ گردید.

هزینه‌ی بالاسری به دودسته ثابت و متغیر تقسیم می‌گردد: ]۱۵: [

·       هزینه‌های ثابت، که نسبت مستقیم با مبلغ پیمان داشته و ارتباطي به نوع پروژه و رشته‌ پیمانکار ندارند.

·       هزینه‌های متغیر که خود به هزینه‌های بالاسری عمومي و هزینه‌ بالاسری کار تقسیم‌بندی می‌شود و شامل موارد زیر است:

الف ) هزینه بالاسری عمومي هزینه‌ای است که نمی‌توان دقیقاً به کار مشخصي مربوط کرد و تعدد پروژه‌ها، تأثیر زیادی در این نوع هزینه‌ها ندارد. به طور مثال اگر شرکتي ۴ و یا ۵ پروژه یک میلیاردی داشته باشد، حقوق دفتر فني، پذیرایي دفتر مرکزی، منشي، عوارض و… تفاوت زیادی نخواهد کرد]۱۵. [

ب) هزینه بالاسری کار که می‌توان آن را به کار مشخصي مربوط کرد (جدول ۱ را ببینید).

جدول ۱ – هزینه‌های بالاسری

 

۳٫ مطالعه موردی: محاسبه ضریب بالاسری در رشته راه‌وترابری

با توجه به یافته‌های تحقیق درخصوص موارد تشکیل دهنده هزینه بالاسری، میزان واقعي این هزینه در رشته راه‌وترابری جهت سه رتبه(۱)و ۳ و ۵ بطور نمونه بررسي می‌شود.

ظرفیت مجاز و سقف مبلغ کار پیمانکاران در یک سال با توجه به آخرین بخشنامه ابلاغی معاونت نظارت راهبردی در جدول ۲ ارائه شده است ]۱۵[.

جدول ۲-حداکثر مبلغ و ظرفيت در هر رشته پيمانکاری (مبالغ به ميليارد ریال)

۳-۱- فرضیات مطالعه موردی

فرضیات این مقاله از میان پروژه‌های متعدد نمونه‌ هدفمند جامعه آماری پژوهش حاصل شده است:

۳-۱-۱- گزارش بخش کیفي

یکي از مراحل مهم در فرآیند گردآوری داده‌ها شناسایي موقعیت‌های مورد مطالعه و دستیابي و برقراری ارتباط با آنان است. به‌طوری که بتوان داده‌های مناسب را از آنان گردآوری کرد. مرحله مرتبط دیگری از فرآیند گردآوری داده‌ها، نمونه‌گیری هدفمند از موقعیت‌ها است. در این نوع نمونه‌گیری منظور نمونه‌گیری احتمالي نیست تا بتوان استنباط آماری به عمل آورد، بلکه هدف از نمونه‌گیری آن است که مناسب‌ترین موقعیت برای مشاهده انتخاب شود. برای این منظور لازم است نوعي از نمونه‌گیری هدفمند از مجموعۀ نمونه‌های ممکن مشخص شود و به طور مستدل انتخاب آن توجیه گردد ]۱۶[.

۳-۱-۲- جامعه آماری مورد پژوهش

جامعه آماری مورد نظر در این تحقیق همه شرکت‌های پیمانکاری در ایران می‌باشد که رتبه(۱)،۳ و ۵ را در رشته راه‌وترابری از معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی رئیس‌جمهوری اخذ نموده‌اند. این شرکت‌ها در سه گروه مجزا دسته‌بندی می‌شوند.

 

۳-۱-۳- نمونه آماری مورد پژوهش

نمونه عبارت است از مجموعه‌ای از جامعه که اعضای آن را بخشي از اعضای جامعه اصلي تشکیل می‌دهند، یا به عبارت دیگر نمونه مجموعه‌ای از نماینده‌هاست که از یک قسمت یا یک گروه از جامعه بزرگ‌تر انتخاب شده‌اند، بطوریکه صفات این مجموعه، معرف ویژگی‌ها و صفات آن جامعه بزرگ‌تر باشد. در تحقیق حاضر، از نمونه‌گیری خوشه‌ای بدین منظور استفاده می‌شود.

نمونه‌گیری خوشه‌ای شامل تشکیل گروه‌ها یا خوشه‌هایي مناسب از واحدهای نمونه‌گیری و سپس انجام آمارگیری از تمام یا بخشي از واحدهای خوشه انتخاب شده می‌باشد. هنگامي از این نوع نمونه‌گیری استفاده می‌شود که جامعه مورد پژوهش از دسته‌های جداگانه‌ای تشکیل شود و عناصر آن جامعه در این دسته‌ها توزیع شده باشد. علاوه بر این اگر هزینه به‌دست آوردن چهارچوبي که نام همه عناصر جامعه را در برداشته باشد سنگین یا هزینه گردآوری مشاهدات و داده‌های پژوهش زیاد باشد، می‌توان از نمونه‌برداری خوشه‌ای استفاده کرد که از نمونه‌برداری ساده یا طبقه‌ای به‌مراتب سهل‌الوصول‌تر و ارزان‌تر خواهد بود. بنابراین منطق اساسي نمونه‌گیری خوشه‌ای در حقیقت، رعایت اصل اقتصاد و راحتي اجرای آن می‌باشد.

در این پژوهش، نمونه خوشه شامل نمونه‌گیری هدفمند از میان شرکت‌های پیمانکاری در هر یک از رتبه‌های ۳،۱ و ۵ می‌باشد.

۳-۱-۴- برآورد حجم نمونه‌گیری

برآورد حجم نمونه در طرح‌ریزی یک پژوهش کیفي از آنجا که نشان‌دهنده واقعیات جامعه است از موضوعات کلیدی بررسي است. محاسبه این خطای نتایج به‌دست‌آمده جزء جدانشدني هر تحقیق با استفاده از روش نمونه‌گیری بشمار می‌رود. هر قدر خطای نمونه‌گیری در یک بررسي کمتر باشد داده‌های نمونه نیز به همان نسبت دقیق‌تر بوده و نتایجي که از این نمونه به‌دست می‌آید با نتایج سرشماری نزدیک‌تر است. روش‌های آماری متعددی برای برآورد حجم نمونه‌گیری وجود دارد.

یکي از کامل‌ترین روش‌های برآورد حجم نمونه در متغیرهای کیفي فرمول کوچران (معادله (۱)) می‌باشد]۱۸[.

که در آن n حجم نمونه‌گیری، N تعداد کل جامعه، P نسبت موفقیت در جامعه مورد نظر، Z توزیع آماری نرمال، ∝ سطح اطمینان برآورد وε مقدار خطای مجاز می‌باشد.

در پژوهش حاضر، حجم نمونه خوشه مرحله اول، از میان جامعه آماری شرکت‌های پیمانکاری کشور که دارای رتبه(۱)در رشته راه‌وترابری از معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی رئیس‌جمهوری می‌باشند، با استفاده از فرمول کوچران، به‌صورت زیر برآورد گردید.

مجموع شرکت‌های پیمانکاری کشور که رتبه(۱) راه‌وترابری اخذ نموده‌اند برابر ۲۷ شرکت می‌باشد. لذا تعداد کل جامعه (N) برابر ۲۷ می‌باشد. جهت تعیین مقدار نسبت موفقیت در جامعه ((P، با توجه به نمونه‌گیری هدفمند شرکت‌های برتر پیمانکاری کشور، شرکت‌هایی که بیشترین سابقه را در این زمینه داشتند (از لحاظ تعداد کار و حجم ریالي) به‌عنوان جامعه هدف انتخاب گردید. تعداد این شرکت‌ها در بین شرکت‌ها با رتبه یک، برابر ۵ شرکت می‌باشد. لذا نسبت موفقیت در جامعه (P) برابر نسبت ۵ به ۲۷ می‌باشد.

سطح اطمینان برآورد (∝) برابر %۹۵ انتخاب گردید و مقدار خطای مجاز (ε) نیز با توجه به تحقیقات مشابه و نظر متخصصین برابر %۱۰ در نظر گرفته شد. مقدار آماره نرمال در سطح اطمینان %۹۵ برابر ۱٫۹۶ می‌باشد. در نتیجه در سطوح اطمینان تعیین شده مقدار حجم نمونه‌گیری (n) از فرمول کوچران برابر ۵ محاسبه می‌شود.

بدین منظور با برقراری ارتباط و دعوت به مشارکت ۵ شرکت پیمانکار برتر راه‌وترابری که دارای رتبه(۱) در رشته راه‌وترابری می‌باشند، نمونه خوشه مرحله اول تعیین شد.

به همین ترتیب تعداد نمونه‌های خوشه دوم (شرکت‌های رتبه(۳) راه‌وترابری) و تعداد نمونه‌های خوشه سوم (شرکت‌های رتبه پنج راه‌وترابری) از فرمول کوچران ۴ شرکت تعیین گردید.

جهت اطمینان بیشتر در این پژوهش از هر رتبه، ۵ شرکت به‌عنوان نمونه بررسي گردیدند. بر این اساس، فرضیات کلي مطالعه موردی این پژوهش عبارتند از:

الف. تعداد و مبلغ هر پروژه

·       پیمانکار رتبه(۱) با توجه به سقف ریالي و تعداد پروژه اجرایي جدول۲ می‌تواند در یکسال حداکثر در سه مناقصه تا سقف مبلغ تعیین شده قرارداد منعقد نماید که در این تحقیق فرض شده که در سه پروژه با مبالغ ۲۰۰،۱۰۰ و ۱۰۰ میلیارد ریال برنده شده است (لازم به ذکر است با توجه به تحقیقات انجام شده بطور میانگین یک شرکت پیمانکاری در ۸ مناقصه شرکت می‌کند تا بتواند در یکي از آنها برنده شود).

·       پیمانکار رتبه(۳) با توجه به سقف ریالي در دو مناقصه به قیمت‌های هر کدام ۵۰ میلیارد ریال برنده شده است.

·       پیمانکار رتبه(۵) با توجه به سقف ریالي در دو مناقصه به قیمت‌های ۸ و ۷ میلیارد ریال برنده شده است.

ب. زمان پروژه

با توجه به گزارشات معاونت نظارت راهبردی در سامانه نظارت طرح‌های عمراني ملي، بطور متوسط زمان اتمام پروژه‌ها به دلایل تأخیرات موجه و غیرموجه حداقل بیش از پنج برابر مدت اولیه به طول می‌انجامند، که در این تحقیق فرض بر این می‌باشد که مدت اولیه پیمان یک سال بوده (با توجه به ظرفیت سالیانه) ولي پروژه در پایان دو سال به بهره‌برداری رسیده است]۱۵[.

ج. هزینه نیروی انساني

جهت محاسبه هزینه فوق ابتدا چارت متداول بر مبنای شهر تهران تهیه (شکل ۱ و جدول ۲) و هزینه‌های پرسنل بر مبنای ۱۶ ماه در سال (یک ماه سنوات + یک ماه مرخصي + یک ماه پاداش + یک ماه تحت عنوان بیمه و مالیات و هزینه‌های جانبي) با حقوق حداقل پرداختي به‌صورت واقعي در نظر گرفته شده است در ضمن عوامل کارگاه در یک ماه ۲۴ روز در سایت حضور دارند.

د. هزینه خواب حاصل از سرمایه گذاری دفتر و انبار مرکزی معادل اجاره در نظر گرفته شده است و فرض گردیده که شرکت‌های رتبه۵ محل دفترشان منزل شخصي می‌باشند.

 

ه. هزینه خدمات و کامپیوتر

تعداد سیستم کامپیوتر براساس تعداد پرسنل چارت و با توجه به تغییر تکنولوژی حداکثر استفاده از سیستم فوق دو سال درنظر گرفته شده است که هزینه بازیافت سیستم فوق با هزینه بروز نمودن سیستم عامل متعادل گردیده است.

۳-۱-۱- هزینه دفتر مرکزی مطالعه موردی

براساس فرضیات عنوان شده و چارت سازماني دفتر مرکزی مطالعه موردی (شکل۱)، هزینه‌های ماهیانه دفترمرکزی مربوط به هر پیمانکار در جدول۳ و سهم بالاسری هر پروژه از هزینه‌های مربوط به دفتر مرکزی هر پیمانکار در جدول۴ محاسبه گردیده است.

شکل ۱ -چارت سازمانی دفتر مرکزی مطالعه موردی

 

 

جدول ۳ -هزینه ماهيانه چارت سازمانی دفتر مرکزی مطالعه موردی (مبالغ به ميليون ریال)

 

جدول ۴ -محاسبه سهم هزینه چارت سازمانی دفتر مرکزی مطالعه موردی جهت هر پروژه (مبالغ به ميليارد ریال)

هزینه ماهیانه دفتر مرکزی هر پیمانکار (که در جدول۳ محاسبه گردید)، در جدول۴ به نسبت حجم ریالي، بین پروژه‌های ایشان توزیع گردیده است. برای مثال، همان‌طور که در ستون هشتم از ردیف بیست و هشتم جدول۳ مشاهده می‌شود، هزینۀ ماهیانه دفتر مرکزی پیمانکار رتبه۵، ۰۳۰۲/۰میلیارد ریال به‌دست آمده است که هزینه دو سالانه مربوط به آن ۷۲۴۸/۰میلیارد ریال مي‌شود و این هزینه به نسبت حجم ریالي پروژه‌های این پیمانکار، در ستون چهارم از ردیف چهارم جدول ۴ توزیع شده است.

۳-۱-۲ هزینه چارت سازماني کارگاه در مطالعه موردی

فرضیات در نظر گرفته شده در این بخش، جهت مطالعه موردی، عبارتند از:

الف) هزینه تهیه نیسان وانت به همراه راننده و موارد جانبي بصورت ماهیانه ۱۰ میلیون و سواری ۱۲ میلیون ریال در نظر گرفته شده است (هزینه‌های ماهیانه وسایل نقلیه عنوان شده با توجه به تعداد و نوع در نظر گرفته شده جهت هر کدام از پیمانکاران رتبه ۱، ۳ و ۵ در ردیف هجدهم جدول ۵ محاسبه شده است).

ب ) هزینه‌ غذا (صبحانه، ناهار، شام) برای هر نفر روزانه ۷۰ هزار ریال در نظر گرفته شده است (هزینه‌های ماهیانه غذا و پذیرایي با توجه به تعداد کارکنان هر کدام از پیمانکاران رتبه ۱، ۳ و ۵، در ردیف بیستم جدول ۵ محاسبه شده است. لازم به ذکر است که برای هر ماه، ۲۴ روز کاری در نظر گرفته شده است).

ج) هزینه‌ غذای کارفرما و مشاور و عوامل آزمایشگاه در تجهیز کارگاه منظور می‌گردد.

د) هزینۀ آزمایش پیمانکار بطور متوسط در طول کل پروژه جهت رتبه یک ۹ میلیون ریال، رتبه(۳) هفت‌میلیون ریال و رتبه(۵) پنج‌میلیون ریال در نظر گرفته شده است (هزینه‌های ماهیانه آزمایش جهت هر کدام از پیمانکاران رتبه ۱، ۳ و ۵، در ردیف نوزدهم جدول۵ محاسبه شده است).

هـ) مدیر پروژه شرکت‌های رتبه ۵، شخص مدیر عامل فرض گردیده است.

و) هزینه ماهیانه هر یک از افرادی که در طول پروژه در اختیار کارفرما و مشاور قرار می‌گیرند، هشت میلیون ریال در نظر گرفته شده است (هزینه‌های ماهیانه افراد عنوان شده، جهت هر کدام از پیمانکاران رتبه ۱، ۳ و ۵، با توجه به تعداد فرض شده، در ردیف هفدهم جدول ۵ محاسبه شده است).

براساس فرضیات عنوان شده و چارت کارگاهي مطالعه موردی (شک ۲)، هزینه‌های ماهیانه عوامل کارگاهي مربوط به هر پروژه در جدول۵ و هزینه بالاسری عوامل کارگاهي مربوط به هر پروژه در جدول۶ محاسبه گردیده است.

شکل ۲ -چارت کارگاهی مطالعه موردی

جدول ۵ – هزینه ماهيانه چارت سازمانی کارگاه مطالعه موردی (مبالغ به ميليون ریال)

 

جدول ۶ -هزینه عوامل کارگاهی مطالعه موردی (مبالغ به ميليارد ریال)

 

در جدول ۵، هزینه ماهیانه چارت سازماني کارگاه برای پیمانکاران رتبه ۱،۳ و ۵ به ترتیب جهت پروژه‌های ۲۰۰،۵۰ و ۸ میلیارد ریال ایشان محاسبه شده است. به طور مشابه، این هزینه جهت پروژه ۱۰۰ میلیارد ریالي پیمانکار رتبه(۱)و ۷ میلیارد ریالي پیمانکار رتبه ۵ نیز با توجه به چارت مخصوص به خودشان محاسبه گردیده و در ردیف سوم جدول۶ وارد شده است. سهم بالاسری عوامل کارگاهي مربوط به هر پروژه در ردیف پنجم جدول۶ قابل مشاهده می‌باشد.

۳٫۱٫۳ هزینه بالاسری تهیه مدارک فني و مکاتبات و تهیۀ نقشه‌های کارگاهي و ازبیلت و هزینه‌های تحویل موقت و قطعي فرضیات در نظر گرفته شده در این بخش، جهت مطالعه موردی:

الف) هزینه فتوکپي و پرینت سیاه سفید به ازای هر برگ ۵۰۰ ریال (معادل ۰۰۰۵/۰ میلیون ریال).

ب ) فتوکپي و پرینت رنگي به‌ازای هر برگ ۲۰۰۰ ریال (معادل ۰۰۲/۰ میلیون ریال). لازم به ذکر است که فقط گزارش ماهانه شامل پرینت‌های رنگي می‌باشد.

ج) فرض بر این که هر مکاتبه‌ای که با مشاور یا کارفرما انجام می‌شود به طرف دیگر رونوشت داده خواهد شد.

ه) بطور متوسط روزی ۳ برگ نامه به مشاور یا کارفرما ارسال می‌شود (به طرف مقابل رونوشت داده می‌شود).

و) هزینه‌های مربوط به تحویل موقت و تحویل قطعي جهت هر پروژه ۳۰ میلیون ریال در نظر گرفته شده است که در ردیف پنجم جدول۷ به‌طور متوسط در هر ماه محاسبه گردیده است.

براساس فرضیات عنوان شده، هزینه‌های ماهیانه مربوط به موارد جانبي در جدول۷ و هزینه بالاسری موارد جانبي مربوط به هر پروژه در جدول۸ محاسبه گردیده است.

۴٫۱٫۳ هزینه بالاسری سفر مدیران پروژه فرضیات در نظر گرفته شده در این بخش جهت مطالعه موردی:

الف) بازدید از پروژه توسط مدیران پروژه: هفته‌ای یک بار (هر سال، ۵۲ هفته را شامل می‌شود).

ب) بازدید از پروژه به‌صورت ماهیانه توسط سایر مدیران: چهار مدیر (معاونت مالي و اداری، فني، اجرایي و پشتیباني) جهت رتبه(۱)و دو مدیر جهت رتبه ۳٫

ج) هزینه ایاب و ذهاب برای هر بازدید در شهرستان: بطور متوسط ۵/۱ میلیون ریال (معادل ۰۰۱۵/۰ میلیارد ریال).

براساس فرضیات عنوان شده، هزینه بالاسری سفر مدیران مربوط به هر پروژه در جدول ۹ محاسبه گردیده است.

۵٫۱٫۳ هزینه تهیه اسناد جهت شرکت در مناقصه

همان‌طور که در فرضیات کلي این پژوهش عنوان شد، یک شرکت پیمانکاری به طور متوسط در ۸ مناقصه شرکت، تا در نهایت در یکي از آنها برنده شود. هزینه تهیه اسناد مناقصه ۵/۱ میلیون ریال معادل ۰٫۰۰۱۵ میلیارد ریال فرض شده است. هزینه تهیه اسناد مناقصه در مطالعه موردی در جدول ۱۰ وارد شده است.

۶٫۱٫۳ هزینه بالاسری تهیه انواع ضمانت‌نامه‌ها (ضمانت‌نامه شرکت در مناقصه، انجام تعهدات و پیش پرداخت).

بخشنامه شماره ۴۲۹۵۶/ت ۲۸۴۳۹ ه مورخ ۱۱/۸/۸۲ هیأت وزیران درخصوص آیین‌نامه تضمین برای معامالت دولتي، انواع ضمانت‌نامه‌ها و نحوه تهیه آنها را شرح داده است ]۱۵[.

۱٫۶٫۱٫۳ ضمانت‌نامه شرکت در مناقصه

درخصوص ضمانت‌نامه شرکت در مناقصه که تابعي از مبلغ برآورد اولیه در مناقصه می‌باشد به شرح جدول ۱۱ عمل می‌شود.

جدول ۷ -هزینه ماهيانه موارد جانبی در کارگاه در مطالعه موردی (مبالغ به ميليون ریال)

 

 

جدول ۸ -هزینه موارد جانبی مطالعه موردی (مبالغ به ميليارد ریال)

 

جدول ۹ -هزینه سفر مدیران پروژه مطالعه موردی (مبالغ به ميليارد ریال)

جدول ۱۰ -هزینه تهيه اسناد جهت شرکت در مناقصه در مطالعه موردی (مبالغ به ميليارد ریال)

 

جدول ۱۱ -مبلغ ضمانت‌نامه شرکت در مناقصه (مبالغ به ميليارد ریال)

 

جدول ۱۲ -هزینه تهيه ضمانت‌نامه شرکت در مناقصه مطالعه موردی (مبالغ به ميليارد ریال)

 

جدول ۱۳ -هزینه تهيه ضمانت‌نامه انجام تعهدات مطالعه موردی (مبالغ به ميليارد ریال)

 

مبلغ ضمانت‌نامه شرکت در مناقصه با توجه به مبلغ اولیه هر قرارداد و با استفاده از جدول۱۱ محاسبه گردیده و در ردیف سوم جدول ۱۲ وارد شده است (همان‌طور که در فرضیات کلي پژوهش عنوان شد، یک شرکت پیمانکاری به طور متوسط در هشت مناقصه شرکت، تا در نهایت در یکي از آنها برنده شود).

مطابق استعلام انجام شده از بانک‌مرکزی، جهت صدور ضمانت‌نامه شرکت در مناقصه و سایر ضمانت‌نامه‌ها بایستي به ترتیب ۱% و ۲۵/۱% مبلغ ضمانتنامه (یکساله)، به‌عنوان کارمزد به بانک پرداخت شود. ضمانت‌نامه شرکت در مناقصه عموماً سه ماهه می‌باشد و لذا ضریب ۲۵/۰ در محاسبات مربوط به ردیف چهارم جدول ۱۲ لحاظ شده است]۱۷[.

۳-۱-۶-۲- ضمانتنامه انجام تعهدات:

مبلغ ضمانت‌نامه انجام تعهدات ۵ درصد مبلغ اولیه هر قرارداد می‌باشد که هزینه تهیه این ضمانت‌نامه جهت هر پروژه در جدول ۱۳ محاسبه شده است. همان‌طور که قبالاً عنوان شد جهت صدور این ضمانت‌نامه بایستي ۱٫۲۵ % مبلغ تضمین (یکساله) به بانک پرداخت شود؛ لذا، با توجه به اینکه زمان انجام هر پروژه دو سال می‌باشد ضریب ۲ در محاسبات ردیف چهارم جدول ۱۳ لحاظ شده است.

۳-۱-۶-۳- ضمانت‌نامه پیش پرداخت:

فرض می‌شود که نمودار تجمعي هزینه-زمان جهت پروژه ۲۰۰ میلیارد ریالي مطابق شکل۳ می‌باشد و صورت وضعیت‌های موقت ماهیانه تنظیم می‌شوند.

مطابق ماده ۳۶ شرایط عمومي پیمانهای سه عاملي، جهت تقویت بنیۀ مالي پیمانکار، مبلغي معادل ۲۰ درصد مبلغ اولیه پیمان، به‌عنوان پیش پرداخت در سه قسط به پیمانکار پرداخت می‌شود که هشت درصد از آن، هنگام تحویل زمین و ۶٫۵ درصد، بعد از تجهیز اولیه کارگاه پرداخت می‌شود (اصولاً با توجه به اینکه پیمانکار می‌بایست ظرف مدت ۱۵ روز نسبت به تجهیز اولیه کارگاه اقدام نماید، معمولاً پیش پرداخت اول و دوم به‌صورت یکجا و بعد از تجهیز اولیه کارگاه پرداخت می‌شود) و پیش پرداخت سوم نیز، بعد از پیشرفت ۳۰ درصد ریالي پروژه پرداخت می‌شود.

مبلغ تضمین ضمانت‌نامه پیش پرداخت معادل مبلغ پیش پرداخت می‌باشد؛ برای مثال مبلغ تضمین پیش پرداختِ اول و دوم، برابر ۱۴٫۵ درصد مبلغ اولیه پیمان می‌باشد که در ردیف سوم جدول ۱۴، برای مطالعه موردی این پژوهش وارد شده است و همان‌طور که قبلاً نیز عنوان شد، جهت صدور ضمانت‌نامه پیش پرداخت ۱٫۲۵ درصد مبلغ تضمین به‌عنوان کارمزد دریافت می‌شود که این کارمزد، در ردیف چهارم جدول۱۴ وارد شده است. با توجه به اینکه مدت زمان انجام پروژه دو سال می‌باشد در محاسبات ردیفِ چهارمِ جدول۱۴، ضریب ۲ نیز لحاظ گردیده است.

شکل ۳ -نمودار پيشرفت ریالی تجمعی پروژه ۲۰۰ ميليارد ریالی

هزینه تهیه ضمانت‌نامه پیش پرداخت سوم مربوط به مطالعه موردی، در جدول ۱۵ وارد شده است.

مطابق شکل ۳، در پایان ماه دهم، ۳۰ درصد از مبلغ ریالي پروژه به اتمام می‌رسد، لذا مدت اعتبار ضمانت نامۀ آخرین پیش پرداخت بایستي ۱۴ ماه باشد (با توجه به مدت پروژه که دو سال می‌باشد).

لذا در محاسباتِ کارمزد ضمانت‌نامه پیش پرداخت سوم (ردیف چهارم جدول ۱۵،) بایستي ضریب ۱۶۷/۱(نسبت ۱۴ به ۱۲) نیز لحاظ گردد. برای مثال، کارمزد ضمانت‌نامه پیش پرداخت سوم پروژه ۲۰۰ میلیارد ریالي به‌صورت زیر (معادلات (۲) و (۳)) محاسبه می‌شود.

۷٫۱٫۳ وجوه نقدی آن قسمت از حسن انجام کار که نزد کارفرماست.

 فرضیات:

الف) دوره تضمین پروژه دو سال می‌باشد.

ب) با توجه به اینکه کارفرما در آزادسازی ۸۰ حسن انجام کار در قبال اخذ ضمانت مختار می‌باشد فرض بر عدم آزادسازی مبلغ فوق گردیده است.

مطابق ماده ۳۵ شرایط عمومي پیمان‌های سه عاملي از مبلغ هر پرداخت به پیمانکار، معادل ۱۰درصد به‌عنوان تضمین حسن انجام کار کسر و در حساب سپرده نزد کارفرما نگهداری می‌شود؛ که طبق ماده ۴۰، نصف این مبلغ پس از تصویب صورت وضعیت قطعي و نصف دیگر پس از تحویل قطعي آزاد می‌شود. مطابق ماده ۴۰، شش ماه پس از تحویل موقت، تصویب صورت وضعیت قطعي به طول می‌انجامد (پیمانکار ظرف مدت یکماه، صورت وضعیت قطعي را تنظیم نموده، مشاور ظرف مدت سه ماه آنرا بررسي نموده و کارفرما نیز، ظرف مدت دو ماه آنرا تصویب می‌نماید).

براساس فرضیات انجام شده و ماده فوق، واضح است که نصف حسن انجام کارِ صورت وضعیت موقتِ اول، ۲۹ماه و پنج درصد از صورت وضعیتِ موقتِ دوم، ۲۸ ماه نزد کارفرما باقي می‌ماند و به همین ترتیب ادامه می‌یابد تا اینکه ۵ درصد از صورت وضعیتِ موقتِ بیست و چهارم، ۶ ماه نزد کارفرما باقي می‌ماند.

همچنین نصف باقيمانده از مبلغِ حسن انجام کار مربوط به‌صورت- وضعیت موقتِ اول، ۴۷ ماه، ۵ درصد از صورت وضعیت موقت دوم، ۴۶ ماه نزد کارفرما باقي می‌ماند و به همین ترتیب ادامه می‌یابد تا اینکه ۵ درصد باقيمانده از صورت وضعیت موقت بیست و چهارم، ۲۴ ماه نزد کارفرما باقي می‌ماند.

جهت محاسبه سود وجوه نقدی باقيمانده نزد کارفرما، اگر سود سالیانه به طور متوسط ۲۰ درصد نظر گرفته شود (سود ماهیانه ۱٫۶۶۷ درصد خواهد بود)، سود وجوه نقدی نصفِ اول حسن انجام کار در نزد کارفرما، جهت پروژه ۲۰۰ میلیارد ریالي که بعد از تصویب صورت وضعیت قطعي آزاد می‌شود ۲٫۸۶۵۶ میلیارد ریال خواهد بود و سود وجوه نقدی نصف باقيمانده حسن انجام کار در نزد کارفرما، جهت پروژه ۲۰۰ میلیارد ریالي که بعد از تحویل

قطعي آزاد می‌شود ۵٫۸۶۶۲ میلیارد ریال خواهد بود (معادلات (۴) و (۵) را ببینید).

 

درصد پیشرفت کار برای تمامي پروژه‌ها یکسان فرض می‌شود؛ لذا، با یک تناسب ساده بین مبالغ پروژه‌ها، سود حسن انجام کار نزد کارفرما جهت سایر پروژه‌ها محاسبه می‌شود ) جدول ۱۶ را ببینید(.

برای مثال سود حسن انجام کار پروژه هشت میلیارد ریالي، ۰٫۴۰(نسبت ۸ به ۲۰۰) برابر سود حسن انجام کار پروژه ۲۰۰ میلیارد ریالي می‌باشد.

۸٫۱٫۳ سود تنخواه در گردش پیمانکار، با توجه به وجوه پیش پرداخت نزد پیمانکار این هزینه جزء هزینه‌های منفي بوده (به دلیل اینکه وجه در نزد پیمانکار می‌باشد) و باید از هزینه بالاسری کسر شود.

در مطالعه موردی همانطور که قبالاً نیز عنوان شد (و شکل۳ نیز نشان می‌دهد) در پایان ماه دهم، درصد پیشرفت ریالي پروژه ۳۰ درصد می‌باشد و در این زمان قسط سوم پیش پرداخت که ۵٫۵ درصد از مبلغ پیمان را به خود اختصاص می‌دهد به پبمانکار پرداخت می‌شود.

با توجه به درصد پیشرفت ریالي ماهانه در شکل۳، محاسبات نشان می‌دهد که در مطالعه موردی مد نظر، با کسر ۵٫۵ درصد از صورت وضعیت‌ها مبلغ پیش پرداخت سوم، مستهلک نمی‌شود؛ لذا، هشت درصد بابت این پیش پرداخت از صورت وضعیت‌ها کسر می‌شود که از ماه دهم به بعد، علاوه بر ۱۴٫۵ درصدی که بابت کسورات پیش پرداخت اول و دوم در صورت وضعیت‌ها اعمال می‌شد ۲۲٫۵ درصد بابت کل پیش پرداخت، کسورات اعمال می‌شود.

از ماه دهم به بعد، با کسر ۸ درصد از صورت وضعیت‌های موقت بابت پیش پرداخت سوم، در ماه ۲۳ ام این پیش پرداخت مستهلک می‌گردد برای مثال در پروژه ۲۰۰ میلیارد ریالي آخرین کسورات مربوط به پیش پرداخت سوم از صورت وضعیت موقت بیست و سوم صورت می‌گیرد که مقدار آن تا ۰٫۲۸ میلیارد ریال می‌شود (معادلات (۶)، (۷) و (۸) را ببینید).

 

 

با توجه به اینکه مبلغ پیش پرداخت به تدریج با کسر از صورت وضعیتها مستهلک می‌گردد، واضح است که ۱۴٫۵ درصد از مبلغ صورتوضعیت موقت اول، یک ماه به‌صورت تنخواه نزد پیمانکار باقي می‌ماند و همین مقدار از صورت وضعیت دوم، دو ماه به‌صورت تنخواه نزد پیمانکار باقي می‌ماند و به همین ترتیب ادامه می‌یابد تا اینکه ۱۴٫۵ درصد از صورت- وضعیتِ موقتِ بیست و چهارم، ۲۴ ماه نزد پیمانکار به‌صورت تنخواه باقي می‌ماند. به طور مشابه، در مطالعه موردی پروژه ۲۰۰ میلیارد ریالي، هشت درصد از مبلغ صورت وضعیت موقت موقت یازدهم یکماه به‌صورت تنخواه نزد پیمانکار باقي می‌ماند و همین مقدار از صورت وضعیت موقت دوازدهم دو ماه به‌صورت تنخواه نزد پیمانکار باقي می‌ماند و به همین ترتیب ادامه می‌یابد تا اینکه هشت درصد از صورت وضعیتِ موقتِ بیست و دوم، ۱۲ ماه نزد پیمانکار به‌صورت تنخواه باقي می‌ماند و مقدار ۰٫۲۸ میلیارد ریال از صورتوضعیت بیست و سوم، ۱۳ ماه به‌صورت تنخواه نزدپیمانکار باقي می‌ماند ) معادلات (۹) و (۱۰) را ببینید).

درصد پیشرفت کار برای تمامي پروژه‌ها یکسان فرض می‌شود؛ لذا، با یک تناسب ساده بین مبالغ پروژه‌ها، سود تنخواه در گردش نزد پیمانکار جهت سایر پروژهها محاسبه می‌شود ) جدول ۱۷ را ببینید(.

۹٫۱٫۳ سود پیمانکار در مطالعه موردی

سود پیمانکار در هر یک از پروژه‌های مطالعه موردی به طور متوسط ۸ درصد در نظر گرفته می‌شود.

۱۰٫۱٫۳ هزینه‌های ثابت پروژه در مطالعه موردی

هزینه‌های ثابت (شامل بیمه و مالیات) در مطالعه موردی مد نظر مطابق جدول ۱۸ می‌باشد.

۲٫۳ محاسبه ضریب بالاسری مطالعه موردی و بحث:

جمع کسورات مربوط به ضریب بالاسری در جدول ۱۹ قابل مشاهده می‌باشد.

جدول ۱۴ -هزینه تهيه ضمانت‌نامه پيش‌پرداخت اول و دوم مطالعه موردی (مبالغ به ميليارد ریال)

 

جدول ۱۵ -هزینه تهيه ضمانت‌نامه پيش پرداخت سوم مطالعه موردی (مبالغ به ميليارد ریال)

 

جدول ۱۶ -سود حسن انجام کار نزد کارفرما در مطالعه موردی (مبالغ به ميليارد ریال)

 

جدول ۱۷ -سود تنخواه در گردش نزد پيمانکار در مطالعه موردی (مبالغ به ميليارد ریال)

 

جدول ۱۸ -هزینه‌های ثابت در مطالعه موردی (مبالغ به ميليارد ریال)

 

جدول ۱۹ -جمع نسبت هزینه‌های بالاسری به مبالغ پروژه‌ها در مطالعه موردی

با استفاده از عمل برگرداندنِ[۱] جمع کسورات (ردیف ۱۳ جدول ۱۹) و اعمال ضریب بالاسری مربوط به سود (۰۸/۱)، می‌توان ضریب بالاسری کل را یافت (تابع برگرداندن فقط جهت کسورات و هزینه‌های انجام شده اعمال می‌شود زیرا هدف تابع برگرداندن؛ یافتن ضریبي جهت پوشش هزینه‌های مکسوره می‌باشد) برای مثال ضریب بالاسری کل پروژه ۲۰۰ میلیارد ریالي مطابق ذیل (معادلات (۱۱ و ۱۲)) محاسبه می‌شود.

ضریب بالاسری سایر پروژه‌ها در جدول ۲۰ محاسبه شده است.

جدول ۲۰ -ضریب بالاسری پروژه‌های مطالعه موردی

 

همانطور که در جدول ۲۰ مشاهده می‌شود، با تغییر مبلغ قرارداد، ضریب بالاسری تغییر می‌یابد؛ این در حالي است که در فهرست‌بهای واحد پایه رشته راه، راه آهن و باند فرودگاه سال ۱۳۹۳، بدون توجه به مبلغ پیمان، ضریب بالاسری جهت کارهایي که به‌صورت مناقصه واگذار می‌شوند ۱٫۳ و در کارهایي که به‌صورت ترک‌تشریفات مناقصه واگذار می‌شوند ۱٫۲ در نظر گرفته شده است.

با فرض ضریب بالاسری ۱٫۳ بر مبنای کارکرد هر صورت وضعیت، در شکل ۴، میزان بالاسری متغیر و ثابت پرداختي از جانب کارفرما با میزان واقعي هزینه شده توسط پیمانکار در پروژه ۲۰۰ میلیارد ریالي مطالعه موردی مقایسه شده است. همانطور که در این شکل مشاهده می‌شود با افزایش پیشرفت ریالي پروژه، میزان بالاسری متغیرِ واقعيِ هزینه شده توسط پیمانکار نسبت به پرداختي از جانب کارفرما افزایش می‌یابد؛ در حالیکه میزانِ بالاسری ثابتِ هزینه شده با میزان دریافتي پیمانکار برابر می‌باشد.

شکل ۴ -مقایسه مبلغ دریافتی و هزینه کرد بالاسری ثابت و متغير در پروژه ۲۰۰ ميليارد ریالی مطالعه موردی

در شکل ۵، میزان هزینه‌های بالاسری واقعي با میزان دریافتي پیمانکار مقایسه شده است و همانطور که شکل ۴ نیز نشان داد این تفاوت مربوط به هزینه‌های بالاسری متغیر می‌باشد.

شکل ۵ -مقایسه هزینه بالاسری دریافتی از کارفرما با هزینه کرد واقعی پيمانکار در طول پروژه

براساس جدول ۲۰، نمودار ضریب بالاسری براساس مبلغ پیمان جهت پروژه‌های مطالعه موردی این پژوهش در شکل ۶ ترسیم شده است.

برای اینکه نتایج دقیق‌تری حاصل شود پنج شرکت رتبه ۲ و ۵ شرکت رتبه چهار نیز مورد مطالعه قرار گرفتند که جهت شرکت رتبه۲، دو پروژه ۱۲۵ میلیارد ریالي و جهت شرکت رتبه۴، دو پروژه ۲۵ میلیارد ریالي در یک سال فرض گردید. جهت جلوگیری از طولاني شدن مقاله، از آوردن محاسبات ضریب بالاسری پروژه‌های ایشان صرفنظر شده است(طبق محاسبات انجام شده ضرایب بالاسری یافت شده جهت پروژه ۲۵ میلیارد ریالي ۱٫۶۴ و پروژه

۱۲۵ میلیارد ریالي ۱٫۳۷ به‌دست آمد که این نتایج در شکل ۶ منعکس شده است).

همانطور که در شکل ۶ مشاهده می‌شود، ضریب بالاسری نسبت عکس با مبلغ اولیه پیمان داشته و هرچقدر مبلغ پیمان کاهش پیدا کند ضریب بالاسری افزایش پیدا خواهد نمود.

در این پژوهش، معادله (۱۳،) به کمک شکل ۶ و با استفاده از تقریب خطي، جهت تعیین ضریب بالاسری بر حسب مبلغ قرارداد (میلیارد ریال) پیشنهاد می‌شود.

 

که در آن y ضریب بالاسری و x مبلغ قرارداد بر حسب میلیارد ریال می‌باشد.

شکل ۶ -ضریب بالاسری بر حسب مبلغ قرارداد به ميليارد ریال

در پایان لازم به ذکر است که عنوان شود یکي از فرضیات مهم این پژوهش، مدت زمان انجام پروژه می‌باشد که براساس گزارش‌های معاونت راهبردی ریاست جمهوری در نظر گرفته شده بود و معادله پیشنهادی ضریب بالاسری بر مبنای مبلغ پیمان با تغییر مدت زمان انجام پروژه‌ها، تغیییر محسوسي خواهد نمود که جزء مطالعات آینده محققین این پژوهش خواهد بود.

۴٫ نتيجه‌گيری

هزینه‌های بالاسری حداقل ۳۰ تا ۵۰ درصد از مبلغ نهایي هر قراداد را به خود اختصاص می‌دهند؛ لذا کوچکترین اشتباه در نحوه محاسبه ضریب بالاسری در هنگام مناقصه، می‌تواند پروژه را با شکست مواجه کند. با توجه به این مهم، در این مقاله سعي گردید با مطالعۀ موردی رشته راه‌وترابری، کمبودها و کاستی‌های ضریب بالاسری نسبت به جایگاه سیستم فهرست بها بررسي و در پایان پیشنهاداتي جهت واقعي شدن قیمت پروژه‌ها ارائه گردد. در این راستا، اثبات گردید که با تغییر مبلغ قرارداد، ضریب بالاسری تغییر می‌یابد؛ به طوری‌که با افزایش مبلغ قرارداد ضریب بالاسری کاهش می‌یابد. همچنین با استفاده از تقریب خطي، معادله‌ای جهت تعیین ضریب بالاسری براساس مبلغ پیمان پیشنهاد گردید.

۵٫ مراجع

[۱] Ashraf, B. “Contractor Problems in construction projects”, ۴ th Int. Conf. on civil engineering, Tehran, Iran, pp. 65-72 (2008. (

 [۲] Shakeri, E., Afshar, M. R., Medghalchi, A. and Amiri, O. “Challenges of biddings in tenders of construction projects”, ۸ th Int. Conf. on construction project and management, Tehran, Iran, pp. (2012. (

[۳] Sweis, G., Sweis, R., Abu Hammad, A. and Shboul, A. “Delays in construction projects: The case of Jordan”, International Journal of Project Management, 26, pp. 665–۶۷۴ (۲۰۰۸. (

[۴].Http:// www. Jamejamonline.ir/ NewsPreview/ 950198135733257933.

[۵] Stumpf G. “Schedule delay analysis”, Cost Eng. J., 42(7), pp.32–۴۳ (۲۰۰۰. (

[۶] Alkass S., Mazerolle M. and Harris F. “Construction delay analysis techniques”, Constr. Manage Econ, 14(5), pp.375–۳۹۴ (۱۹۹۶. (

[۷] Doloi, H., Sawhney, A, Iyer, K.C. and Rentala, S. “Analysing factors affecting delays in Indian construction projects”, International Journal of Project Management, 30, pp. 479–۴۸۹ (۲۰۱۲. (

[۸] Fallahnejad, M. H. “Delay causes in Iran gas pipeline projects”, International Journal of Project Management, 31, pp. 136–۱۴۶ (۲۰۱۳. (

[۹] Sambasivan, M. and Soon, Y. W. “Causes and effects of delays in Malaysian construction industry”, International Journal of Project Management, 25, pp. 517–۵۲۶ (۲۰۰۷. (

[۱۰] Assaf, S. and Al-Hejji, S. “Causes of delay in large construction projects” International Journal of Project Management, 24, pp. 349–۳۵۷ (۲۰۰۶. (

[۱۱] Abd El-Razek, M.E., Bassioni, H.A. and Mobarak, A.M. “Causes of delay in building construction projects in Egypt”, Journal of Construction Engineering and Management, 134, pp. 831–۸۴۱ (۲۰۰۸. (

[۱۲] Abdul-Rahman, H., Takim, R. and Min, W.S. “Financial-related causes contributing to project delays”, Journal of Retail & Leisure Property, 8, pp.225–۲۳۸ (۲۰۰۹. (

[۱۳] Aibinu, A.A. and Odeyinka, H.A. “Construction delays and their causative factors in Nigeria”, Journal of Construction Engineering and Management, 132, pp.667–۶۷۷ (۲۰۰۶. (

[۱۴] Han, S.H., Yun, S., Kim, H., Kwak, Y.H Park, H.K. and Lee, S.H. “Analyzing schedule delay of mega project: lessons learned from Korea Train Express”, IEEE Transactions on Engineering Management, 56, pp. 243–۲۵۶ (۲۰۰۹. (

[۱۵] http://tec.mporg.ir/BMB/main.htm.

]۱۶[. شاه حسیني، و.«تخصیص بهینه منابع انساني در ساختار شرکت‌های ساختماني»، پایان نامه دکتری، دانشگاه صنعتي امیرکبیر، تهران )۱۳۹۰٫)

]۱۷[. الوواني، م.، آذر، ع.دانوایي فورد، ح.«روش شناسوي پوژوهش کیفي در مدیریت: رویکردی جامع»، انتشارات اشراقي، ۱۳۸۸٫

[۱۸] http://banki.ir/akhbar/1-news/1426 karmozdbanki. View publication stats