ارزش معرفی فرهنگ بومی به گردشگران

ارزش معرفی فرهنگ بومی به گردشگران

 «گردشگری» به‌عنوان بستری برای تبادل فرهنگی بین اقوام شناخته می‌شود، اما در این میان خرده‌فرهنگ‌های بومی در مناطق گردشگری سنتی امروزه به‌وسیله برخی هنجارشکنی‌‌ها تهدید می‌شود.

به گزارش مهر، به عقیده کارشناسان، گردشگری امروز در دنیا علاوه بر این‌که کارکرد تفریحی دارد به عنوان بستری برای معرفی پتانسیل‌های فرهنگی و تاریخی مناطق مختلف شناخته می‌شود و حتی فرهنگ‌های منزوی شده را از ورطه فراموشی نجات می‌دهد.

در واقع گردشگری می‌تواند قابلیت‌هایی را از یک منطقه به سراسر جهان معرفی کند که کم‌نظیر و یا بی‌نظیر است و به پاس همین قابلیت مناطق محروم را به توسعه رسانده و زمینه عمران و آبادانی را فراهم می‌کند.

استان اردبیل به پاس تنوع زیستی که برآمده از تنوع اقلیمی و سابقه باستانی هفت‌هزارساله است، نمونه‌های متعددی از قابلیت‌های پنهان و پیدای فرهنگی را در خود جای داده، به‌طوری‌که در هر یک از شهرستان‌های ۱۰ گانه این استان آداب و رسوم منحصربه‌فرد، تنوع زبان و گویش، تنوع پوشش، تنوع در خوراک و غذا و در عادات زندگی مشاهده می‌شود.

بررسی‌ها نشان می‌دهد در زنجیره تعامل فرهنگی اردبیل به واسطه گردشگری نه تنها هنوز خط مشخص و مسیر یکدستی به وجود نیامده بلکه در برخی مواقع غفلت‌‌ها موجب شده، فرهنگ و یا حتی ضد فرهنگ گردشگر به فرهنگ بومی محلی چیره شود؛ به‌طوری‌که به تعبیر کارشناسان تداوم این غفلت‌‌ها موجب می‌شود به مرور زمان برخی خرده‌فرهنگ‌ها در آمد و رفت گردشگران هضم شده و از دست برود.

وقتی زبان بومی در یک لحظه فراموش می‌شود

گفته می‌شود استان اردبیل سالانه پذیرای ۷ تا ۸ میلیون مسافر است. هر چند این ارقام از زبان مسؤولان به صورت متغیر به گوش می‌رسد اما در مجموع رقم گردشگرانی که اردبیل را به عنوان مقصد خود انتخاب می‌کنند طی سال‌های اخیر رو به افزایش بوده است.

به ویژه در برخی شهر‌ها از جمله مرکز استان، شهر سرعین و مشگین‌شهر با افزایش آمار مسافران مواجه هستیم.

این تفاوت‌های فرهنگی و اجتماعی است که محور گردشگری را تشکیل داده و برای گردشگران جذابیت دارد. یک جامعه‌شناس اردبیلی در گفت‌وگو با مهر تصریح کرد: این تفاوت‌های فرهنگی و اجتماعی است که محور گردشگری را تشکیل داده و برای گردشگران جذابیت دارد.

داور عبداللهی معتقد است زبان فرهنگی شامل موسیقی و آداب و رسوم، فولکلور، عادات غذایی، سنت‌‌ها و شعائر دینی و قومی و … تنها ابزار ارتباطی است که به ترجمان خاصی نیاز ندارد و هر گردشگری متناسب با حال و هوای روحی و روانی خود می‌تواند پیام‌‌ها و معانی مورد دلخواه خود را دریافت کند.

وی افزود: بر همین اساس گردشگری فرصت و پتانسیلی را خلق می‌کند که می‌توان از طریق و به واسطه آن‌ها فرهنگ‌های در انزوا و در آستانه فراموشی را به جهان معرفی یا به بازسازی آن کمک کرد.

این اظهارات در حالی است که در شهرهایی که ذکر آن رفت خط ارتباطی تبادل فرهنگی هنوز کامل نشده است.

گردشگری که برای غذای سنتی و بومی محلی، رستوران مناسب پیدا نمی‌کند، گردشگری که سالن دائمی اجرای موسیقی سنتی را ندارد و گردشگری که شاهد اجرای آداب و رسوم خاصی نیست نمی‌تواند با فرهنگ بومی محلی آشنا شود.

یکی از گردشگران تابستانی اردبیل در پاسخ به این سؤال که با کدام یک از ابعاد فرهنگی اردبیل آشنا شده است، تصریح کرد: اردبیلی‌‌ها خیلی زود زبان خود را فراموش می‌کنند و به زبان فارسی صحبت می‌کنند.

وی افزود : به غیر از چند بنای تاریخی، موردی که بتوان با آداب و رسوم این منطقه آشنا شد در سفر دو روزه مشاهده نکردم.

گردشگرانی که به آزادی عمل می‌رسند

ضعف تعاملات فرهنگی موجب می‌شود در برخی مواقع گردشگر سفر کرده به اردبیل فضای فراخ و بی‌دغدغه‌ای برای عرض‌اندام فرهنگی پیدا کند. استمرار این فرایند موجب رسوخ این ناهنجاری‌ها در فرهنگ بومی خواهد شد.

هر چند به تعبیر مسؤولان مقاومت‌هایی برای حفظ فرهنگ بومی مشاهده می‌شود اما نمی‌توان آزادی عمل گردشگر را زمانی که میزبان در معرفی غنای فرهنگی خود ناتوان عمل کرده نادیده انگاشت.

شهردار سرعین اما در این زمینه نظر دیگری داشت، وی گفت: علی‌رغم حضور گردشگر با فرهنگ‌های مختلف در این شهر، سرعین سنت‌های خود را حفظ کرده و به عنوان مثال هیچ کدام از خانم‌های اهل این شهر بدون چادر از خانه بیرون نمی‌روند.

رضا زنده‌دل تصریح‌کرد: ما هر چند سالانه بیش‌ترین میزان گردشگر اردبیل را پذیرا هستیم اما تمامی آیین‌‌ها و رسوم خود را حفظ کردیم.

این اظهارات در وضعیتی است که نادیده گرفته شدن خرده فرهنگ‌های بومی و محلی از سوی گردشگران این روز‌ها به یکی از معضلات اجتماعی و فرهنگی استان و سرعین تبدیل شده است.

گردشگری که از دوست و اقوام و محیط زندگی خود فاصله گرفته زمانی که فرصت لازم برای آزادی عمل پیدا می‌کند، تفریحات خود را به سمت و سویی می‌برد که گاهی در تعارض با ارزش‌های فرهنگی و حتی عقیدتی و دینی یک منطقه است.

به گفته فرماندار مشگین شهر اگر میزبان در این تبادل فرهنگی قوی‌تر عمل کند، گردشگر نمی‌تواند تأثیر منفی بر روی فرهنگ‌های بومی محلی بگذارد.

جشنواره‌هایی که در حد یک روز فرهنگ‌سازی می‌کنند

بخشی از تبادلات فرهنگی طی سال‌های اخیر در قالب جشنواره‌ها تعریف شده است. جشنواره‌هایی که همواره در کیفیت و وسعت اجرا محل سؤال بوده و به دلیل این‌که در برخی مواقع صرفاً با هدف ادای تکلیف اجرا شده است نتوانسته تأثیرگذار باشد.

از آن جمله جشنواره کوچ عشایر و جشنواره زمستانی سرعین است که هر دو در سطح ملی برگزار می‌شود و انتظار می‌رود تأثیرات ماندگار خلق کند.

در آموزش عمومی ضعف داریم

یک جامعه‌شناس اردبیلی معتقد است بی‌تردید گردشگری یک معامله است و گردشگران به دنبال این هستند در ازای تحمل سختی مسافت و پرداخت هزینه، لحظات شیرین و پرهیجانی را تجربه کنند.

عبداللهی تأکید کرد: مهم‌تر از داشتن جاذبه فرهنگی مدیریت آن است و مطمئناً بدون داشتن برنامه و دورنمای دقیق گردشگری نمی‌توان به نتیجه رسید.

آموزش اهالی مناطق گردشگری استان در خصوص کیفیت تعامل و معرفی جاذبه‌های فرهنگی خود به زبان‌های مختلف بسیار اثرگذار خواهد بود.

 

هر چند اردبیل میزبانی با پشتوانه غنی از داشته‌های فرهنگی است اما استفاده حداقلی از این توانمندی می‌تواند در آینده منجر به انزوای فرهنگی آن شود. در واقع گردشگری به جای ابزار معرفی پتانسیل‌های این منطقه در نقطه مقابل آن خواهد ایستاد. بر همین اساس به نظر می‌رسد دل‌نگرانی کارشناسان باید در قالب برنامه‌ای مدون در توسعه گردشگری استان لحاظ شود.