فراموشی موسیقی ایرانی در مداحی

فراموشی موسیقی ایرانی در مداحی

همین چند روز پیش بود که با آمدن ماه محرم و استشمام بوی اسپند روی آتش هیأت‌های زنجیرزنی و سینه‌زنی، دیدن خیابان‌های چراغانی با پرچم‌های رنگین مزین شده با نام حضرت سیدالشهدا (ع) و هزاران نقش و نگار به یاد شهیدان کربلا تصمیم گرفتم به سنت هر ساله سری به یکی از پاساژهای معروف تهران بزنم که در آنجا تا دلتان بخواهد می‌توانید فهرست بلند بالایی از نوا‌‌ها و نوحه‌هایی را تهیه کنید که سال‌ها پیش از تأسیس این مجتمع در شب‌های منتهی به ایام محرم و صفر در حاشیه تکایا و مسجدهای مهم آن هم در قالب نوار کاست و تعدادی محدود نوحه‌خوان می‌شد، شنید.

به گزارش مهر،متأسفانه این روز‌‌ها در همین بازاری که محل متمرکز عرضه و تقاضای آثار شنیداری ویژه ایام عزاداری و مناسبت‌های مذهبی است همه آنچه از قدیم به یادگار مانده در قفسه فروشگاه‌ها خاک می‌خورد و آنچه به شدت مورد توجه اغلب دوستداران سیدالشهداست صدا‌‌ها و نواهایی است که در سال‌های اخیر نوحه‌های فرهنگی را به نوحه‌های فرنگی تبدیل کرده است.

برای تأمل و تحلیل شرایط پیش روی ایام عزاداری حضرت سیدالشهدا از منظر موسیقایی با علیرضاافتخاری، محمدمعتمدی و حجت‌اشرف‌زاده که هر سه آن‌‌ها تجربه‌های خوبی در عرصه تولید آثار موسیقایی مرتبط با ایام عزاداری حضرت سیدالشهدا دارند به گفت‌و‌گو نشسته‌ایم.

وقتی‌خواندن را بلد باشی دیگر صدایت نمی‌گیرد

علیرضا افتخاری،‌خواننده پیشکسوت موسیقی ایرانی که تجربه‌های زیادی در عرصه اجرای آثار مختلف موسیقی دستگاهی ایرانی دارد با انتقاد از شرایط نامناسب نوحه‌خوانی در برخی محافل به ویژه در مجالسی در پایتخت توضیح می‌دهد: من می‌خواهم از این منظر به ماجرای برخی از نوحه‌خوانی‌‌ها که شکل و شمایل غربی دارند، وارد شوم که برخی از مداحان که بنده برای آن‌‌ها بی‌نهایت احترام قائل هستم هنگام‌خواندن به خودشان فشار زیادی می‌آورند که این موضوع انرژی زیادی را از آن‌‌ها می‌گیرد در حالی‌که هنگام‌خواندن نیازی به این همه فشار نیست. اگر این عزیزان راه فنی‌خواندن را بلد باشند، قطعاً نه صدایشان می‌گیرد و نه هیجان کاذب در مجلس حکمفرما می‌شود. به هر حال آن گونه که ما یاد گرفتیم ماجرا به این شکل است که یک مداح باید آرام‌آرام به‌خوانش قطعات مورد نظرش اقدام کند و پس از طی مراحلی خاص به آن اوجی که از یک مجلس سراغ داریم برسد. این نوع نگاه یعنی هنر اندیشیدن که فقط از جان مایه گذاشتن نیست بلکه رعایت دقیق موازین موسیقایی یک نوحه و یا روضه در مجلس عزاداری است که می‌تواند به بهترین شکل ممکن به مخاطب و مستمع مجلس انتقال داده شود.

افتخاری معتقد است: ردیف موسیقی دستگاهی ایران مانند اهرم است که یک نوحه‌خوان می‌تواند سنگین ترین‌‌ها را به وسیله آن بلند کند و به نظر من این بسیار خطرناک است که برخی از نوحه‌خوانان امروزی این‌طور سریع و خشن شروع به‌خواندن می‌کنند. این شیوه‌خواندن به نظرم‌ خواننده را بعد از یک مدتی دچار بیماری‌های جسمی و روحی می‌کند. من به عنوان هنرمندی که سال‌هاست در عرصه‌خوانندگی و آواز مشغول به فعالیتم این آمادگی را دارم تا اگر دوستان مداح بخواهند برای آن‌‌ها در ۵ جلسه کلید کشف راز نهانی آهنگ‌های مداحان قدیمی را نشان دهم و بگویم که نوحه‌خوانی با در نظرگرفتن این شرایط موسیقایی چقدر می‌تواند بهتر و شیرین تر به دل مخاطب دوستدار امام حسین (ع) بنشیند.

فریاد از یک خسارت ملی و فرهنگی

محمد معتمدی،‌خواننده موسیقی ایرانی که طی سال‌های گذشته اجرای چندین اثر موسیقایی مذهبی و آیینی از جمله اپرای عاشورا را به عهده داشته با اشاره به شرایط نوحه‌خوانی و انطباق آن‌‌ها در حوزه موسیقی ردیف دستگاهی ایران معتقد است: ما سال‌هاست در هر تریبونی که به ما اختصاص پیدا می‌کند، فریاد از یک خسارت ملی و فرهنگی می‌زنیم که متأسفانه کم‌تر کسی به آن گوش می‌کند. متأسفانه در سال‌های اخیر با وجود تمام تلاش‌هایی که از سوی هنرمندان پیشکسوت موسیقی انجام گرفته، اما هنوز موضوع هستی‌شناسی و آنالیز موسیقی توسط کارشناسان و مدیران انجام نگرفته و همین کم‌تدبیری‌ها موجب شده که در حوزه موسیقی مذهبی که نوحه‌خوانی هم جزوی از آن است شرایط به گونه‌ای هدایت شود که موسیقی ردیف دستگاهی ایران جای خود را به ملودی‌های غربی بدهد که نوحه‌خوانان در آن کم‌ترین تأثیر را دارند.

این‌خواننده موسیقی ایرانی تصریح کرد: ورود من به موسیقی ریشه در همین نوحه‌خوانی‌‌ها و نغمه‌های زیبا و روح بخشی دارد که در زادگاهم کاشان در هیأت‌های مذهبی و نوحه‌خوان‌هایش به من انتقال داده شد. من در شهری بودم که با این نوحه‌ها و نغمه‌های آسمانی زندگی کردم و با آن وارد فضای حرفه‌ای موسیقی شدم اما حالا چه؟ ما چه توقعی می‌توانیم از نسل جدیدی که این نغمه‌ها را نشنیده است داشته باشیم؟ من از کسانی که دغدغه‌ای برای حفظ موسیقی ندارند می‌خواهم حداقل برای حفظ فرهنگ دینی که مجالس نوحه‌خوانی بخشی از آن است، تلاش کنند.

به موسیقی ایرانی بی‌توجهی شد

 

حجت اشرف‌زاده، آهنگساز و ‌خواننده موسیقی ایرانی که با آلبوم «ماه و ماهی» در بین مخاطبان جایگاه مناسبی پیدا کرده و اخیراً با رونمایی از آلبوم «خاتون» سعی در اجرای یک اثر موسیقایی در حال و هوای محرم براساس ملودی‌های قدیمی پیشکسوتان نوحه‌خوانی داشته به کم‌توجهی مدیران و متولیان فرهنگی در حوزه موسیقی اصیل ایرانی اشاره کرد و گفت: از نظر من یکی از مهم‌ترین موانعی که موجب شده نوحه‌خوانی در هیأت‌ها و مجالس روضه‌خوانی به شکل نامناسبی به مخاطب ارایه شود، ریشه در کم‌توجهی به موسیقی اصیل ایرانی و موسیقی اقوام ایران دارد. مخاطبان براساس آنچه به آن‌‌ها ارایه می‌شود، دست به انتخاب می‌زنند و در حال حاضر به دلیل حمله سنگین انواع و اقسام ملودی‌های غریبه و غربی مردم در معرض انتخابی قرار گرفته‌اند که این روز‌‌ها در اغلب مجالس روضه‌خوانی و سینه‌زنی هم نمونه آن‌‌ها را می‌شنویم. من می‌خواهم از این زاویه به ماجرای نوحه‌خوانی‌هایی که در برخی از مجالس می‌شنویم نگاه کنم که وقتی یک ساز موسیقی ایرانی جایی برای نمایش در رسانه ملی ندارد، پس باید به این فضا هم برسیم که ملودی‌های غربی وارد نوحه‌های ما شوند.