منابع مالی؛ معضل توسعه تولید برق از پسماند

یادداشت

منابع مالی؛ معضل توسعه تولید برق از پسماند

کمبود انرژی از مسائل روز است و با توجه به این حقیقت که سوخت‌های فسیلی روزی به پایان خواهد رسید، متخصصان در جست‌وجوی راه‌های جدیدی برای کسب انرژی هستند. یکی از راه‌هایی که نیاز انسان را به سوخت‌های فسیلی کاهش می‌دهد، استفاده از انرژی‌های پاک و انرژی‌های ناشی از بازیافت زباله است که به‌کارگیری این روش‌ها نه تنها انرژی مورد نیاز را تأمین می‌کند، بلکه حامی محیط‌زیست نیز است. بازیافت انرژی از مواد زائد و دورریز، علمی است که امروزه به آن توجه ویژه‌ای شده و روش‌های مختلف آن در حال آزمایش و امکان‌سنجی است. از جمله روش‌هایی که در تولید انرژی از مواد زائد و دورریز وجود دارد، می‌توان به روش‌های مستقیم مانند سوزاندن و روش‌های غیرمستقیم مانند کمپوست، پیرولیز، بیوگاز و سوخت حاصل از زباله اشاره کرد. سوخت حاصل از زباله نیز روشی کاربردی از تولید انرژی به وسیله زباله است که نه تنها ارزان و قابل دسترس بوده، بلکه سریع‌تر به انرژی مورد نظر تبدیل می‌شود. از میان انواع مختلف سوخت‌های حاصل از زباله مشخص شد که سوخت‌های متراکم شده به دلیل یکنواخت بودن و موجود نبودن مواد غیر قابل احتراق نسبت به سایر سوخت‌های تولیدی از ارزش حرارتی بالاتری برخوردار است. در واقع اگر مواد اولیه‌ای که از زباله بازیافت‏ می‌شود دارای قابلیت اشتعال بالایی باشد، سوخت حاصل از آن نیز توانایی تولید انرژی بیشتری دارد. سوخت‌های حاصل از زباله را می‌توان به صورت سوخت جایگزین یا همراه با سوخت‌های فسیلی برای تولید آب گرم، الکتریسیته و سایر مصارف صنعتی استفاده کرد؛ این سوخت در صنایع به عنوان سوختی پایدار از لحاظ اقتصادی مقرون به‌صرفه‌تر بوده و منبعی پایان‌ناپذیر با حداقل آلودگی است. با تبدیل زباله به سوخت می‌توان معضلات دفع نامناسب زباله که منجر به انتشار بیماری‌های خطرناک و ایجاد مناظر ناخوشایند می‌گردد، جلوگیری کرد و به حفظ محیط‌زیست کمک کرد. با پیشرفت تکنولوژی، بازیافت صنعتی زباله‌ها به مهم‌ترین چالش زیست محیطی و انسانی تبدیل شده و کشورهای مختلف رویه‌های متفاوتی را برای آن در پیش گرفته‌اند. کشورهای صنعتی معمولاً دارای بالاترین نرخ تولید زباله است؛ زیرا تولید و مصرف کالا در این کشورها بسیار بوده، اما نکته اساسی که از شاخصه‌های توسعه محسوب می‌شود، درصد بازیافت و فرهنگ مدیریت زباله است. در کشورهای توسعه یافته‌ای از جمله آلمان ۸۰ درصد زباله‌ها بازیافت می‌شود، در حالی که در ایران کمتر از پنج درصد زباله به چرخه استفاده بازمی‌گردد. از سوی دیگر در کشورهای توسعه یافته خدمات جمع‌آوری محصولات قابل بازیافت بسیار بالاست و تأسیسات فرآوری و بازیافت، بسیار پیشرفته و بازار محصولات بازیافتی، گسترده است. در همین حال روش‌های عملی شده برای کاهش آسیبی که زباله‌ها به سلامت و محیط وارد می‌کند کاملاً شناخته شده است.

مدیریت استفاده بهینه از بازیافت زباله

محدودیت منابع انرژی و مشکلات ناشی از مصرف سوخت‌های فسیلی، رشد بی‌رویه جمعیت شهرها و افزایش آن‌ها و مصرف‌گرایی روبه افزایش نوین موجب شده که حجم زیاد زباله‌های آلی تولیدی سلامت جامعه بشری را به خطر اندازد. در حال‌حاضر بیوگاز به عنوان یکی از منابع عمده تأمین انرژی در دنیا مطرح است و این گاز را به طور مستقیم در تأمین انرژی حرارتی و روشنایی و هم به عنوان یک گزینه مناسب برای استفاده در مولدهای احتراق داخلی، میکروتوربین‌ها و پیل‌های سوختی برای تولید برق مورد استفاده قرار می‌گیرد.

تولید برق از زباله و فضولات

با ساخت و توسعه نیروگاه‌های بیوگاز علاوه بر تأمین بخشی از انرژی مورد نیاز، می‌توان گامی مؤثر در زمینه بحران عظیم ناشی از زباله‌های شهری و کاهش انتشار آلاینده‌های زیست محیطی برداشت که این عمل دارای اثرهای اقتصادی و اجتماعی چشمگیری خواهد بود. امروزه تفکیک، بازیافت و استفاده از زباله با عنوان طلای سیاه، یکی از مهم‌ترین شاخص‌های توسعه پایدار برای کشورها محسوب می‌شود و تولید برق از زباله در کشورهای توسعه یافته به دقت، با سرعت و قانونمند مورد تحقیق، بررسی و اجرا قرار گرفته است.

وضعیت تولید برق از زباله در ایران

ظرفیت تولید برق در نیروگاه‌های پسماند ایران حدود ۱۱ مگاوات است که از پنج نیروگاه در شهرهای شیراز، تهران و مشهد تولید می‌شود. در تهران علاوه بر تولید برق از زباله از فاضلاب نیز تولید برق را شاهد هستیم. مشکل اصلی در راه توسعه تولید برق از پسماند در ایران کمبود منابع مالی است و باید منابع مالی لازم برای خرید تضمینی برق از این نیروگاه‌ها پیش‌بینی شود، از سوی دیگر تولید برق از پسماند حدود دو برابر گران‌تر از بقیه انواع نیروگاه‌ها و تجدیدپذیرهای بادی و خورشیدی است.

تبدیل تهدیدها به فرصت

پسماندهای شهری، بیمارستانی و صنعتی، تولید ناخواسته حاصل از فعالیت‌های انسانی است که هر یک از آن‌ها مشکل‌های زیست‌محیطی و بهداشتی بسیاری را ایجاد می‌کند و تهدیدی برای زندگی بشر محسوب می‌شود به طور مثال پسماندهای درمانی و بهداشتی سرچشمه انواع بیماری است که حتی کمپوست یا دفن این پسماندها همراه با زباله‌های شهری در زمین نیز مشکل‌های زیادی از نظر بهداشتی ایجاد می‌کند. اگر مدیریت درستی نسبت به هر یک از این پسماندهای ناخواسته و خطرناک محیط‌زیست و سلامت شود، می‌توان این تهدیدها را تبدیل به فرصت کرد.

حمیدرضا یوسفی؛ دکترای شیمی آلی