حجم عظیمی از باطله‌های تولید شده در استخراج روباز معادن سنگ به صورت قطعات کوچک و بزرگی هستند که در محل معدن یا در بستر راه‌ها و رودخانه‌ها یا در مراتع و زمین‌های کشاورزی دپو شده و سبب ایجاد آلودگی‌های زیست‌محیطی می‌شوند. در حالی که با توجه به پیشرفت تکنولوژی و نیازمندی‌های صنعتی از یکسو […]
حجم عظیمی از باطله‌های تولید شده در استخراج روباز معادن سنگ به صورت قطعات کوچک و بزرگی هستند که در محل معدن یا در بستر راه‌ها و رودخانه‌ها یا در مراتع و زمین‌های کشاورزی دپو شده و سبب ایجاد آلودگی‌های زیست‌محیطی می‌شوند. در حالی که با توجه به پیشرفت تکنولوژی و نیازمندی‌های صنعتی از یکسو و تنوع سبک زندگی و معماری و شهرسازی در کنار تنوع سلیقه مردم در سراسر جهان، می‌توان این ضایعات را به منابع عظیم ارزش‌افزوده تبدیل کرد. به گزارش مناقصه‌مزایده، از انواع کاربردهای ضایعات معادن سنگ، می‌توان به ساخت سنگ مصنوعی، پودر سنگ، مصنوعات سنگی، انواع سیمان و آسفالت‌های مخصوص و کف‌پوش‌های سرامیکی، صنایع‌دستی و… اشاره کرد و در واقع بسته به نوع سنگ می‌توان از آنها استفاده‌های زیادی کرد. فارغ از ثروتی که از محل فراوری این ضایعات حاصل می‌شود، اشتغال و توسعه صنعتی و اقتصادی جوامعی که در محل استقرار معادن قرار دارند را نباید نادیده گرفت. متأسفانه میزان تبدیل ثروت حاصل از معادن به هیچ‌وجه با ظرفیتی که دارند قابل مقایسه نبوده و بسیاری از ظرفیت‌های موجود در این عرصه مهجور مانده یا هدر می‌رود به‌خصوص در معادن سنگ این موضوع بیشتر نمایان است. در این باره، حسین سروش؛ عضو شورای سیاست‌گذاری صنعت سنگ کشور، با بیان اینکه معادن ایران جزء معادن مرغوب جهان هستند، گفت: برای عرضه سنگ‌های یونیک، باید شرایطی فراهم شود که فعلاً در کشور ما این امکان موجود نیست. عضو شورای سیاست‌گذاری سنگ، افزود: حجم‌پرتی معادن هنگام برداشت، بستگی به ساختار آن معدن دارد. زمانی که یک سازند(یا Formation، مهم‌‌ترین واحد تقسیمات سنگ‌شناسی و واحد سنگی اصلی چینه‌شناسی است و شامل مجموعه لایه‌هایی است که صفات مشخص سنگ‌شناسی دارند) شکل می‌گیرد، باید به این نکته توجه کرد که جنس آن هنگام شکل‌گیری چه نوع بوده است. وی اظهار کرد: سابقه زمین‌شناسی آن منطقه و اینکه چه اتفاقاتی رخ داده است نیز اهمیت دارد. جابه‌جایی و رانش‌ها، گسلش‌‌ها و زمین‌لرزه‌ها نیز در کیفیت سنگ مؤثرند. در مجموع، در جهان در معادن مرمریت بالغ بر ۵۰ درصد ضایعات وجود دارد. سروش؛ ادامه داد: از آنجا که معادن تراورتن، معادن جوانی هستند و پس از تغییر و تحولات دوران کوه‌زایی در کره‌زمین و جابه‌جایی صفحات زمین شکل گرفته‌اند، سالم‌تر هستند. اما براساس اینکه در چه نقطه‌ای قرار گرفته‌اند، ضایعات آنها متفاوت است. نایب رئیس شرکت نمایشگاهی یکتاسنگ محلات، تصریح کرد: در سنگ‌های تراورتن، فارغ از بحث‌های مدیریت برداشت، حدود ۴۰ درصد ضایعات ایجاد می‌شود. مدیریت در برداشت شامل تبحر معدن‌کار و هزینه‌هایی است که باید برای اکتشاف صورت بگیرد. اگر بهره‌بردار معدن مراحلی را که لازم است، به درستی طی کند، می‌تواند عوارض تکتونیکی را به حداقل برساند. وی گفت: ارزیابی ضایعات معدن به صورت کلی و در مورد تمام آن مجموعه معدنی انجام می‌شود. معادنی وجود دارد که افزون بر ۸۰ درصد سنگ آن، فارغ از کیفیت و درجه‌بندی، قابل برداشت و استحصال است. معادن تراورتنی هم وجود دارد که به دلیل شکستگی و خرده بودن ساختاری، حداکثر برداشت از آن به ۳۰ درصد نیز نمی‌رسد. سروش؛ افزود: در حال‌حاضر سنگ‌های زیادی وجود دارد که با وجود کیفیت مناسب، به دلیل نبود تقاضا در بازار جزء سنگ‌های بی‌ارزش محسوب می‌شوند. البته برعکس این موضوع نیز صادق است، چراکه سنگ‌هایی با کیفیت پایین وجود دارد که به دلیل وجود تقاضا در بازار، به خوبی و با قیمت بالا خرید و فروش می‌شوند. وی تصریح کرد: از آنجا که ضایعات سنگ دارای ساختار طبیعی هستند، آنها را دورریز تلقی نمی‌کنیم چرا که دارای کانی‌های بسیاری هستند که در صنایع مختلف به‌عنوان ماده اولیه قابل استفاده است. به‌عنوان مثال ضایعات سنگ‌هایی با ساختار نرم، شامل کربنات‌‌ها مواد اولیه ۲۸ صنعت دیگر، از صنایع دارویی، غذایی و بهداشتی گرفته تا پتروشیمی، ذوب‌آهن، فولاد، لاستیک‌سازی و ساختمانی هستند. وی با بیان اینکه باید نگاه به ضایعات معادن تغییر کند، افزود: در حال‌حاضر دسترسی به ضایعات معادن دشوار است. وزارت صنایع باید قوانین و تعریفی برای این ضایعات داشته باشد تا بتوان براساس آن تعریف، طرح‌هایی را پیاده کرد. در حال‌حاضر ضایعات معادن در همان جا دپو شده که عوارض خاص خود را نیز دارد. وی افزود: ضایعات سنگبری‌‌ها مشکلات خاص خود را نیز دارد. زیرا یک سنگبری در طول سال ممکن است از سنگ معادن مختلف استفاده کند که تفکیک آنها مشکل است. اگرچه در حال‌حاضر تفکیک و استفاده از این نوع ضایعات دارای صرفه اقتصادی نیست، اما قطعاً با پیشرفت تکنولوژی این مسأله نیز قابل حل شده و صرفه اقتصادی نیز ایجاد خواهد شد. قطعاً در آینده در مواجهه با کمبود مواد معدنی، این صرفه اقتصادی نیز ایجاد خواهد شد. سروش؛ گفت: نمی‌توان آمار دقیقی در مورد ضایعات روزانه یک سنگبری ارائه داد. اما از هر تن سنگ کوپ تراورتن باکیفیت پس از برش خوردن، می‌توان هشت تا ۱۰ مترمربع سنگ استحصال کرد. در صورتی که سنگ به اصطلاح شکسته، لاشه یا ناگونیا باشد، میزان سنگ فرآوری‌شده تا سه مترمربع نیز کاهش می‌یابد. وی اظهار کرد: هر ۱۰۰ مترمربع سنگ تراورتن فرآوری‌شده، پنج تن وزن دارد که باید برای رسیدن به این حجم از سنگ، حدود ۱۲ تن سنگ کوپ، بریده و فرآوری شود. به بیان دیگر؛ تولید پنج تن سنگ فرآوری‌شده، منجر به ایجاد هفت تن ضایعات می‌شود. عضو شورای سیاست‌گذاری صنعت سنگ، ادامه داد: ضایعات کارخانجات در سه دسته قرار می‌گیرد؛ دسته اول حاصل برش با تیغه‌ها است که تبدیل به پودر سنگ شده و با آب همراه می‌شود و داخل حوضچه‌ها قرار گرفته و پس از عبور از فیلترپرس‌‌ها و ته‌نشین شدن در حوضچه‌ها، از آنها جدا شده و محصول به‌دست‌آمده که به آن تفاله یا گِل سنگبری گفته می‌شود، جدا می‌شود. وی افزود: دسته دیگر ضایعات شامل شکستگی‌‌ها یا ناگونیا بودن کوپ هنگام برش است که اصطلاحاً به آن سر و کله گفته می‌شود. ضایعات دیگری که البته چشمگیر نیست ابعادی از کوپ است که قابل برش نیست و به آن تَه‌واگن گفته می‌شود. این کوپ‌‌ها توسط برخی کارگاه‌ها یا کارخانه‌ها به احجام سنگی تبدیل می‌شود یا در پی‌سازی ساختمان‌‌ها استفاده می‌شود. از ضایعات سنگ تا وزن یک کیلوگرم می‌توان در ساخت احجام استفاده کرد. سروش؛ تصریح کرد: گِل سنگبری مخلوطی از سنگ، پسماند سگمنت‌های برش شامل ترکیبی از کبالت و الماس، پسماند شوینده‌ها و سابنده‌ها، لقمه‌های استفاده شده در دستگاه‌های پرداخت و رزین‌های شسته شده که برای پُر کردن حفره سنگ‌‌ها استفاده می‌شود، است. مواد جامد در حوضچه‌ها ته‌نشین می‌شود و آب به همراه مواد محلول در آن، مجدداً به این چرخه باز می‌گردد. وی گفت: جداسازی این مواد از یکدیگر کمی دشوار است. تکنولوژی‌های موجود این توانایی را دارد که در صورتی که سنگ فرآوری‌شده در کارخانه، خالص بوده و متعلق به یک معدن باشد، تحت فشار و با استفاده از رزین، به کوپ تبدیل شده و مجدداً برش داده شود. سروش؛ اظهار کرد: ما به این مسأله آگاه هستیم که ضایعات سنگبری‌‌ها گنج آیندگان است و سیاست انجمن سنگبری در راستای حفاظت از اینهاست. به همین علت این ضایعات در مناطقی دپو شده و نگهداری می‌شود و اجازه برداشت آن را نمی‌دهیم و امیدواریم بتوان در آینده از آنها استفاده کرد. برآورد ما این است که تاکنون بالغ بر ۱۰ میلیون تن ضایعات سنگ در محلات دپو شده است. عضو شورای سیاست‌گذاری صنعت سنگ با بیان اینکه مدیریت و مالکیت این دپو‌ها با انجمن سنگ است، افزود: برآورد ما این است که ارزش هر تن از این ضایعات در حال‌حاضر بیشتر از ۱۰۰ هزار تومان است. سروش؛ تصریح کرد: کم‌ارزش‌‌ترین ضایعات سنگ که پودر آن است، به‌عنوان مونو و دی‌فسفات دی‌کلسیم در خوراک دام و طیور یا در کارهای ساختمانی استفاده می‌شود. از آهک نیز برای امور ساختمانی استفاده می‌شود. از آنجا که قطر این املاح موجود در گِل، بسیار میکرونیزه است، استفاده‌های فراوانی می‌توان از آنها کرد. وی گفت: پروژه‌های موجود برای استفاده از این مواد به دلیل ریسک سرمایه‌گذاری، مغفول مانده است. به‌عنوان مثال یکی از پروژه‌هایی که ما روی آن کار کرده‌ایم، تولید بلوک‌های سبک، عایق صدا و عایق حرارت در ساختمان است که با یک شرکت آلمانی هم در این زمینه صحبت شد. شرکت وعده داده بود که در صورت عدم استفاده داخلی از این بلوک‌ها، حاضر است تمامی تولیدات را به کشور خود انتقال دهد. سروش؛ با بیان اینکه برنامه‌ها و طرح‌های دیگری برای مدیریت ضایعات به صورت خام وجود دارد، ادامه داد: اخیرا طرحی برای بیابان‌زدایی و تثبیت بیابان با استفاده از این ضایعات مطرح شده که عوارض زیست‌محیطی و تنش‌های اکوسیستمی آن در منطقه در حال بررسی است. از طرفی، ضایعات سنگ به‌عنوان شن در مصالح راهسازی نیز قابل استفاده است. وی گفت: استفاده از این ضایعات قطعا به صرفه است؛ اما تا زمانی که این معادن وجود دارد و به راحتی می‌توان از آنها برداشت کرد، نگاه‌های کلان حاکمیتی به بازگرداندن این ضایعات به چرخه تولید و استفاده از آنها نیست. اما در آینده قطعاً امکان‌پذیر خواهد شد.
دیدگاه بسته شده است.