ازلطف ورق زدن کتاب‌های کاغذی تا خستگی و چشم درد کتاب‌های الکترونیکی این روزها با توجه به گسترش فضای سایبر و شبکه‌های اجتماعی برخی گمان می‌کنند که جاهایی مثل کتابخانه‌ها به فراموشی سپرده شده است و دیگر مراجعه کننده ندارد. در حالی که این‌گونه نیست و هنوز کتاب و کتابخوانی جایگاه خود را دارد. برای […]
ازلطف ورق زدن کتاب‌های کاغذی تا خستگی و چشم درد کتاب‌های الکترونیکی
این روزها با توجه به گسترش فضای سایبر و شبکه‌های اجتماعی برخی گمان می‌کنند که جاهایی مثل کتابخانه‌ها به فراموشی سپرده شده است و دیگر مراجعه کننده ندارد. در حالی که این‌گونه نیست و هنوز کتاب و کتابخوانی جایگاه خود را دارد. برای اثبات این موضوع در طرحی با عنوان «بازگشت یار مهربان» که از سوی روزنامه مناقصه مزایده اجرا می‌شود، قرار است سری به کتابخانه‌های آستان قدس رضوی به عنوان یکی از بزرگ‌ترین کتابخانه‌های ایران در شهرهای مختلف بزنیم. در همین راستا این بار به سراغ یکی از کتابخانه‌های آستان قدس رضوی در شهر کرمانشاه رفتیم و با مسؤول آن، آقای وفاصفت، به گفت‌وگو نشستیم.
*لطفاً خودتان را بیش‌تر معرفی کنید و بفرمایید چطور شد که چنین مسؤولیتی را قبول کردید؟
من سال ۱۳۷۸ لیسانس کتابداری گرفتم و بعد از گذراندن دوره خدمت سربازی، از سال ۱۳۸۰ به صورت ساعتی، جذب این کتابخانه شدم. این وضعیت تا سال ۸۳ پا برجا بود. این کتابخانه، از اول این‌گونه نبود. آن اوایل تقریباً شبیه یک انبار بزرگ کتاب بود. به اتفاق چند نفر از همکاران عزیز، ما کتاب‌ها را تفکیک کردیم و اینجا را به صورت یک کتابخانه آماده‌کردیم. از سال ۸۴ هم که حکم استخدام بنده آمد و مسؤولیت ما رسمیت پیدا کرد و ما رسماً به خدمتگزاری آقا امام رضا (ع) منصوب شدیم. از آن موقع تا حالا کتابخانه‌مان با ۷نفر نیروی رسمی و ۲نفر نیروی شرکتی و یک نفر هم در مقاطع کار که در غالب نگهبانی اینجا مشغول کاراست. از این ۷ یا ۸ نفری که کارشناس کتابداری به صورت کارشناسی استخدام شدند تقریبا ۸۰درصد مدرک ارشد کتابداری دارند یعنی از بخش خانمها ۳ نفر ارشد از بخش آقایان هم که بنده د ر خدمت شما هستم ارشد کتابداری همه نیروهایمان به جزء نیروهای شرکتی متخصص در رشته کتابداری هستند
*این کتابخانه چه سالی تأسیس شده است؟
کتابخانه در سال ۱۳۴۸وقف آستان قدس شده اما از سال ۱۳۴۸ تا آن سال ۱۳۸۰ که زمان بازگشایی آن بود، به علت یک سری محدودیت‌ها و مشکلات کتابخانه به صورت رسمی راه اندازی نشده بود. سال ۱۳۸۰ با پیگیری خود واقف که مرحوم حاج‌آقا‌عبدالحسین جلیلی بودند، کتابخانه صورت رسمی راه اندازی و افتتاح شد.
*پس خانواده‌شان مایل بودند که این کار انجام بگیرد؟
بله. با پیگیری‌های خودشان از سال ۱۳۴۸ که کتابخانه وقف دستگاه حضرت ثامن‌الحجج (ع) شد با پیگیری خود جناب آقای شهرستانی که مشهدی هستند و استاندار کرمانشاه بودند این کار وقف انجام می‌شود. در ابتدا زیربنای کتابخانه ۱۵۰ متر بود که در سال‌های بعد با پیگیری‌های فراوان این مساحت را ۳۰۰ متر ارتقا دادیم. بعد در سال ۱۳۹۰، در زمانی که جناب آقای دکتر صارمی، شهردار وقت کرمانشاه، با کمک ایشان یک بودجه‌ای اختصاص دادیم به کتابخانه و توانستیم فضای کتابخانه را به ۵۰۰ متر برسانیم. فضای کتابخانه هم حدود ۳۰۰ یا ۴۰۰ متر است که قصد داریم آن را هم توسعه بدهیم. فعلاً در مرحله مناقصه و تعیین پیمانکار قرار داریم که به امید خدا کار بازسازی و توسعه را شروع کنیم.
– تعداد اعضای کتابخانه چند نفر است؟ برای جذب اعضا چه برنامه‌هایی داشتید یا دارید؟!
کل اعضای کتابخانه‌مان در طول این مدت یعنی از سال ۱۳۸۰ که کتابخانه افتتاح شده تا امروز که پنجم خرداد ۱۳۹۵ هست کل اعضای کتابخانه ۸۴۲۱نفر البته این آمار مربوط به پایان اردیبهشت ۹۵ است. ماهانه حدود ۴۰، ۵۰نفر به تعداد اعضاء اضافه می‌شود. برگزاری نمایشگاه به مناسبت‌های گوناگون، برگزاری کلاس‌های قصه‌گویی، برگزاری کلاس‌های نقاشی و این دست فعالیت‌ها، از فعالیت‌های جانبی و تبلیغاتی کتابخانه محسوب می‌شود.
– هر روز تقریباً چند نفر مراجعه‌کننده دارید؟ تعداد کتاب‌های کتابخانه چند جلد است؟
در طول روز بالغ بر ۸۰نفر بعضی وقت‌ها تا ۱۰۰نفر مراجعه کننده داریم فقط برای قسمت امانت کتاب. خانمها معمولاً ماهانه تا ۲۰۰۰ جلد کتاب به امانت می‌برند و آقایان نزدیک به ۱۷۰۰ جلد. درمورد سالن مطالعه هم ماهانه حدود ۹۵۰ نفر از آقایان از این فضا استفاده می کنند و چیزی در حدود ۱۵۰۰ خانم. موارد مطالعه هم بسیار گسترده است. کتاب‌هایی که به امانت گرفته می‌شوند، شامل تمام مباحث علمی و ادبی و دینی هستند. تا آخر اردیبهشت ماه آمار کتاب‌های چاپی کتابخانه، ۲۸۳۷۱ جلد بوده است. آمار کتاب‌های خطی ۴۳۸نسخه است که به خاطر شرایط نگهداری در کتابخانه کرمانشاه شرایط مناسبی نبود، به مشهد منتقل شدند که آن‌جا نگهداری و حفاظت شوند. درمورد روزنامه و نشریات نیز نزدیک به ۲۰عنوان مجله و روزنامه در کتابخانه به صورت فعال داریم. برنامه‌ای ندارید شرایطی فراهم شود نسخ خطی را خودتان نگهداری کنید؟
نگهداری از نسخه‌های خطی، کار بسیار سختی است. ایجاد شرایط مناسب تهویه، نور، رطوبت و بسیاری موارد دیگر که برای نگهداری از کتاب‌های نفیس و خطی باید رعایت شوند، برای ما سخت و دشوار است. لذا کماکان ترجیح می‌دهیم کتاب‌های نفیس را به کتابخانه مرکزی در مشهد تحویل بدهیم که در آن‌جا نگهداری شوند. درمورد کتب خطی و نفیس نیز بحث مرمت کتاب‌ها، خود یک مبحث پیچیده و دشوار است که در حال حاضر ما امکاناتش را نداریم. فعلاً کتاب‌های نفیس کتابخانه را فرستاده‌ایم مشهد، تا زمانی‌که انشاا… اینجا بتوانیم به یک حد ایده‌آل برسیم و کتاب‌ها را برگردانیم.
درمورد کتاب‌ها و اعضای کتابخانه، آیا موظف هستید آمار تهیه کنید؟!
به این صورت نه. ما خودمان دوست داریم و لازم می‌دانیم که این آمار را تهیه کنیم و به چاپ برسانیم. برای این‌که دیگران هم در جریان قرار بگیرند. از سال ۱۳۸۰ تا حالا، این آمارها مدام تهیه شده‌اند و حالا آمار‌های ۶ ماهه را به صورت پلان تهیه کرده و به دیوار می‌زنیم برای این که دیده شوند.
– مردم کرمانشاه به طور کلی کتابخوان هستند. اما گویا تعداد خانم‌های کتابخوان، بیش‌تر است. براساس آمار شما، تعداد خانم‌هایی که از سالن مطالعه استفاده می‌کنند و تعداد کتاب‌هایی که خانمها امانت برده‌اند، بیش‌تر بوده است.
متاسفانه در کتابخانه ما فضا برای خانمها بیش‌تر است این مسلماً بی‌تأثیر نیست. از سوی دیگر، خانمها اوقات فراغت بیش‌تری نسبت به آقایان دارند. به هرحال آقایان یا درگیر درس هستند، یا سرباز هستند و یا سرکار می‌روند. خانم‌های زیادی هستند که بعد از اتمام تحصیلات، دغدغه کار کردن بیرون از خانه را ندارند. بنابراین خانه‌دار می‌شوند. به هرحال خانم‌های خانه‌دار هم تفریح می‌خواهند. به کتابخانه می‌آیند و کتاب می‌گیرند و این‌گونه اوقات فراغت خود را پر می‌کنند. در بخش خانمها، کتاب‌های ادبی و به خصوص داستانی، طرفدار زیادی دارد و ما و آستان قدس رضوی، همواره در تلاش هستیم که به روزترین و بهترین کتاب‌های داستانی را تهیه کنیم. کتابخانه ما از لحاظ تعداد اعضاء و ارباب رجوع و از لحاظ خدمات دیگر، در شهر، سرآمد است.
– این علاقه‌مندی به کتابخانه شما، از کجا نشأت گرفته است؟
به خاطر این‌که هم یک به قول معروف از لحاظ معنویت خاصی که اینجا دارد که هم وابسته به دستگاه حضرت امام رضا(ع) است و هم در حسینیه واقع شده، بارها شده اعضا می‌گویند در این کتابخانه احساس می‌کنم رفتم زیارت امام رضا (ع). می‌گویند اینجا آرامش خاصی دارد. از سوی دیگر، بنا بر سیاست و قوانین تمام کتابخانه‌های آستان قدس رضوی، مخزن کتاب و سالن مطالعه آقایان را از بانوان جدا کرده‌ایم. خانواده‌ها با آرامش و اطمینان خاطر بیش‌تری دختران و پسران جوانشان را به اینجا می‌فرستند. چون به هرحال اینجا، وابسته به دستگاه ثامن‌الحجج است. منابع کتابخانه را آستان قدس تأمین می‌کند و تمام کتاب‌ها به روز هستند و ار لحاظ منابع دانشگاهی هم بسیار غنی هستیم. تمام این عوامل و بسیاری مسایل دیگر، باعث محبوبیت و مقبولیت این کتابخانه در بین مردم شده است. درمورد سایر بخش‌ها ها هم کتابخانه مخزن بسیار خوبی دارد. این روزها هم متأسفانه قیمت کتاب بالاست و بسیاری از مردم نمی‌توانند از پس هزینه‌های خرید آن بربیایند. بنابراین با صرف هزینه کم‌تر، عضو کتابخانه می‌شوند و از کتاب‌ها استفاده می‌کنند.
– تا حالا پیش آمده است که کسی برای استفاده از فضای سالن مطالعه بیاید و شما جا نداشته باشید؟
بله. در قسمت آقایان بعضی وقت‌ها به خاطر فضای کم به این مشکل برخوردیم. یعنی ناچار بودیم به اعضا بگوییم یک جا روزنامه ببر و بنشین. خودمان ناراحت شدیم از این اتفاق. بعضی وقت‌ها ناچار بودیم که صندلی پرسنل کتابخانه را بدهیم. پیش آمده که از شهرک‌های اطراف آمده‌اند و این که آن‌ها را برگردانیم، اصلاً اتفاق جالبی نیست. حتی شده برای نیم ساعت یک ساعت می‌آیند از این فضای کتابخانه استفاده کنند. بعد حالا یا جا خالی می‌شود یا این‌که خودشان می‌روند به کتابخانه‌های دیگر.
برای عضویت شرایط خاصی وجود دارد یا هر کسی با هر رده سنی با هر شغلی می‌تواند اینجا عضو شود؟
هر کسی با هر شغلی در رده سنی می‌تواند در این کتابخانه عضو شود. البته برای کودکان زیر ۷ سال متأسفانه منابعمان ضعیف است. برای عضویت هم بنا به شرایطی که فرد متقاضی دارد، گواهی اشتغال به تحصیل یا اشتغال به کار، یک کپی از کارت کارمندی، یا جواز کسب، یا چنین مواردی را داشته باشد، می‌تواند عضو کتابخانه شده و از خدمات کتابخانه استفاده کنند.
– فرمودید منابع برای کودکان ضعیف هست ۲تا سوال پیش می‌آید اول این‌که فکر می کنید لازم است چنین منابعی داشته باشید؟ و این‌که آیا در صورت احساس لزوم، پیگیر این امر هستند؟
بله. لازم که هست. در بسیاری از کتابخانه‌ها این چنین بخشی وجود دارد. لازم است که از کودکی بچه‌ها را با کتاب و کتابخوانی آشنا کنیم. این‌که پدر و مادر بیایند و با بچه، از کتابخانه کتاب بگیرند، برایش بخوانند و…. این‌ها همه مفید و لازم است. ما هم پیگیر هستیم که انشاا… یک‌سری کتاب‌های قصه و رنگ‌آمیزی مناسب این سنین تهیه کنیم.
– نحوه تأمین کتاب‌های کتابخانه به چه صورت است؟
کتاب‌ها را خود مرکز برای ما تهیه می‌کند. ما لیست می‌دهیم. کتاب‌ها تهیه می‌شوند و به دست ما می‌رسند. لیست هم این‌گونه است که خود آستان قدس یک سایتی دارد که مدام به روز می‌شود. لیست کتاب‌ها و اسامی نویسندگان و ناشرین و موضوع کتاب‌ها را در آن قرار می‌دهند. ما بنا به نیاز خودمان یا تقاضای مراجعه‌کنندگان، این لیست را ارسال می کنیم. این‌طور نیست که فقط من به عنوان رییس کتابخانه لیست تهیه کنم. ما دراین زمینه از اعضا و کادر کتابخانه مشورت و کمک می‌گیریم.
– شما از اعضا نظرسنجی به عمل می‌آورید یا آن‌ها خودشان به شما پیشنهاد می‌دهند؟
مسلماً نظرسنجی می‌کنیم. مثلاً می‌پرسیم به نظر شما کتابخانه در کدام مباحث کمبود دارد؟ آن‌ها مثلاً می‌گویند در زمینه مکانیک تعداد کتاب‌ها کم است. ما آن را در لیست می‌گذاریم که تهیه کنیم. آستان هم همیشه از این نظر بهترین همکاری را با کتابخانه داشته است و همیشه کتاب‌های مورد نیاز ما را تهیه کرده است.
– آخرین کتابی که خواندید، چه بود؟
حدود دو هفته پیش، کتاب مهارت‌های زندگی را خواندم.
– کتابخانه شخصی دارید؟! چند جلد کتاب دارد؟
بله. فکر کنم حدود ۱۰۰ جلد کتاب داشته باشم در زمینه‌های مختلف.
– اهل مطالعه هستند؟
بله. تلاش می‌کنم از هر فرصتی که به دست بیاورم برای مطالعه استفاده می‌کنم. به هر حال مطالعه کتاب یک نیاز اساسی است. اما مشکلی که وجود دارد این است که فرصت‌هایم بسیار محدود هستند.
– پیش آمده که شما کتابی داشته باشید که اینجا نباشد و فکر کنید که کتاب مفیدی هم هست؟
بله. آوردم اهدا کردم به کتابخانه. چون اون جوری آدم فکر می کند که در پیشرفتی که ممکن است احیانا ایجاد شود شریک است. از سوی دیگر، این جا خانه دوم ماست… .
– قبلاً فرمودید که حدود ۲۰ عنوان روزنامه و مجله را برای بخش مطبوعات کتابخانه تهیه می‌کنید. این نشریات را به صورت آرشیو نگهداری می‌کنید یا نه؟
– برای آرشیوی که مد نظر شماست، ما فضای کافی نداریم. اما سعی می‌کنیم به صورت ۶ ماهه روزنامه‌ها را بایگانی کنیم.
در این زمینه کتاب‌های الکترونیکی، اقدامی انجام داده‌اید؟
کار خاصی انجام نشده است. همان آرشیو کتاب‌های الکترونیکی آستان قدس رضوی است که متقاضیان می‌توانند از آن‌ها استفاده کنند. به نظرم کتاب‌های الکترونیکی هنوز نتوانسته‌اند جای کتاب‌های چاپی را بگیرند. کتاب ورق زدن و حس کردن کاغذ… دیدن عکس‌ها و حتی بوی کاغذ، یک صفای دیگر دارد. این کتاب‌های الکترونیکی، هزار و یک مشکل ایجاد می‌کنند. چشم را اذیت می‌کنند و باعث خستگی می‌شوند.
– آیا مردم کرمانشاه روحیه اهدای کتاب دارند؟ بیش‌تر در چه زمینه‌هایی کتاب اهدا می‌کنند؟
بله. خوشبختانه. بیش‌تر کتاب‌های درسی اهدا می‌شوند که ما بر اساس نیاز خودمان و این‌که آیا آن کتاب‌ها به روز هستند یا نه… آن‌ها را به مخازن کتاب اضافه می‌کنیم. کتاب غیر درسی، کم‌تر اهدا می‌شود. درمورد کتاب‌های خطی که اهدا می‌شوند هم که قبلاً توضیح دادم. به مشهد می‌فرستیم. بسیاری از کتاب‌هایی که اهدا می‌شوند را هم با اطلاع شخص اهداکننده، برای شهرستان‌ها و روستاها و یا کتابخانه‌های مساجد می‌فرستیم.
– در زمینه کتاب‌های مرجع و رفرنس، آیا منابع قوی و خوبی دارید؟
نسبتاً خوب است. با توجه به این‌که ما منابع آموزشی را مرتب به روز می‌کنیم و این‌که دائماً برای تهیه کتاب‌های جدید با اعضا در تعامل هستیم، می‌شود گفت که از این نظر هم وضعیت خوب و قابل قبولی داریم.
– در بعضی فصول مانند زمان کنکور یا فصل امتحانات، به هر حال نیاز به استفاده از کتابخانه، بیش‌تر می‌شود. برای این زمان‌ها، تمهیدات خاصی دارید؟! مثلاً افزایش تایم کاری کتابخانه؟
نه. ساعت کاری کتابخانه، ثابت است. ۷ صبح تا ۷:۳۰ عصر. با توجه به این‌که تعداد کادر همکاران ما کم است، واقعاً توانایی چنین کاری را نداریم.
– برای افزایش تعداد اعضا، برنامه خاصی دارید؟
واقعیت این است که شکر خدا، ما در حال حاضر نیاز به تبلیغات نداریم. کتابخانه ما شناخته شده است. در سطح شهر و استان حتی. اما به هر حال، یک سری نمایشگاه برگزار می‌کنیم، به مناسبت‌های مختلف حق عضویت رایگان می‌دهیم و فعالیت‌هایی این چنینی. اما به طور کلی، در طی این سالیان، به دلیل این‌که این کتابخانه به هر حال زیر نظر امام رضا (ع) است و شرایط خوبی از نظر خدمات‌دهی دارد، راه خودش را پیدا کرده و مردم هم خیلی زیاد به ما و کتابخانه لطف دارند.
این مطلب بدون برچسب می باشد.
دیدگاه بسته شده است.