نقش برگزاری مناقصات دولتی در تحقق «تولید دانش‌بنیان و اشتغال‌آفرین»

عضو هیأت رئیسه مجلس، با بیان اینکه مردم در تولید دانش‌بنیان نقش پُررنگ‌تری از شرکت‌های دانش‌بنیان دارند گفت: تولید دانش‌بنیان اشتغال صنایع‌های‌تک و بهره‌وری تولیدات مردمی را افزایش می‌دهد. سید محسن دهنوی؛ عضو هیأت رئیسه مجلس شورای اسلامی و رئیس فراکسیون اقتصاد دانش‌بنیان، در گفت‌وگو با مهر، گفت: به طور کلی ادبیات و گفتمان اقتصاد […]

عضو هیأت رئیسه مجلس، با بیان اینکه مردم در تولید دانش‌بنیان نقش پُررنگ‌تری از شرکت‌های دانش‌بنیان دارند گفت: تولید دانش‌بنیان اشتغال صنایع‌های‌تک و بهره‌وری تولیدات مردمی را افزایش می‌دهد. سید محسن دهنوی؛ عضو هیأت رئیسه مجلس شورای اسلامی و رئیس فراکسیون اقتصاد دانش‌بنیان، در گفت‌وگو با مهر، گفت: به طور کلی ادبیات و گفتمان اقتصاد دانش‌بنیان و تولید ثروت از دانش و ارزش داشتن این مفهوم از اوایل دهه ۸۰ توسط شخص مقام‌معظم‌رهبری پایه‌گذاری شد. آن اوایل مخالفت‌های جدی هم برای این موضوع وجود داشت، یعنی یک نگاهی در دانشگاه‌ها وجود داشت که می‌گفتند: «علم برای علم است» و رهبری با این دیدگاه مخالفت کرد و جهت‌گیری علم را ایجاد ثروت و ارزش برای مردم عنوان کردند. وی افزود: آن‌طور که من خاطرم هست تا ۱۰، ۱۲سال پیش ۵۰ الی ۶۰ شرکت دانش‌بنیان در کشور وجود داشت ولی امروز این تعداد به نزدیک ۷۰۰۰ رسیده که آن را من حاصل پیگیری‌های رهبری می‌دانم. در حال‌حاضر نزدیک به یک درصد از تولید ناخالص داخلی(GDP) کشور متعلق به شرکت‌های دانش‌بنیان است و این رشد در دهه اخیر اتفاق بسیار بزرگی است و به نظر من بزرگ‌ترین دستاورد انقلاب اسلامی در دو دهه گذشته است. در واقع اگر در تاریخ هر ۱۰ را به چیزی می‌شناسند من دهه گذشته را دهه پیشرفت اقتصاد دانش‌بنیان کشور می‌گویم که این جز با پیگیری‌های مصرانه مقام‌معظم‌رهبری ممکن نبود. نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی، گفت: یک واقعیت آن است که شرکت‌های بین‌المللی در دنیا و مخصوصاً در ایالات متحده که بیشترین ارزش بازار، بیشترین سوددهی و بیشترین سهم از بازار را دارند و به بیانی ارزشمندترین سهام‌ها را در اختیار دارند چه شرکت‌های هستند. به طور مثال شرکت اپل که یک شرکت کاملاً دانش‌بنیان است یا مثلاً ایلانماسک که با تسلا و سایر برندهایش شناخته می‌شود و یا شرکت گوگل. در واقع در لیست بزرگ‌ترین و سودده‌ترین شرکت‌های این کشور، تمام ۱۰ شرکت اول دانش‌بنیان هستند، یعنی شرکت‌هایی که بر پایه فناوری و تکنولوژی بنا نهاده شده‌اند و این به معنای این است که اقتصاد دنیا از حالت سنتی به سمت کسب‌وکارهای دانش‌بنیان و فناور پایه حرکت می‌کنند. دهنوی؛ با بیان اینکه اکنون این درخت نورسیده به وقت ثمردهی رسیده است، افزود: این سهم از اقتصاد کشور هنوز خیلی کم است و هدف‌گذاری امسال رهبری افزایش سهم اقتصاد دانش‌بنیان از اقتصاد کشور است و با توجه به اینکه پایه‌هایش گذاشته شده است من معتقدم امکان آن وجود دارد. وی در پاسخ به این سؤال که اقتصاد دانش‌بنیان را چگونه باید تعریف کرد، گفت: اتفاقاً موضوع مهمی که پس از تأکید مقام‌معظم‌رهبری باید در رسانه‌ها به آن پرداخته شود این است که مردم و کسبه می‌پرسند اقتصاد دانش‌بنیان یعنی چه؟ این را به طور ساده من با یک مثال توضیح می‌دهم؛ مثلاً من یک کشاورز هستم و به شیوه سنتی که صد سال است کشت می‌شود کشاورزی می‌کنم، یعنی به یک شیوه متداول و با زمان‌بندی مشخصی بذر می‌کارم، کود می‌دهم، آبیاری می‌کنم و به همان شکل سنتی برداشت می‌کنم. این یک روش کشاورزی است که عمده کشاورزی ما اینگونه است. حال اگر این شیوه بخواهد دانش‌بنیان شود چگونه می‌شود؟ تولید دانش‌بنیان می‌گوید از دانش روز علم کشاورزی استفاده کن. مثلاً یک مهندس کشاورزی کنار من کشاورز می‌ایستد و می‌گوید برای این خاکی که داری باید از این بذر استفاده کنی، از این کود استفاده کن، شیوه آبیاری‌تان را تغییر دهید و از این قبیل توصیه‌ها می‌کند تا بهره‌وری کشاورزی را بیشتر کند. دهنوی؛ ادامه داد: در کنار این دانش، فناوری هم به کار می‌آید، یعنی مثلاً می‌گوید به جای اینکه دستی این کارها را انجام دهی با سیستم متفاوتی انجام دهید. مجموع این اقدامات موجب می‌شود که بهره‌وری و کیفیت محصول بالا رود و قیمت تمام شده هم پایین آید. حال به منظور ارتباط مردم، یعنی در این مثال کشاورزان با علم کشاورزی، نقش دستگاه‌های حاکمیتی پررنگ می‌شود تا ورود کند و برای کشاورز سازوکاری بچیند و در اختیار کشاورز قرار دهد. یعنی کشاورز نباید خودش دنبال مهندس کشاورزی بدود، بلکه دستگاه‌های دولتی باید تسهیلگری کند و مهندسان را از طرفی به کار گیرد و در اختیار این فرآیند قرار دهد. این میان نقش شرکت‌های دانش‌بنیان این است که خدمات را به صورت سیستمی ارائه کنند. شرکت‌های دانش‌بنیان باید فرآیندها را به منظور استفاده‌های مختلف به کار گیرند. رئیس فراکسیون اقتصاد دانش‌بنیان مجلس شورای اسلامی، گفت: عمداً حوزه کشاورزی را مثال زدم چون تأکید مقام‌معظم‌رهبری بود و درست هم بود چون نیاز اصلی کشور امنیت غذایی و اکثر مردم با این حوزه درگیر هستند ولی از طرفی واقعاً سهم شرکت‌های دانش‌بنیان در حوزه کشاورزی کم وضعیف است. وی تأکید کرد: اقتصاد و تولید دانش‌بنیان به معنای شرکت‌های دانش‌بنیان نیست، اتفاقاً نقش مردم در تولید دانش‌بنیان خیلی پررنگ‌تر است. اتفاقاً تولید دانش‌بنیان اقتصاد مردمی است؛ در همین مثال دیدیم که مردم و کشاورزان هستند که باید به سمت اقتصاد دانش‌بنیان بروند و شرکت‌ها صرفاً این فرآیند را تسهیل می‌کنند، یعنی فناوری را جمع می‌کنند و به خود مردم عرضه می‌کنند، بنابراین اینجا هم عناصر اصلی خود مردم هستند. عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس، گفت: ممکن است در برخی نقاط گفته شود که استفاده از فناوری‌های دانش‌بنیان جایگزین انسان می‌شود و اشتغال را کم می‌کند، مثلاً در خط تولید خودرو یک روبات به کار گرفته می‌شود و یا برای سم‌پاشی از پهپادهای خاص استفاده شود، شاید به ظاهر اشتغال کم شود ولی آن طرف در فرآیند ساخت این روبات یا پهپاد افراد بیشتری و آن هم اشتغال‌های‌تک و تخصصی ایجاد می‌شود و به صورت نمایی تولید و بهره‌وری را افزایش می‌دهد. دهنوی؛ در بیان اینکه چه صنایعی سهم بیشتری از اقتصاد دانش‌بنیان دارند، گفت: در چند صنعت دانش‌بنیان‌ها سهم خوبی دارند از جمله نظام سلامت (یعنی فرآیند تولید و نگهداری دارو و…) در صنعت میکروالکترونیک و ICT و همچنین در صنعت خدمات. یعنی مثلاً فروش اینترنتی. در پاسخ به اینکه آیا استارت‌آپ‌ها شرکت دانش‌بنیان محسوب می‌شوند یا خیر گفت: استارت‌آپ به شرکت‌هایی که به تازگی در حال رشد و شکل‌گیری و بر پایه فناوری و نوآوری هستند گفته می‌شود. بنابراین استارت‌آپ‌های می‌توانند بر پایه یک دانش باشند یا نباشند و صرفاً یک ایده جدیدی داشته باشند. در کشور ما مصطلح شده است که به شرکت‌های حوزه خدمات استارت‌آپ می‌گوییم در صورتی که بعضی از آن‌ها بالغ شده اند و استارت‌آپ نیستند. مثلاً یک سایت اینترنتی که یک شرکت بالغ شده است و اتفاقاً دانش و فناوری هم در حوزه توزیع محصول دارد و دانش‌بنیان است ولی دیگر استارت‌آپ نیست. وی با تأکید بر اینکه بنابراین در بحث دانش‌بنیان تأکید و اولویت ما بر حوزه تولید دانش‌بنیان است و در درجه بعد حوزه خدمات، گفت: مهم‌ترین کاری که ما در قانون جهش‌تولید دانش‌بنیان کرده‌ایم این است که برای حوزه دانش‌بنیان کشور به لحاظ ساختاری متولی تعیین کرده‌ایم؛ یعنی شورای راهبری دانش‌بنیان تعریف کرده‌ایم که رئیس جمهور رئیس آن شورا، معاون علمی فناوری رئیس جمهور نائب‌رئیس و دبیر شوراست و چند نفر از وزرای مربوط به حوزه تولید در این شورا عضو هستند. این شورا متولی خیلی از مسائل حوزه دانش‌بنیان از جمله تعیین مصادیق می‌شود. دهنوی؛ ادامه داد: نکته بعدی بحث تولید بار اول است. شرکت‌هایی وجود دارند که به صورت ‌های‌تک محصولی را تولید می‌کنند که تا پیش از این وارد می‌شده است و حال که این شرکت می‌خواهد تولید کند دستگاه دولتی داخلی می‌گوید باید در مناقصه شرکت کند و این شرکت دانش‌بنیان ما در مناقصه با نمایندگی شرکت‌های بزرگ دنیا که سال‌ها تولیدکننده بودند شرکت می‌کنند و نمی‌توانند رقابت کنند و شکست می‌خورند. وی افزود: همچنین دستگاه دولتی ویژگی‌ها و استانداردهایی می‌خواهند که شرکت‌های دانش‌بنیان نمی‌توانند پاس کنند و در نتیجه شرکت‌های ما هیچگاه نمی‌توانند تولیدکننده شوند و ما همیشه واردکننده خواهیم ماند. ما در این قانون مزایایی برای خرید بار اول از شرکت‌های دانش‌بنیان گذاشتیم یعنی به تشخیص همان شورا اگر محصولی برای بار اول بخواهد تولید شود و شرکت‌های دولتی بخواهند خرید کنند می‌توانند ترک‌تشریفات کنند. رئیس فراکسیون اقتصاد دانش‌بنیان مجلس شورای اسلامی، گفت: بحث بعدی پشتیبانی‌های مالی است؛ ما اینجا صندوق‌های پژوهش، فناوری و صندوق نوآوری شکوفایی معاونت علمی را تقویت کرده‌ایم و همچنین تأمین مالی از بازارسرمایه را برای شرکت‌های دانش‌بنیان تسهیل کرده‌ایم؛ یعنی سازوکاری دیده‌ایم که شرکت‌ها بتوانند از بازارسرمایه با چند مکانیسم تأمین مالی شوند. مثلاً یکی از مکانیسم‌ها این است که اگر شرکت‌های بزرگ بورسی بخواهند در حوزه تحقیق و توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان سرمایه‌گذاری کنند ما بخش سرمایه‌گذاری را به عنوان هزینه قابل قبول مالیاتی و معافیت مالیاتی در نظر می‌گیریم. دهنوی؛ گفت: همچنین نکته آخری که در این قانون دیده‌ایم مسیر دانش‌بنیان شدن صنایع بزرگ است که فکر می‌کنیم وقت آن رسیده است و ما در این مقطع قرار داریم. مثلاً گفتیم اگر یک شرکت بزرگ بخشی از درآمد خود را در شرکت‌های دانش‌بنیان سرمایه‌گذاری کند آن بخش را از مالیاتی که باید دهد کسر می‌کنیم و مزایایی از این جنس.