انتقال تکنولوژی یا بازار تکنولوژی

 

مجتبی قدیری

همه کشور‌‌ها به دنبال انتقال تکنولوژی هستند. با این تفاوت که برخی کشورهای پیشرفته به جای خرید تکنولوژی از دیگر کشورها، زمینه جذب نخبگان را فراهم نموده‌اند و با جذب نخبگان کاستی‌‌‌ها و نواقص تکنولوژیکی خود را جبران می‌کنند. این امر به نسبت خرید تکنولوژی بسیار ارزان‌تر و مطمئن‌تر می‌باشد.  در این میان، کشورهایی که زمینه و توان جذب نخبگان را ندارند، به دنبال خرید تکنولوژی هستند. البته دارندگان تکنولوژی نیز به راحتی داشته‌های خود را برای فروش عرضه نمی‌کنند و تکنولوژی‌های قدیمی و آلاینده که از نظر محیط‌زیستی خطرناک است را می‌فروشند.

در کشور ما نیز چند سالی است که بحث انتقال تکنولوژی به شدت پیگیری می‌شود، اما بررسی شاخص‌های مختلف در زمینه انتقال تکنولوژی نشان می‌دهد که انتقال تکنولوژی در کشور ما نتوانسته موفقیت‌آمیز باشد و همچنان وابستگی شدیدی در تکنولوژی (سخت‌افزار، انسان‌افزار، اطلاعات‌افزار و سازمان) دیده می‌شود. این وابستگی تکنولوژیک حاکی از آن است که ایران در زمینه بومی‌سازی و توسعه تکنولوژی انتقال یافته، عملکرد ضعیفی داشته است. دلیل این امر وجود چالش‌‌‌ها و موانع متعدد ساختاری، مدیریتی و فرهنگی-اجتماعی است.

انتقال موفق تکنولوژی نیاز به شناخت اهداف صنعت، منابع تکنولوژی، نحوه ابداع و نحوه انتقال، روش‌های انتقال، فاکتورهای تأثیرگذار، نحوه جذب و نحوه توسعه آن دارد و هریک از آن شناخت‌ها متکی به تخصص ویژه خود است. بدون استفاده از کارشناسان انتقال تکنولوژی و اصول مدیریتی آن، معمولاً عمل انتقال یا اصولاً صورت نمی‌گیرد و یا انتقال تکنولوژی مربوطه به صورت ناقص و نیم‌بند انجام می‌شود.

ضمن آن‌که انتقال تکنولوژی فرایند پیچیده و دشواری است. خرید و انتقال تکنولوژی بدون مطالعه و بررسی لازم، نه تنها مفید نخواهد بود، بلکه ممکن است علاوه بر هدررفتن سرمایه و زمان، به تضعیف تکنولوژی ملی نیز بینجامد. نگاه به انتقال باید به‌عنوان فرایندی باشد که تکنولوژی وارداتی نه تنها برای تولید محصول به‌کار گرفته شود، بلکه زمینه‌ای برای خلق تکنولوژی جدید باشد.

حال با این دیدگاه می‌توان گفت تمامی شعارهایی که تاکنون از سوی برخی مسؤولان برای انتقال تکنولوژی به کشور بیان شده است به تضعیف تولید ملی منجر شده و از آن‌جا که تولید در کشور ما با چالش‌های بسیاری مواجه می‌باشد، این انتقال تکنولوژی تبدیل  به بازار مصرف مناسبی برای تکنولوژ‌‌ی‌ها شده است.

همان‌گونه که گفته شد، کشورهای دارنده تکنولوژی به این راحتی‌‌‌ها تکنولوژی را در اختیار دیگر کشور‌‌ها قرار نمی‌دهند و این‌که امروز برخی مدیران ادعا دارند در قراردادهای فی‌مابین به دنبال انتقال تکنولوژی به کشور هستند، باید پرسید کدام یک از معیارهای انتقال تکنولوژی را در قرارداد‌‌ها رعایت کرده‌اند و چقدر زمینه‌های این انتقال تکنولوژی را برای بخش‌های مربوطه فراهم نموده‌اند؟

این‌که شعار انتقال تکنولوژی بدهیم؛ بسیار راحت است، اما انتقال تکنولوژی بسیار سخت و دشوار می‌باشد، چرا که باید زیرساخت‌های فراوانی برای این انتقال مهیا نمود. زیرساخت‌هایی که گاه فراتر از حیطه کاری ماست.

مهم‌ترین نکته در این انتقال تکنولوژی این است که بخشی وجود داشته باشد تا بتواند حداکثر بهره‌برداری را از این انتقال داشته باشد. این درحالی است که متأسفانه این روزها، با توجه به بحران‌های موجود در پیش پای تولیدکنندگان داخلی، آن‌‌‌ها توانایی و ظرفیت پذیرش تکنولوژی‌های جدید و نو را ندارند.

امید است در کنار این همه سخن‌ گفتن از انتقال تکنولوژی، به فکر فراهم نمودن زیرساخت‌هایی برای این انتقال تکنولوژی باشیم، چرا که در حال حاضر بیش از آن‌که تکنولوژی به کشور وارد نماییم و در اختیار صنایع خود بگذاریم تا با آن تولیدات خود را به روز نموده و به رقابت با رقبا بپردازند، تکنولوژی‌‌‌ها را مسقیماً به بازار مصرف هدایت کرده‌ و تولیدکنندگان را زمینگیر کرده‌ایم، به‌گونه‌ای که دیگر توان تولید ندارند چه برسد به این‌که بخواهند با رقبای خارجی خود رقابت نمایند.‌ ای کاش بتوانیم چرخه انتقال تکنولوژی به کشور را درست کنیم تا با توجه به هزینه‌های گزافی که برای این انتقال صورت می‌گیرد، نتیجه‌ای نیز به دنبال داشته باشد.

 

به امید آن روز.