گروه محیط‌زیست- جنگل‌های زاگرس در غرب کشور، ذخایر طبیعی با ارزشی هستند که در آن‌ها تنوع بالایی از گونه‌های گیاهی و جانوری وجود دارد. متأسفانه این اکوسیستم‌ها، به دلایل مختلفی از جمله تبدیل اراضی، بهره‌برداری‌های بی‌رویه، چرای دام، آتش‌سوزی، برداشت چوب و در سال‌های اخیر خشکسالی در معرض خطر تخریب قرار گرفته و روز […]
گروه محیط‌زیست- جنگل‌های زاگرس در غرب کشور، ذخایر طبیعی با ارزشی هستند که در آن‌ها تنوع بالایی از گونه‌های گیاهی و جانوری وجود دارد. متأسفانه این اکوسیستم‌ها، به دلایل مختلفی از جمله تبدیل اراضی، بهره‌برداری‌های بی‌رویه، چرای دام، آتش‌سوزی، برداشت چوب و در سال‌های اخیر خشکسالی در معرض خطر تخریب قرار گرفته و روز به روز از تعداد و کیفیت گونه‌های گیاهی و جانوری آن کاسته می‌شود. به‌طوری‌که براساس منابع موجود امروزه جنگل‌های زاگرس و پوشش گیاهی آن که بسیاری از گونه‌های آن نایاب هم هستند در معرض خطر نابودی قرار گرفته است.
به گزارش مناقصه‌مزایده، این ناحیه با مساحتی حدود ۱٫۶ میلیون هکتار از کیلومتر ۲۵ پیرانشهر به سردشت در استان آذربایجان‌غربی شروع و به شهرستان فیروزآباد فارس ختم می‌شود. جنگل‌های این ناحیه در استان‌های آذربایجان غربی، کردستان، کرمانشاه، ایلام، لرستان، چهارمحال‌وبختیاری، خوزستان، اصفهان، کهگیلویه‌وبویراحمد و قسمتی از استان فارس پراکنده هستند. البته علاوه بر استان‌های فوق هنوز بقایای گونه ی اصلی زاگرس یعنی بلوط در استان‌های همدان و مرکزی رویش دارد که دلیل قابل مشاهده‌ای بر گستره ی وسیع‌تر جنگل‌های زاگرس از گذشته تا به امروز است.
ناحیه زاگرس به جنگل‌های بلوط غرب کشور گفته می‌شود. درخت اصلی در این جنگل‌ها بلوط است. آب و هوای زاگرس به سبب قرار داشتن در کنار آب و هوای مختلف همانند ایرانتورانی و صحراسندی، گرمسیری و همچنین تأثیر پذیری از آب و هوای آناتولی و دریای سیاه بسیار گوناگون است.
جنگل‌های زاگرس به عنوان وسیع‌ترین ناحیه رویشی ایران، حدود ۴۰ درصد کل جنگل‌های ایران را به خود داده است. این ناحیه رویشی تحت‌عنوان جنگل‌های خشک و نیمه‌خشک طبقه‌بندی می‌شوند. جنگل‌های زاگرس یکی از مهم‌ترین منابع تولید آب کشور به حساب می‌آیند. به‌طوری‌که براساس منابع موجود سالانه ۱۵۴ میلیارد متر مکعب آب در این منطقه رویشی تولید می‌شود. وجود رودخانه‌های پرآبی که از این جنگل‌ها سرچشمه می‌گیرند، سبب شده که این منطقه تمرکز جمعیتی بالایی نیز داشته باشد. به‌طوری‌که در این محدوده رویشی حدود یک‌میلیون نفر به‌طور مستقیم با جنگل در ارتباط هستند. علاوه بر این جلوگیری از فرسایش خاک، حفظ حیات‌وحش منطقه، افزایش تنوع زیستی و پایداری منطقه، تلطیف آب و هوا، حذف آلودگیهای زیست‌محیطی، ترسیب کربن، حفظ رطوبت خاک، تعلیف دام، محصولات فرعی، گیاهان دارویی، چوب سوخت و ساختمان و هزاران فایده دیگری که به صورت مستقیم یا غیرمستقیم عاید انسان‌ها می‌شود، به واسطه وجود این جنگل‌هاست.
مهم‌ترین عوامل تخریب جنگل‌های زاگرس
تأمین سوخت هیزمی و مصارف روستایی
همواره در سیاهه عمده‌‌ترین عوامل تخریب جنگل‌های زاگرس قرار داشته است. هرچند در سال‌های اخیر توسعه زیرساخت‌های تغییر الگوی سوخت و جایگزینی سوخت‌های فسیلی، روند استفاده از سوخت‌های هیزمی در آبادی‌های داخل و حاشیه جنگل را کاهش داده است اما کماکان در مناطق دور افتاده و فاقد جاده‌های دسترسی و جایگاه‌های سوخت فسیلی، جنگل‌ها منبع اصلی تأمین سوخت و مصارف روستایی به حساب می‌آیند.
سالانه درختان زیادی برای تأمین چوب سوخت توسط جنگل‌نشینان، قطع و سرشاخه زنی می‌شود. در این میان درختان بلوط به جهت بالا بودن کیفیت زغال آن، بیش‌تر از سایر گونه‌ها قربانی می‌شوند.
چرای پرشمار دام
جنگل‌های این ناحیه رویشی در تأمین و تولید پروتئین کشور نقش اساسی را بازی می‌کنند. به عبارتی زاگرس با حدود ۵ میلیون هکتار جنگل و حدود ۱۰ تا ۴۰ میلیون هکتار مرتع، یکی از مهم‌ترین قطب‌های دامپروی کشور است. اما باید توجه داشت که این تولید در ازای تخریب و از بین رفتن بسیاری از گونه‌های ارزشمند گیاهی منطقه است. به نظر می‌رسد در این جنگل‌ها تعادل مناسبی بین تعداد دام‌ها و ظرفیت مرتع وجود ندارد. به‌طوری که براساس منابع موجودظرفیت فعلی جنگل‌ها و مراتع کم‌تر از یک سوم تعداد واحد دامی است.
آتش‌سوزی‌ها
یکی از عوامل مهم دیگری که آینده جنگل‌های زاگرس را مورد تهدید قرارداده است، آتش‌سوزی‌های عمدی و غیرعمدی در عرصه این جنگل‌هاست. آتش‌سوزی، سبب از بین رفتن بسیاری از گونه‌های گیاهی و جانوری و از بین بردن خشکه دارها، لاشبرگ‌ها و مواد آلی خاک شده و سبب تخریب چرخه‌های عناصر موجود در یک اکوسیستم می‌شود که در نهایت از بین رفتن اکوسیستم جنگلی را به همراه دارد
توسعه زیرساخت‌ها
توسعه زیرساخت‌ها از جمله جاده‌سازی، خطوط انتقال برق، تلفن، گاز و غیره از جمله مواردی که سبب تخریب رویشگاه‌های جنگلی و به هم خوردن اکوسیستم آن اکثر نقاط دنیا می‌شود.
ریزگردها
ریزگردها با اختلال در عمل فتوسنتز و چرخه طبیعی گیاه آن‌را از کار انداخته و کاهش بارندگی و افزایش دما نیز باعث می‌شود درخت روزبه‌روز ضعیف‌تر شده و به سادگی در معرض بیماری‌های مختلف قرار می‌گیرد.
خشکسالی
در سال‌های اخیر، خشکسالی‌ها و پدیده گرد و غبار، به عنوان یکی از دیگر از عوامل تخریب جنگل‌های زاگرس مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. به‌طوری‌که امروزه شاید مهم‌ترین دلیل تخریب و از بین رفتن درختان، به ویژه در استان ایلام و استان‌های مجاور، پدیده خشکیدگی درختان بلوط است. به نظر می‌رسد جلوگیری از این پدیده توسط مردم و مسؤولان کار بسیار سخت و امکان ناپذیری است.
جنگل‌های زاگرس ضعیف شده‌اند
مواردی که موجب تخریب جنگل‌های زاگرس شده‌اند، چشمگیر و اساسی بوده‌اند.
نظر یک کارشناس محیط‌زیست در خصوص کاهش جنگل‌های بلوط زاگرس این است: تاکنون هیچ اقدام علمی آماری و یا مقایسه چندین ساله از وضعیت جنگل‌ها صورت نگرفته تا بتوانیم به صراحت از کاهش درصدی آن با اختصاص دادن یک عدد صحبت کنیم.
هومان‌خاکپور با بیان این‌که دو نوع تخریب جنگلی با عناوین کمی و کیفی وجود دارد، افزود: جنگل‌های بلوط زاگرس با تخریب کیفی مواجه است، تخریبی که خطرناک بوده و کم‌تر به چشم می‌آید.
وی ادامه داد: تخریب کم‌تر کیفی به معنای کاهش تعداد درخت در واحد سطح است که با چشم غیرکارشناسی قابل رؤیت نیست.
خاکپور بیان داشت: با تخریب کیفی جنگل‌ها، نظم و تعادل آن را بر هم زده و موجب ضعف اکولوژیکی و توان آن شده‌ایم.
کارشناس محیط زیست تأکید کرد: خشکیدگی و طغیان آفات در جنگل‌های بلوط زاگرس نشان از ضعیف شدن جنگل‌ها است.
خاکپور ادامه داد: با دخالت‌های بی‌جایمان توان زادآوری طبیعی جنگل را کاهش داده و جنگل کم قدرت ما، کاملاً آماده طغیان هر نوع بیماری شده است.
وی تصریح کرد: بیش از ۱۸ تا ۲۰میلیون از درختان جنگل‌های بلوط زاگرس درگیر بیماری، زغال، سوسک چوب‌خوار و خشکیدگی شدند.
به هر روی جنگل‌های زاگرس میراث هزاران ساله طبیعت ایران در خطر قرار گرفته است. وجود این نعمت‌الهی برای ما و آیندگان بسیار مهم و ضروری است. آن چه که بر این جنگل‌ها گذشته است، بخشی مربوط به سوءمدیریت و بخش دیگر از تغییرات آب و هوایی است. آن‌چه که ما می‌توانیم در بخش مدیریت بحران انجام دهیم برای بقای این ذخایر کشور مهم است.
منابع:
دانشگاه علم و صنعت – مرکز پژوهش و فن‌آوری علم و توسعه
باشگاه خبرنگاران جوان
این مطلب بدون برچسب می باشد.
دیدگاه بسته شده است.