تفاوت فرونشست زمین با فروچاله از نگاه زمین‌شناسی

تفاوت فرونشست زمین با فروچاله از نگاه زمین‌شناسی سخنگوی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور با انتقاد از برخی رسانه‌ها به دلیل تفکیک نکردن پدیده فرونشست با فروچاله، عملیات حفاری در ارتباط با احداث تونل‌های مترو را علت اصلی پدیده فروچاله در پایتخت عنوان کرد. به گزارش ایرنا، مدتی است که خبرهایی با مضمون فرونشست […]

تفاوت فرونشست زمین با فروچاله از نگاه زمین‌شناسی

سخنگوی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور با انتقاد از برخی رسانه‌ها به دلیل تفکیک نکردن پدیده فرونشست با فروچاله، عملیات حفاری در ارتباط با احداث تونل‌های مترو را علت اصلی پدیده فروچاله در پایتخت عنوان کرد.

به گزارش ایرنا، مدتی است که خبرهایی با مضمون فرونشست زمین در نقاط مختلف کشور از جمله پایتخت از سوی رسانه‌های مختلف انعکاس پیدا می‌کند؛ خبرهایی همچون فرونشست زمین در منطقه شهران یا فرونشست زمین در خیابان پیامبر واقع در غرب تهران که حادثه نخست در ۲۳ تیرماه و دومی نیز در ۱۱ شهریورماه امسال رخ داد.

حوادثی که به گفته محمدجوادبلورچی، مشاور رییس و سخنگوی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور، در مناطقی از پایتخت رخ داد که شهرداری تهران در آنجا در حال احداث تونل مترو بوده است و تنها یک فروچاله محسوب می‌شود اما در اغلب رسانه‌ها تحت عنوان فرونشست زمین منعکس شده است.

وی اظهار کرد: رسانه‌ها ناخواسته رخداد فروچاله زمین را با فرونشست زمین یکی کرده و در تهیه خبر و گزارش نیز دچار اشتباه می‌شوند، این مسأله از یک سو برای سازمان زمین‌شناسی ایجاد مشکل کرده و از طرفی نیز برای مردم چندگانگی فکری ایجاد می‌کند، چراکه پدیده فرونشست زمین به‌طور کامل مجزا از رخداد فروچاله زمین است.

تفاوت فرونشست و فروچاله

سخنگوی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور در ادامه به تفاوت فرونشست و فروچاله اشاره کرد و گفت: فرونشست عبارت است از فروریزش یا نشست سطح زمین که به علت‌های متفاوتی در مقیاس بزرگ روی می‌دهد. بلورچی افزود: به‌طور معمول این اصطلاح به حرکت قائم رو به پایین سطح زمین که می‌تواند با‌بردار اندک افقی همراه باشد، گفته می‌شود.

وی با تأکید بر این‌که در پدیده فرونشست حرکت از نظر شدت، وسعت و میزان مناطق درگیر محدود نیست، ادامه داد: فرونشست می‌تواند به دنبال پدیده‌های زمین شناختی همچون انحلال، ذوب یخ‌ها، حرکات آرام پوسته و خروج گدازه از پوسته جامد زمین یا فعالیت‌های انسانی نظیر معدن‌کاری، خالی شدن دشت‌های زیرزمینی در یک دوره طولانی مدت با برداشت آب‌های زیرزمینی به وجود‌ آید.

مدیرکل سابق بررسی مخاطرات زمین شناختی سازمان زمین‌شناسی کشور در ادامه ضمن تعریف فروچاله به تفاوت‌های این پدیده با فرونشست زمین پرداخت و گفت: فروچاله‌ها از دیدگاه زمین‌شناسی مهندسی، فرورفتگی سطح زمین در اشکال بیضی و کروی دارای دیواره‌های با شیب تند در ابعاد به‌طور متوسط ۳ تا ده‌ها متر است که در اثر گسیختگی لایه‌های سطحی ایجاد می‌شود.

وی با بیان این‌که بیش‌تر فروچاله‌ها در سنگ‌های کربناته (آهک و سنگ‌گچ) شکل می‌گیرند و شناسایی آن‌ها به دلیل این‌که قابل رؤیت نیستند کار بسیار سختی است، گفت: دلیل اصلی فروچاله عمدتاً وجود حفره در زیر زمین است بنابراین باید مراقب باشیم که با دست‌کاری‌های انسانی خودمان آن حفره را در زمین ایجاد نکنیم.

سخنگوی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور افزود: در پدیده فروچاله نیاز به این است که حفره‌ای زیر زمین باشد و این حفره به سمت زمین رشد کند که معمولاً با ترک‌های مدور در سطح زمین همراه است و حتی ممکن است با عبور انسان سطح زمین به یکباره فرو ریزد.

بلورچی گفت: وقوع فروچاله در مناطق کارستیک (مناطقی که دارای خوردگی و انحلال توده سنگ‌های کربناته از قبیل آهک یا سنگ‌گچ است) امری بدیهی است و اگر در مناطقی باشیم که سنگ‌های آهکی زیردشت باشد، ممکن است با فروریختن سقف غار‌ها زیردشت پدیده فروچاله شکل گیرد مانند آنچه که حوالی غارعلیصدر و بخش کبودرآهنگ اتفاق افتاد.

وی افزود: دست‌کاری‌های انسانی و ساخت تونل‌هایی که در داخل شهر اتفاق می‌افتد و ریزش سقف قنات‌ها باعث ایجاد فروچاله می‌شود.

سخنگوی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور اظهار کرد: اتفاقاتی که در منطقه شهران یا خیابان پیامبر تهران رخ داد، تنها یک فروچاله یا فروریزش هستند.

به گفته وی در پدیده فروچاله به‌طور حتم نیاز به ریزش سقف یک حفره زیرزمینی است و روی سطح زمین نیز به صورت واضح قابل رؤیت است در صورتی که در پدیده فرونشست زمین وسعت یک دشت درگیر می‌شود و در واقع آثار آن به وضوح دیده نمی‌شود.

احداث تونل‌های مترو دلیل اصلی فروچاله‌های پایتخت

بلورچی با انتقاد از برخی رسانه‌ها در یکی کردن پدیده فرونشست زمین با فروچاله، به دلیل اصلی ایجاد فروچاله‌های پایتخت اشاره کرد و گفت: بررسی‌ها نشان می‌دهد، دلیل اصلی حوادثی که در شهران و همچنین خیابان پیامبر رخ داده، حفر تونل مترو بوده است.

وی با تأکید بر این‌که، فرار یا نشت آب ممکن است در تمام شهر اتفاق افتد، گفت: این‌که گفته شده پدیده فروچاله‌های پایتخت به دلیل نشت آب بوده است، صحیح نیست چراکه این اتفاقات به لحاظ منطقی ارتباطی با نشت آب نداشته و این حوادث در مناطقی رخ داده که زیر آن‌ها تونل مترو بوده است.

برداشت بی‌رویه آب‌های زیرزمینی، عامل فرونشست زمین در ایران

بلورچی در ادامه با بیان این‌که، بیش از ۹۶ درصد فرونشست زمین در اثر برداشت بی‌رویه آب‌های زیرزمینی اتفاق می‌افتد، افزود: این یعنی ما ذخایر آب‌هایی راکه در طول هزاران سال در فلات ایران جمع شده است، با حفر چاه‌ها که شروع آن از اوایل دهه ۴۰ شمسی آغاز شد، از بین برده‌ایم و بدون توجه به نیازهای نسل‌های آینده، سرزمینمان را دچار خسارت‌های جبران ناپذیری کرده‌ایم.

مدیرکل سابق بررسی مخاطرات زمین‌شناختی سازمان زمین‌شناسی کشور گفت: تقریباً تمام دشت‌های کشور از شمال تا جنوب و از شرق تا غرب دچار پدیده فرونشست زمین هستند.

وی اظهار کرد: در جاهایی که رسوبات ریزدانه‌ای در دشت‌ها وجود دارد و برای توسعه کشاورزی یا صنعت و حتی مصرف شرب با برداشت آب به صورت بی‌رویه مواجه بوده‌ایم و جایگزینی از طریق بارش‌ها نیز نبوده، سطح آب‌های زیرزمینی پایین رفته است.

 

سخنگوی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور با بیان این‌که، سطح آب‌های زیرزمینی به‌طور میانگین در کشور حدود یک متر در سال پایین می‌رود، اظهار کرد: نتیجه این اتفاق، نابودی و از بین رفتن آبخوان‌ها و فرونشست زمین در کشور است.