پیادهسازی کاربردی مدیریت ریسک در یک مناقصه بینالمللی پروژه نیروگاهی-قسمت سوم کاهش هزینهها با بهکارگیری تکنیک مدیریت ریسک لزوم انجام مدیریت ریسک قبل از مناقصه امیرحسین خامنه همانطور که اشاره شد شناسایی ریسک روندی کیفی است که با هدف شناسایی و توصیف ریسکهای احتمالی مؤثربر اهداف پروژه انجام میشود. در این فرایند میبایست ریسکهای […]
پیادهسازی کاربردی مدیریت ریسک در یک مناقصه بینالمللی پروژه نیروگاهی-قسمت سوم
کاهش هزینهها با بهکارگیری تکنیک مدیریت ریسک
لزوم انجام مدیریت ریسک قبل از مناقصه
امیرحسین خامنه
همانطور که اشاره شد شناسایی ریسک روندی کیفی است که با هدف شناسایی و توصیف ریسکهای احتمالی مؤثربر اهداف پروژه انجام میشود. در این فرایند میبایست ریسکهای داخلی و خارجی توأمان مورد توجه قرار گیرد. ولی در این پروژه با توجه به نظر شرکت مدیریت ریسک و شناسایی ریسکها فقط در مورد ریسکهای خارجی و ریسکهای ساخت انجام میگیرد. کلیه ریسکهای داخلی اعم از ریسکهای فنی، ریسکهای عملکرد، ریسکهای مدیریت پروژه و ریسکهای سازمانی در برآورد اولیه هزینه کل پروژه لحاظ شده و نیاز به تعیین اثر آنها بر هزینه پروژه نمیباشد. بهعبارت دیگر ریسکهای داخلی شرکت مدیریت پروژه نیروگاهی با توجه به تجارب قبلی پروژههای مشابه داخلی لحاظ شده و در واقع به هزینه کل پروژه اضافه شده است. لذا ریسکهای کلی مانند ریسک طراحی خرابی ماشینآلات و زلزله و… صرفنظر گردیده و ریسکهای خاص پروژه مورد مطالعه قرار میگیرد. لازم به ذکر است آنچه بهعنوان هدف شرکت در این مرحله تعیین شده است تعیین رقم کل قیمت پیشنهادی مناقصه میباشد. گرچه تأخیرات و افزایش زمان پروژه باعث افزایش هزینههای پروژه میشود لیکن در این فرایند از میزان تأثیر ریسکها به زمان کلی پروژه صرفنظر میگردد.
در اولین قدم از شناسایی و تعیین ریسکها با توجه به مطالعات انجام شده لیستی از رئوس کلی ریسکها و ریسکهای کلان پروژهها تهیه شد. این لیست جهت آشنایی افراد تیم پروژه با ریسکهای کلان و طبقهبندی آنها تهیه و در اختیار آنها قرار گرفت تا خط مشی فکری آنها روشن شده و نیز مشخص گردد که در مرحله شناسایی به دنبال چه هستیم.
همانطور که اشاره گردید این لیست در اختیار تیم مدیریت ریسک مشتمل بر مدیریت پروژه مدیر خدمات مهندسی و مدیر تهیه پیشنهاد مناقصه قرار گرفت و از آنها خواسته شد تا جهت دومین مرحله فرایند مدیریت ریسک یعنی شناسایی ریسکهای پروژه نیروگاه مورد مطالعه و بازنگری قرار دهند. همچنین مدارک مربوط به مشخصات پروژه محدوده کار پروژه تهیه و جهت مطالعه به تیم مدیریت ریسک داده شد و از آنها خواسته شد تا با توجه به وضعیت پروژه و لیست تهیه شده در مورد ریسکهای پروژه تأمل کرده و اطلاعات و نظرات خود را در مورد ریسکهای پروژه یادداشت کرده و در اختیار فرد تسهیلگر قرار دهند.
در جلسه دومی که با شرکت افراد تیم مدیریت ریسک تشکیل شد اطلاعات مربوط به شناسایی ریسکها جمعآوری گردید. یکی از روشهای جمعآوری اطلاعات جهت شناسایی ریسک طوفان فکری میباشد. این روش رایجترین تکنیک شناسایی ریسک و اساسیترین ابزار مدیریت ریسک میباشد. هدف دستیابی به فهرستی از ریسکهایی است که در فرایند تجزیه و تحلیل مورد استفاده قرار میگیرند. این تکنیک توسط تیم مدیریت ریسک و سرپرستی شخص تسهیلگر انجام گرفت.
در ابتدای جلسه قوانین مربوط به جلسه طوفان فکری بیان گردید و مروری بر لیست ریسکهای تهیه شده انجام گرفت و افراد نظرات مختلف خود را در مورد ریسکهای پروژه طرح و ساخت نیروگاه گازی بیان داشتند. در این روش کلیه نظرات و اطلاعات افراد بدون هیچگونه ارزیابی دریافت و ثبت گردید.
درنهایت از میان کلی نظرات و ریسکهای شناسایی شده موارد زیر بهعنوان ریسک (ریسک منفی) و یا فرصت (ریسک مثبت) در پروژه نیروگاه گازی مطرح گردید. جهت مشخص نمودن هر ریسک در ماتریس ریسک و اثر از حروف الفبای انگلیسی بهعنوان کد ریسک استفاده شده است.
حرف
ریسکهای شناسایی شده
A
راههای ارتباطی منتهی به سایت
B
مسایل مربوط بهLC و پرداخت صورتوضعیتها
C
مسایل مربوط به ترخیص و عوارض گمرکی و مالیات
D
مسایل و مشکلات صدور تجهیزات و قوانین و مقررات (Export license)
E
امکان اجرای عملیات مهندسی، ساخت و راهاندازی با هزینه کمتر نسبت به رقبا
F
مسایل امنیتی و جنگ
G
ایرانی بودن شرکتهای عضو کنسرسیوم
H
بدی شرایط کار
I
نامشخص بودن مسایل پرسنلی، دستمزد و تأمین اجتماعی
J
کمبود پرسنل ماهر
K
کمبود پیمانکاران عملیات نصب، راهاندازی و حملونقل
L
بهرهوری پایین نیروی کار
جدول ۳: اثرات ریسک بر هدف
A) راههای ارتباطی منتهی به سایت
از طریق بنادر عدن و حدیده دسترسی به سایت امکانپذیر میباشد. هردو مسیر کوهستانی بوده و امکان طولانیتر شدن حمل زمینی به جهت پایین بودن حداکثر بار ممکن برای گذر از پلها و یا احتمال ایجاد مسیر By Pass برای گذر از آبروهای موجود در طول مسیر میباشد. همچنین ایجاد قطع خطوط انتقال ۲۰kv در زمان عملیات محتمل میباشد. مسیرهای فوق در بازدید نماینده تأمین تجهیزات بررسی و مسیر بهینه جهت حمل انتخاب خواهد شد.
B) مسایل مربوط به Lc و پرداخت صورتوضعیتها
باعنایت به این موضوع که شرط شروع پروژه ارسال Letter of intent میباشد و نه براساس GC Opening، عدمقطعیت در نامشخص بودن زمان باز شدن LC از موارد ریسک مطرح پروژه میباشد.
C) مسایل مربوط به ترخیص و عوارض گمرکی و مالیات
علیرغم اعلام کتبی و مجدد کارفرما مبنی بر Tax Exempt بودن تجهیزات و اعلام صریح آن در جلسات clarification، به اضافه این، با توجه به تجربه شرکتهای شاغل در یمن هزینههای فوق را نمیتوان کاملاً نادیده گرفت. مالیات اجرای عملیات ساختمانی، نصب و راهاندازی میتواند جزو آیتمهای مبهم پروژه در نظر گرفته شود.
D) مسایل و مشکلات صدور تجهیزات و قوانین و مقررات (Expert Lisance)
انحصاری بودن تأمین کننده توربین و ژنراتور برای مپنا و شرکت پیمانکار مذکور بهصورت مستقل و رقیب و نیز بهصورت مشترک با دیگر پیمانکاران در مناقصه از موارد ریسک محسوب میگردد. همچنین مجوز صدور تجهیزات به کشور یمن ممکن است با مشکل مجوز مواجه گردد.
E) امکان اجرای عملیات مهندسی، ساخت و راهاندازی با هزینه کمتر نسبت به رقیبان
بخش عملیات مهندسی، ساختمانی، نصب و راهاندازی میتواند بهعنوان Opportunity درجهت کاهش هزینهها برای مپنا باشد.
F) مسایل امنیتی و جنگ
طی بررسیهای بهعمل آمده اتفاقات تروریستی طی چند سال اخیر از جمله حمله به ناو آمریکایی Cole و انبار کشتی Limberg فرانسوی و نیز حمله به لولههای نفتی مأریب هرکدام ماهها ترخیص کالا و درنتیجه اجرای پروژههای مشابه را به تأخیر انداختهاند. جهت ایجاد اطمینان نسبی از عبور مطمین محمولههای تجهیزات لازم است از محافظان و نگهبان استفاده شود.
G) ایرانی بودن شرکتهای عضو کنسرسیوم
از طرف دیگر ماهیت ایرانی شرکت مپنا و شرکت نصر بنیاد و همچنین شرکت ساختمانی دی بهعنوان Sobcontractor شرکت نصر بنیاد، میتواند عامل کاهش امکان عملیات تروریستی که بیشتر متوجه شرکتهای غربی بوده، گردد.
H) بدی شرایط کار
منطقه کاری پروژه از مناطق بد آب و هوا با گرمای شدید، آب کم و دارای طوفان شن میباشد که میتواند باعث طولانی شدن زمان اجرای گردد.
I) نامشخص بودن مسایل پرسنلی، دستمزد و تأمین اجتماعی
نبود قوانین و مقررات مشخص کاری و پرسنلی در کشور یمن باعث نداشتن برآوردهای دقیق از میزان و چگونگی پرداخت دستمزدها، بیمه و غیره شده است.
J) کمبود پرسنل ماهر
به دلیل عدموجود تجارب اجرایی در پروژههای زیربنایی، همچنین نبود مراکز آموزشی و مهارت بخشی در کشور یمن، امکان بهرهگیری از پرسنل بومی برای کارهای تخصصی و فنی وجود ندارد.
K) کمبود پیمانکاران عملیات نصب، راهاندازی و حملونقل
از آنجاییکه پروژهها و صنایع اندکی در کشور یمن وجود دارند، شرکتهای محدودی در زمینههای مورد نیاز مشغول بهکارند.
L) بهرهوری پایین نیروی کار
به علت صنعتی نبودن و سابقه بسیار کم عملیات صنعتی در کشور یمن و نیز شرایط فرهنگی و آموزشی، بهرهوری و کارایی پایین نیروهای کاری محلی محتمل میباشد.
۵-۳) گام سوم: تجزیه و تحلیل کیفی ریسکهای شناسایی شده پروژه
این گام شامل دو مرحله میباشد:
· ارزیابی احتمال ریسک و تأثیر آن
ارزیابی احتمال و اثر هر ریسک از طریق تهیه فرم و ارزیابی و مصاحبه با افراد تیم پروژه انجام میگیرد با استفاده از فرم ارزیابی نظرات تیم پروژه در مورد محدوده تأثیر ریسک بر اهداف پروژه احتمال وقوع و تأثیر آن بر اهداف مورد نظر پروژه جمعآوری میشود.
· ماتریس احتمال و اثر ریسک
بسته به تعداد درجهبندی مقادیر احتمال و اثر ریسک جدولی تهیه میگردد که محور قایم آن مقادیر احتمال و محور افقی آن مقادیر اثر میباشد.
هزینه
زمان
محدوده
مخاطره
امکان اجرای عملیات مهندسی، ساخت و راهاندازی با هزینه کمتر نسبت به رقیبان
فرصت
جدول۳: اثرات ریسک بر اهداف پروژه
با توجه به اندازه هر ریسک و مقایسه آن با مقادیر جدول احتمال و اثر مشخص میگردد که آن ریسک در چه ناحیهای قرار دارد. با مشخص شدن ناحیه اهمیت ریسک (زیاد، متوسط و کم) میتوان واکنش مناسبی برای آن در نظر گرفت.
با توجه به نظرسنجی انجام گرفته با استفاده از فرم ارزیابی احتمال اثر ریسکها و جمعبندی نظرات جدول اثرات ریسک بر اهداف پروژه بهصورت جدول شماره ۳ و جدول مقادیر ریسک بهصورت جدول شماره ۴ تهیه گردید.
محاسبه مقدار P*I
احتمال(P)
اثر(I)
مقدارریسک
۶۰درصد
۳۰ درصد
۰٫۱۸
۶۲ درصد
۵۹ درصد
۰٫۳۷
۵۰ درصد
۳۵ درصد
۸۵ درصد
۰٫۹
۷۵ درصد
۰٫۶۴
۵۸ درصد
۶۵ درصد
۰٫۳۸
۷۰ درصد
۵۵ درصد
۰٫۳۹
۶۰ درصد
۰٫۳۶
۶۸ درصد
۸۰ درصد
۰٫۴۸
جدول۴: مقادیر ریسک
گام چهارم: تجزیه و تحلیل کمی ریسکهای پروژه
بسته به نوع روش تجزیه و تحلیل کمی که در برنامه مدیریت ریسک مشخص شده است یکی از روشهای آنالیز حساسیت ارزش پولی مورد انتظار درخت تصمیمگیری و شبیهسازی مونت کارلو انتخاب میگردد. در صورت نیاز پروژه وجود اطلاعات مورد نیاز و نرمافزار میتوان از شبیهسازی مونت کارلو استفاده کرد.
هدف از تجزیه و تحلیل کمی ریسک آنالیز عددی احتمال وقوع هر ریسک و پیامدهای آن بر اهداف پروژه میباشد. با توجه به اینکه پروژه نیروگاه گازی بینالمللی در مرحله ارایه پیشنهاد مناقصه میباشد لذا شرکت مدیریت پروژه نیروگاهی باید پیشنهاد فنی و مالی مناقصه نیروگاه را براساس مدارک فنی و بازرگانی مناقصه شرکت برق کشور مورد نظر ارایه کند. بنابراین هدف اصلی از مدیریت ریسک تأثیر وقوع ریسکهای برآورد هزینههای پروژه میباشد؛ لذا باید قبل از ارایه پیشنهاد ریسکهای پروژه شناسایی تجزیه و تحلیل و تأثیر آن بر برآوردهای هزینه کلی پروژه بهصورت ذخیره اقتضایی در نظر گرفته شود.
در این مرحله از تکنیک ارزش پولی مورد انتظار استفاده گردید. همانطور که در مرحله برنامهریزی مدیریت ریسک به آن اشاره شد احتمال وقوع ریسک که برآورد احتمال رخداد ریسک مشخص در آینده است به جهت اطمینان بیشتر به برآوردهای ۱ درنظر گرفته میشود. ارزش (اثر) ریسک نیز که برآورد میزان سود یا ضرر حاصل از رخداد ریسک مشخص در آینده است در بخش برنامهریزی واکنش به ریسک مشخص میگردد.
نوع ریسک
تعداد ریسک
اسامی ریسکها
ریسکهای با اهمیت کم (کمخطر)
۳
A,C,E
ریسکهای با اهمیت متوسط (خطر متوسط)
۷
B,G,H,I,J,K,L
ریسکهای با اهمیت زیاد (خطر زیاد)
۲
F,D
جدول ۵: نتایج درجه اهمیت با سطوح ریسکها
۵-۵) گام پنجم: برنامهریزی واکنش به ریسکها
پس از انتخاب ریسکهایی که بایستی به آنها واکنش نشان داد مرحله واکنش به ریسک آغاز میشود. متناسب با اهمیت ریسکها شرایط کنسرسیوم و دیگر بررسیهای بهعمل آمده نحوه مناسب پاسخگویی و کنترل هریک با یکی از استراتژیهای اجتناب از ریسک، انتقال ریسک کاهش ریسک و پذیرش ریسک لحاظ میشود.
متناسب با شرایط کنسرسیوم، نوع ریسکهای مطرح و نیز بررسیهای بهعمل آمده، نحوه مناسب پاسخگویی و کنترل هر ریسک با یکی از استراتژیهای Avoid/ transfer/ Mitigate/ accept و use تعیین و همچنین چگونگی پاسخگویی طی این بخش تشریح شده است. انواع روشهای پاسخگویی با ۳گونه ذیل تعریف شده است:
۱- فعالانه (Active)
۲- منفعلانه (Reactive)
۳- پیشگیرانه (Preventive)
پاسخگویی به ریسک با نوع Active جهت مواردی که مپنا در جهت بهدست گرفتن ابتکار عمل وارد خواهد شد و یا Reactive برای مواردی که سیاست پاسخگویی بهصورت انفعالی بوده و پاسخگویی شرطی میباشد و یا Preventive برای مواردی که در جهت جلوگیری از وقوع ریسک پیشگیری بهعمل میآید، تعیین شده است.
در زیر به توضیح مختصری در مورد نحوه پاسخگویی به هر یک از ریسکهای شناسایی شده میپردازیم:
استراتژی پاسخ به ریسک
Avoid
روش پاسخ به ریسک
Preventive
احتمال ریسک
Medium
اثر ریسک
مقدار ریسک
براساس نوع استراتژی در نظر گرفته شده مسایل مربوط به ریسک A بهنحوی حلوفصل میگردند که اثرات حاصله از ریسک بر پروژه تقریباً به کلی مرتفع گردد. به سخن دیگر منتفی نمودن کلیه مشکلات ناشی از این مورد با توجه به کل هزینههای برآوردی و نیز اثرات ناشی از ریسک بر اجرای پروژه ضروری دیده شده است.
پلهای مسیر منتهی به سایت براساس حداکثر بار ۲۰ تن طراحی شدهاند. هزینههای Bridge Reinforcement و نیز کل هزینههای احتمالی مربوط به اخذ مجوزهای حدود ۱۰۰۰۰دلار آمریکا در نظر گرفته میگردد. لازم به ذکر است که تعداد سه عدد پل در طول مسیر موجود میباشد. هزینه احتمالی برای عملیات By Pass مربوط به حدود ۲۵عدد آبرو و نیز هزینههای احتمالی مربوط به قطع برق خطوط انتقال برابر ۵۰۰۰۰ دلار تخمین زده شده است. جمع هزینههای احتمالی ریسک A با درنظر گرفتن استراتژی Avoid برابر با ۶۰۰۰۰ دلار محاسبه میگردد.
B) مسایل مربوط به LC و پرداخت صورتوضعیتها
مسایل مربوط به ریسک B به جهت اثری که بر اجرای پروژه خواهند داشت براساس نوع استراتژی Avoid حل و فصل میگردند، بهنحوی که اثرات حاصله از ریسک بر پروژه بهکلی مرتفع گردند. براساس استراتژی فوق میبایست کلیه مشکلاتی که در اثر ریسک به وقوع خواهند پیوست ارزیابی و تقریباً بهصورت کامل مرتفع گردند.
با توجه به تأمین مالی پروژه که قرار است از طریق صندوق عرب Arsb found، عربستان و غیره باشد به نظر میرسد اطمینان از تأمین مالی در حد بالایی وجود دارد. لیکن باز نمودن حساب اعتباری LC بیشتر به قوانین و مقررات دولتی و عملکرد سازمانهای دولتی مربوط میگردد که بنا به بررسیهای انجام شده امکان تأخیر در افتتاح اعتبار وجود دارد. طبق بررسیهای محلی انجام شده جهت جلوگیری از این موضوع لزوم ایجاد ارتباط اداری با مراجع ذیصلاح یمنی متصور است.
در صورتی که تأخیر در افتتاح اعتبار صورت پذیرد و کار شروع و دریافت Letter of Intend مبنای شروع باشد، مپنا بایستی هزینههای مالی مورد نیاز تا افتتاح اعتبار را بپذیرد. با احتساب مبلغ ۱۰ میلیون دلار جهت عقد قراردادها تا ۶ ماه اول و در نظر گرفتن ۱۵ درصد برای سود سالانه مبلغ ۷۵۰۰۰ دلار هزینه احتمالی ریسک برآورد میگردد.
Mitigate
low
براساس استراتژی Mitigate سعی در جلوگیری و کم اثر نمودن اثرات ناشی از ریسک بر عملیات اجرایی پروژه میباشد. طبق اسناد مناقصه برای عوارض گمرکی و ترخیص هزینهای در نظر گرفته نشده و Tax Exempt خواهد بود. لیکن براساس تجارب موجود بهنظر میرسد پرداخت حقالزحمه برای اجرایی نمودن این امر وجود دارد که هزینهای معادل ۱۰۰۰۰ دلار بایستی برای آن منظور نمود.
D) مسایل و مشکلات صدور تجهیزات و قوانین و مقررات (Export License)
Accept
Reactive
High
براساس نوع استراتژی در نظر گرفته شده، Accept، در مورد ریسک D، پروژه مجبور به واکنش انفعالی میباشد. بدین معنا که اصولا حل موضوع خارج از حوزه اختیارات شرکت مپنا بوده و یا هزینه بالایی خواهد داشت. در صورتی که صدور Export License با مشکلی از سوی GE مواجه گردد قاعدتاً این بحث برای بقیه پیمانکاران که از واحدهای GE استفاده مینمایند نیز صادق خواهد بود. برای حصول اطمینان از صدور Export License، بررسی وضعیت کارفرما و کشور یمن بهعنوان عاملی که میتواند آفریننده این مشکل باشد در مرحله کنونی ممکن نیست.
Use
Active
استراتژی Use برای نوع ریسکهایی که از گونه Opportunity میباشند در نظر گرفته میشود. بهعنوان یکی از فرصتهای مهم که بایستی مپنا کمال استفاده از آنرا نماید، مقوله انجام عملیات با هزینه کمتر میباشد. از جمله عوامل مثبت و مؤثردر نوع ریسک فوق میتوان از بهکارگیری نیروی انسانی داخل کشور، ساخت تجهیزات داخلی، استفاده از نیروهای بومی، بهکارگیری تجارب اجرایی داخل کشور از امکان انطباق شرایط کار در یمن با برخی از پروژههای موجود در مپنا مانند آبادان، هرمزگان و عسلویه نام برد.
براساس نوع استراتژی در نظر گرفته شده مسایل مربوط به ریسک F بهنحوی حل و فصل میگردند که در اثرات حاصله نوعی تخفیف بهعمل میآید. بهعبارت دیگر اثرات ناشی از این مورد با توجه به هزینهها و شرایط شرکت مپنا و دیگر شرکتهای ایرانی در کشور یمن تا حد قابل قبول تقلیل خواهد یافت. با فرض اجیر نمودن محافظ برای حدود ۳۶۰ محموله ارسالی به سایت و هزینه ۱۰۰۰۰ ریال یمنی برای حفاظت هر محموله، هزینه کل احتمالی این مورد برابر ۳۶۰۰۰۰۰ریال یمنی یا ۲۰۰۰۰ دلار پیشبینی میگردد.
کشور ایران از مقبولیت محلی بالایی در کشور یمن برخوردار است. شرکتهای ایرانی با توجه به فضای موجود میتوانند حداکثر استفاده را از این وضعیت بکنند. در بازدیدها و تجارب موجود اجرای این پروژهها توسط شرکتهای ایرانی، علیرغم کوچک بودن پروژه نحوه ارتباط و روابط بین دستگاهها مطلوب ارزیابی شده که سعی پروژه در استفاده از این موقعیت میباشد.
با استراتژی فوق پروژه سعی بر کم کردن اثر ناشی از ریسک بر عملیات اجرایی نموده، هرچند دربرابر آن بهصورت انفعالی عمل میشود. با بررسیهای انجام شده از مراحل اجرای پروژه به نظر میرسد شرایط آب و هوایی با ذهنیت سابق در مورد یمن انطباق کامل نداشته و شرایط مطلوبتر میباشد. استفاده از نیروهای محلی تا حدودی میتواند در جبران این مهم اثربخش باشد. ارتفاع ساختگاه نیروگاه از سطح دریا حدود شهر تهران است، لیکن طوفان شن و ماسه و گرمای فراتر از حد طبیعی میتواند در اجرای عملیات اجرایی تأثیر سود داشته باشد.
همچنین با ایجاد روال در برنامه زمانبندی برای اجرای عملیات اجرایی در Indoor در ماههای بد آب و هوایی تا حدی اثرات ریسک را میتوان کاهش داد. با در نظر گرفتن ۵٫۰ درصد جهت افزایش هزینه عملیات اجرایی به مبلغ ۱۰میلیون دلار هزینه ریسک برابر ۵۰هزار دلار محاسبه میگردد.
منبع: پنجمین کنفرانس بینالمللی مدیریت پروژه سال
این مطلب بدون برچسب می باشد.
دیدگاه بسته شده است.