رییس سابق کارگروه تحول بانکی برای اصلاح بخش‌های ربوی نیاز به مدیران با صلاحیت داریم رییس سابق کارگروه طرح تحول بانکی با بیان این‌که در نظام بانکی ایران بعضی از معاملات شبهه ربا دارند، گفت: باید پیش از شروع اصلاح بخش‌های ربوی سیستم بانکی مدیرانی داشته باشیم که قدرت و صلاحیت لازم را داشته باشند. […]
رییس سابق کارگروه تحول بانکی
برای اصلاح بخش‌های ربوی نیاز به مدیران با صلاحیت داریم
رییس سابق کارگروه طرح تحول بانکی با بیان این‌که در نظام بانکی ایران بعضی از معاملات شبهه ربا دارند، گفت: باید پیش از شروع اصلاح بخش‌های ربوی سیستم بانکی مدیرانی داشته باشیم که قدرت و صلاحیت لازم را داشته باشند.
حسین عیوضلو در گفت‌وگویی با فارس به آثار برجامی ورود بانک‌های خارجی و شفافیت اطلاعات در حوزه بانک و همچنین بحث وجود ربا در معاملات و قراردادهای منعقد شده توسط بانک‌ها پرداخته که مشروح این مصاحبه در پی می‌آید:
*آثار ورود بانک‌های خارجی پس از برجام را به کشور و سیستم بانکی را چطور ارزیابی می‌کنید؟
به صورت کلی و به هر شکلی بنگاه‌های خارجی به ایران بیایند به خاطر این‌که کاراییشان بسیار بالا است وقتی با بنگاه‌های ایران رقابت می‌کنند موفق می‌شوند. در چنین شرایطی بنگاه‌های ایرانی ناچار هستند خودشان را بالا بکشند، بهره‌وری را بالا ببرند و یا برندهای اقتصادی را بالا ببرند. در نتیجه بانک‌های ایرانی یا بنگاه‌هایی که در حوزه بانکی فعالیت می‌کنند ناچار به این سمت می‌روند که تکنولوژی خود را بهتر کنند، کارایی را افزایش دهند و بهره‌وری را بالا ببرند. از این نظر هر بنگاه خارجی در ایران می‌تواند به این کار کمک کند.
این یک طرف موضوع است. از طرفی دیگر بانک‌های خارجی که بیایند تکنولوژی جدید و نرم‌افزارهای جدید می‌آورند. بانک‌های ایرانی ناچار می‌شوند بروند به این سمت و از اینها استفاده کنند که این هم کمک می‌کند بهره‌وری آن‌ها بالا برود.
در عین حال بانک‌هایی که به ایران وارد می‌شوند به علت توانایی بالایشان در رقابت با بانک‌های ایرانی که مدیران ناکارآمد و فاقد صلاحیت‌دارند باعث می‌شوند صاحبان سهام و ذی‌نفعان بانک‌های ایرانی مدیران فاقد صلاحیت را کنار بگذارند و آن‌ها را با مدیران لایق‌تر جایگزین کنند. این حضور هم در حوزه بانکی و هم در جایگاه‌های مدیریتی می‌تواند کمک خوبی به بانک‌ها باشد.
یک موضوع دیگر که الان ما گرفتار هستیم و مشکل داریم برقراری ارتباط با بعضی از بانک‌های کشورهای غربی است و این‌که بانک‌های خودمان نمی‌توانند به دلایلی این ارتباط را برقرار کنند. از طریق بانک‌های ما تبادل پول دشوار است و اگر آن‌ها در کشور شعبه داشته باشند از طریق شعبه آن‌ها می‌توان به راحتی تبادل مالی کرد و این موانعی که به نوعی تحریم و خصومت‌‌ها باعث آن شده است را بانک‌های خارجی می‌توانند کاهش داده و برطرف کنند. یعنی از این جهت هم ورود بانک‌های خارجی می‌تواند منافع خوبی برای اقتصاد کشور داشته باشد .
*آیا در حال حاضر بانک‌های ایرانی توان رقابت با بانک‌های خارجی را دارند؟
بانک‌ها ناچار و مجبور هستند به سمتی حرکت کنند که کاراییشان را بالا ببرند و رقابت کنند. این نفع بزرگی برای ایران است که ورود بنگاه‌های خارجی بنگاه‌ها و مدیران ناکارآمد را مجبور می‌کند که یا کنار بروند و یا با کارایی بالا کار کنند.
* شفافیت اطلاعات در بخش بانکی ایران را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
عیوضلو: اطلاعات به صورت کلی در دسترس مردم و ناظرین نیست و شفافیت در کل اقتصاد ایران مشکل دارد. در چند سال گذشته این مسأله بدتر هم شد. در دوره تحریم عده‌ای از فضای تحریم سوءاستفاده کردند و همه اطلاعات یا بخشی از اطلاعات را به دست مردم ندادند و این به بدتر کردن وضعیت شفافیت اطلاعاتی در ایران منجر شد. در بخش بانکی نیز به مانند کل بخش اقتصادی کشور شفافیت کم است.
یک بخش از شفافیت کمک می‌کند به بخش مالیاتی ما تا بتواند خوب و درست مالیات بگیرد. همچنین شفافیت به جلوگیری از رانت‌خواری و جلوگیری از فسادهای داخل نظام بانکی کمک می‌کند. همچنین وجه دیگری از شفافیت می‌تواند کمک کند به جلوگیری از پولشویی‌هایی که می‌تواند در بخش‌های مختلف اقتصادی انجام شود. یعنی به‌طور کلی شفافیت کمک‌های زیادی به کشور می‌کند. وضعیت مطلوبی نداریم که سریع همه اینها روشن و برملا شود و این خود نشانه شفاف نبودن اطلاعات در بخش بانکی ما است.
* ممکن است به صورت مصداقی و مشخص بفرمایید در کدام بخش از سیستم بانکی با بهبود شفافیت مواجه هستیم؟
تا حدودی شفافیت اطلاعات در بانک مرکزی شکل گرفته است. شفافیت بهتر شده است. در این دو سه سال بانک مرکزی خیلی تلاش کرده است تا شفافیت را بهتر کند. بانک مرکزی سیستم‌های نظارتی را تقویت کرده، الزام‌هایی برای بانک‌ها قرارداده تا بانک‌ها مبادلات مالی خود را به بانک مرکزی اطلاع دهند. اطلاعات برخط مالی زیاد شده است. وجود همین سیستم شبا و سیستم تبادل مالی بین بانک‌ها هم کمک کرده تا مقداری نظارت و توان بانک مرکزی افزایش پیدا کند و نسبت به گذشته بهبود پیدا کند اما نسبت به وضع مطلوب خیلی عقب‌تر است.
* خبری در سانه‌ها منتشر شد که یک نفر قاچاقچی مواد مخدر ۲۰ هزار میلیارد تومان گردش مالی در سیستم بانکی کشور داشته است. چنین اتفاقی با این حجم چطور در شبکه بانکی قابل رخ دادن است؟
عرض کردم وقتی اطلاعات ما شفاف نبود بانک‌ها به شدت مراقب مشتری‌هایشان بودند تا هوای مشتری‌هایی که خوب پول می‌گذارند را داشته باشند و اطلاعات آن‌ها را برملا نکنند. در چنین شرایطی این وضعیت پیش می‌آید. همین که این مسأله برملا شده است یعنی سیستم بانکی به سمت شفافیت است و همین که قدری شفاف شده است این مسأله برملا شده است .
* وجود ۴۰ میلیون حساب بانکی بدون هویت در سیستم بانکی چه بازخوردی در نظام بانکی می‌تواند داشته باشد و این‌که آیا همین وجود حساب‌های بانکی بدون هویت می‌تواند دلیلی بر قرار ایران در لیست سیاه FAFT باشد؟
این‌که آن‌ها چه تصمیمی می‌گیرند و براساس چه علت‌هایی تصمیم می‌گیرند بر عهده آن‌ها است و ما خیلی نمی‌توانیم وارد تصمیم‌گیری‌ها و استدلال‌هایی که خارجی‌‌ها می‌کنند، بشویم.
* هرساله همایشی با موضوع بانکداری اسلامی برگزار می‌شود و امسال نیز این همایش با محوریت تعامل بانکداری بدون ربا با بانکداری بین‌المللی برگزار شد. چگونه می‌شود بین این دو بانکداری تعامل برقرار کرد؟
الان خیلی از کشور‌ها بانکداری بدون ربا و بانکداری اسلامی دارند، در بسیاری از کشور‌ها حتی در انگلستان شعبه‌های بانکداری بدون ربا هست و با بانک‌های دیگر تبادل مالی دارند.
حالا در کشورهای اسلامی مثل مصر، اردن، الجزایر، مراکش، بحرین، امارات، مالزی، اندونزی و پاکستان و سودان تعداد زیادی بانک اسلامی وجود دارد و در سطح بین‌المللی کار می‌کنند.
مشکلی برای تبادل‌های بین‌المللی وجود ندارد و می‌تواند تبادلات داشته باشد. بعضی وقت‌‌ها در بده بستان‌های مالی که تأخیر پیدا می‌کند و زمان می‌برد یک نرخ‌هایی با هم تفاهم کرده‌اند که آن نرخ‌‌ها را به هم پرداخت می‌کنند. آن‌جا هم بعضی از مسایل شرعی حل شده و برخی هم باید بررسی شود و دقیق‌تر شود.
* بعضی از اساتید اقتصادی کشورمان اعتقاد دارند که به‌طور کلی نظام بانکی بدون ربا نیست و مسأله ربوی بودن بانک‌ها در کشورمان هنوز حل نشده است.
آن‌ها دقتشان پایین است و این حرف افراطی است. این طور نیست که همه معاملات بانکی ما ربوی باشد. بله در معاملات بانکی و در بعضی بخش‌ها که معاملات انجام می‌دهند صوری‌سازی می‌شود ولی ظاهر قرارداد غیرربوی است و پشتش ممکن است بحث‌های ربوی داشته باشد.
من خودم قائل هستم که آن بخش‌هایی که دارد ربوی کار می‌کند بخواهیم یا نخواهیم در داخل نظام بانکی ما فعال است. ولی در کل این طور نیست که کل نظام بانکی ما ربوی باشد. مثلاً درباره فروش اقساطی واقعاً مشتری می‌رود در بانک می‌گوید که می‌خواهد خانه بخرد، بانک مسکن می‌گوید من اینقدر پول می‌دهم برو سندش را بیاور معامله می‌کنیم و به نام تو می‌شود و قسطش را به من بده. این قطعاً ربوی نیست. این شرعی بوده و به تمام حالت‌‌ها مجاز است. یا مثلاً فرض کنید کارخانه‌ای می‌خواهد ماشین‌آلات بخرد، بانک می‌گوید برو اسناد و مدارکش را بیاور و بخر و بعد من برای تو تقسیط می‌کنم و قسطی به من پرداخت کن.
یا بانک‌هایی سرمایه‌گذاری می‌کنند، در بنگاه‌ها مشارکت می‌کنند و اوراق سهام می‌خرند یا اوراق مشارکت برای بنگاه‌های اقتصادی می‌فروشند و سودش را از بنگاه‌ها می‌گیرند و به خریدارهای اوراق می‌دهند. این بخش‌ها و فعالیت‌های بانک‌ها ربوی نیست اما در عین حال فعالیت‌هایی در سیستم بانکی انجام می‌شود که مشکل ظاهری‌اش را درست کرده‌اند اما باطنش به شکل ربوی است. اگر نظر این دوستان را قبول کنیم که ربا در بانکداری ایران وجود دارد، باید بگوییم در بعضی بخش‌ها این‌گونه بوده اما در همه بخش‌ها نیست.
* چه کارهایی را می‌توان انجام داد تا مشکل ربا در بخش‌هایی که اشاره کردید، حل شود و افرادی که معتقد به ربوی بودن سیستم هستند ؟
اینها اگر بخواهند درست بیان کنند، همین را می‌گویند که من عرض کردم اما یک دفعه می‌گویند بانک‌های ما ربوی است. نه منظورشان این است که ممکن است بخشی از بانک فعالیت ربوی انجام دهد، نه منظورشان این است که همه بانک مشکل ربوی دارد.
این مواردی را که من عرض کردم اگر از این دوستان بپرسیم می‌گویند که اینها ربوی نیست و ما با اینها مشکل نداریم. اما بله در بعضی از بخش‌ها ربا هست که در آن اختلاف است و می‌گویند که بانک قرارداد را درست بسته اما طرف دیگر قرارداد رفته و کار دیگری کرده و خلاف کرده است. بعضی‌‌ها هم نظرشان این است اما واقعاً در بخش‌هایی از نظام بانکی قراردادها طوری تنظیم شده است که علی‌رغم درست بودن ظاهر قراردادها، طوری عمل می‌شود که به راحتی می‌شود گفت که شبه‌ربا در آن وجود دارد.
اگر بخواهیم کاری بکنیم که اینها برطرف شود باید یک عده متخصص بانکداری خوب که توان طراحی ابزار‌ها و قراردادها را دارند در بانک‌ها بگذاریم و اینها موظف شوند قراردادها را با قراردادهایی مناسب‌تر با ابزار‌ها و الزامات نظارتی قوی‌تری جایگزین کنند تا مردم و بنگاه‌ها که می‌روند و از بانک وام می‌گیرند با مشکل ربوی بودن مواجه نشوند.
افرادی که قرار است ابزارهایی طراحی بکنند باید متخصصان طراحی ابزار بانکداری باشند که به اجزای بانک‌ها هم آشنا هستند. آن‌هایی که به اجرا وارد هستند بیایند ابزار جدیدی طراحی بکنند تا نیازهای این افراد هم برطرف شود و با ابزار جدید بانکی که ربوی نیست، جایگزین شود.
اگر این کار را بکنیم می‌توانیم مشکل ربوی بودن را حل بکنیم. به هر حال هر ابزاری درصد مشخصی از این مشکلات را برطرف می‌کند و ابزارهای جدید دیگر درصدهای دیگری از مشکل را حل می‌کند، تا این‌که بتوانیم تمام ابزارهای مناسب برای نیازهای متفاوت را داشته باشیم تا بانک ناچار نباشد صوری‌سازی کند و بروند به سمت عملیات دارای شبهه ربا و ربوی.
البته این کار را باید مدیران بانکی بکنند که متأسفانه بخشی از مدیران بانک‌ها توان، تخصص و صلاحیت این کار را ندارند و باید پیش از شروع این کار مدیرانی داشته باشیم که قدرت و صلاحیت لازم را داشته باشند.
این مطلب بدون برچسب می باشد.
دیدگاه بسته شده است.