تیغ دو لبه واگذاری مزایده‌ای بناهای تاریخی به بخش خصوصی

تیغ دو لبه واگذاری مزایده‌ای بناهای تاریخی به بخش خصوصی

واگذاری بناهای تاریخی به بخش خصوصی که مدتی است مطرح شده و یکی از اهداف آن حفظ و نگهداری این بنا‌ها عنوان می‌شود نگرانی‌هایی در بین دلسوزان این حوزه از جهت آسیب رسیدن به اماکن تاریخی ایجاد کرده است.

به گزارش ایسنا، طی هفته‌های اخیر بحث واگذاری ۷۰۰ بنای تاریخی به بخش خصوصی داخلی و خارجی در اجلاس شهرداران جاده ابریشم مطرح شده است که بنا به گفته کارشناسان اگر در این خصوص دقت لازم انجام نشود ممکن است یک بار دیگر شاهد تجربه ناموفق واگذاری‌هایی از این دست همچون عمارت‌مسعودیه باشیم.

عمارت مسعودیه که بهره‌بردار آن بنا به گفته مسؤولان، خارج از بندهای مورد توافق، کاربری غیراصولی برای آن تعریف کرده بود تا سرانجام مسؤولان میراث فرهنگی مجبور شوند قرارداد را فسخ و بنا را پس بگیرند از جمله این تجربه‌ها است. به همین دلیل کارشناسان معتقدند واگذاری بناهای تاریخی، بدون پایش و ارزیابی مستمر کاربردهایی که بر روی این بنا‌ها اعمال می‌شود نه تنها حفظ این بنا‌ها را به دنبال ندارد بلکه می‌تواند روند تخریب فعلی آن‌ها را تسریع کند. لذا سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری باید با حساسیت و وسواس خاصی نسبت به واگذاری بناهای تاریخی اقدام کند.

اکنون سیاست دولت در خصوص حفاظت، مرمت و احیا و بهره‌برداری از بناهای تاریخی از شیوه تمرکزگرای دولتی و غیرمشارکتی به سمت تمرکز زدایی و مردمی تغییر یافته است بنابراین دولت ایران برای احیا و باز زنده‌سازی بناهای تاریخی و جذب سرمایه‌گذار بخش خصوصی اساس‌نامه صندوق احیا را به عنوان یک مؤسسه وابسته به سازمان میراث فرهنگی به تصویب رساند. بنابراین دولت تاکنون حق واگذاری و بهره‌برداری صد‌ها بنای تاریخی را به عهده این مؤسسه قرارداده است. بنابراین این صندوق، ابنیه تاریخی را از طریق مزایدات دو مرحله‌ای عمومی برای مرمت، احیا و بهره‌برداری تحت قراردادهای مشارکت برای مدت زمان مشخص به بخش خصوصی واگذار می‌کند.

بنا به اذعان برخی مسؤولان، بافت‌ها و بناهای واجد ارزش و تاریخی روندی رو به تخریب را طی می‌کنند. عواملی همچون عدم ثبت به موقع، گسترش ساخت و ساز در بافت‌های فرسوده و حساسیت پایین نسبت به بناهای معاصر که بخشی از هویت شهر‌ها را تشکیل می‌دهند، حال و روز بافت‌های تاریخی را در شرایط بیماری قرارداده و شاید اقدامی که دولت آن را نسخه‌ای شفابخش می‌داند، برای همیشه جان این بیمار را بگیرد. از سوی دیگر محدوده‌های تاریخی در ایران هم‌اکنون به دلیل گسترش ناموزون و شتابان شهر‌ها با افت منزلت اجتماعی‌-‌مکانی و اقتصادی روبه رو شده و با مسایلی همچون فقر شهری، بحران هویت و تاب‌آوری پایین دست‌و‌پنجه نرم می‌کنند.

کارشناسان می‌گویند: یکی از مصائبی که بناهای تاریخی و معاصر را تهدید می‌کند خلأ قانون و عدم توجه به طرح‌های جامع و تفصیلی است. طرح تفصیلی شهر تهران با وجودی که دومین طرح این شهر محسوب می‌شود، مشکلات زیادی دارد که باید برطرف شود. متأسفانه هم اکنون مشاهده می‌کنیم به خاطر سودجویی، عدم شناخت از ارزش‌های تاریخی و خلأ قانونی هر روز خانه‌های تاریخی کلنگ می‌خورند. این کلنگ‌‌ها تیشه به ریشه درختان و میراث تاریخی شهرهای کشور است.

محمدعدالت‌خواه، استاد دانشگاه‌، بیان می‌کند: این‌که صرفاً شخصی مالک یک بنای تاریخی باشد و بگوید دلم می‌خواهد خانه را تخریب کنم و برج بسازم نمی‌تواند منطقی باشد. قوانین جدیدی که امروز در جوامع مدرن به آن تکیه می‌شود این نیست که هر نوع چهاردیواری صرفاً اختیاری است. البته مالکیت محترم است ولی نه این‌که صرفاً سود مالکان لحاظ شود و مردم شهر ضرر کنند. همچنین اگر بناهای تاریخی را فریز کنند و اجازه تغییر کاربری به آن‌ها ندهند قیمت آن‌ها بالا نمی‌رود و به دست سوداگران مسکن نمی‌افتد.

همچنین معاون وزیر راه و شهرسازی از بی‌توجهی گسترده نسبت به نابودی بناهای ارزشمند تاریخی اظهار تأسف کرد و گفت: در بسیاری از شهرهای تاریخی آثار منحصر به فردی داشتیم که متأسفانه آن‌ها را از دست دادیم.

 

محمدسعیدایزدی اظهار کرد: متأسفانه به لحاظ عملکرد دستگاه‌های مسؤول و کم‌توجهی ارگان‌هایی که نسبت به حفظ و نگهداری بناهای تاریخی در کشور مسؤولیت دارند، در وضعیت بحرانی به سر می‌بریم، ضمن این‌که مردم نیز به دلیل عملکرد مسؤولان و کم‌توجهی در هر دو عرصه مدیریت و آگاهی‌رسانی عمومی، ذهنیت مثبتی نسبت به اقدامات انجام شده در این زمینه ندارند. معتقدم بی‌توجهی گسترده‌ای نسبت به بناهای ارزشمند وجود دارد که باعث ضربه‌های فراوانی شده به حدی که می‌گویم امروز و در شرایط فعلی از نظر حفظ بناهای تاریخی در وضعیت بحرانی به سر می‌بریم.