سبقت نفتی ایران از عراق در گروی برگزاری مناقصه «آزادگان»

پیمانکاران خارجی چشم‌انتظار مناقصات IPC

سبقت نفتی ایران از عراق در گروی برگزاری مناقصه «آزادگان»

توسعه و ازدیاد برداشت از میادین نفتی غرب کارون (آزادگان، یادآوران و یاران جزو میادین بزرگ مرزی و میدان‌های بندر کرخه، سهراب، جفیر، اروند، سپهر، امید، سوسنگرد، مشتاق و خرمشهر) از جمله برنامه‌های اولویت‌دار معاون وزیر نفت، یعنی علی‌کاردر در شرکت ملی نفت بود. در میان این میادین، میادین آزادگان، یاران و یادآوران که در این محدوده و در جوار مرزهای عراق قرار گرفته‌اند، جزو مهم‌ترین و دست‌نخورده‌‌ترین میادین ایران به شمار می‌روند.

به گزارش ایسنا، میدان آزادگان، بزرگ‌ترین میدان نفتی ایران و پس از میدان غوار در عربستان سعودی و میدان بورقان در کویت، سومین میدان بزرگ نفتی جهان محسوب می‌شود. اکتشاف میدان آزادگان به سال ۱۳۷۶ باز می‌گردد و در محدوده‌ای به وسعت ۲۰ در ۷۵ کیلومتر، در ۱۰۰ کیلومتری غرب اهواز و در منطقه دشت آزادگان واقع شده‌ است.

ظرفیت اثبات‌شده این میدان ۳۳ میلیارد بشکه تخمین زده شده بود. در سال ۱۳۷۸ لایه جدید نفتی با ظرفیت ۲٫۲ میلیارد بشکه، در این میدان کشف شد. میدان آزادگان دارای دو بخش شمالی و جنوبی است. از سال ۱۳۸۷ تولید نفت از بخش جنوبی با ظرفیت ۲۵ هزار بشکه نفت در روز شروع شده است. بخش آزادگان شمالی در مجاورت میدان مجنون عراق قرار دارد.

شرکت مهندسی و توسعه نفت (متن) به نمایندگی از شرکت ملی نفت ایران در سال ۱۳۸۲ قرارداد توسعه میدان مشترک آزادگان را با شرکت ژاپنی اینپکس در قالب قرارداد بیع‌متقابل و به مبلغ ۵ میلیارد دلار امضا کرد.

طبق این قرارداد شرکت ژاپنی متعهد شده بود که تولید اولیه از میدان آزادگان را تا شهریور ۱۳۸۶ با ظرفیت روزانه ۵۰ هزار بشکه آغاز شده، در طی یک سال به بیش از ۱۵۰ هزار بشکه در روز برای مدت ۳ سال برسد و در صورت توافق دو طرف سقف تولید به ۲۶۰ هزار بشکه در روز برای مدت دو سال افزایش پیدا کند.

اما بعد از بدقولی ژاپنی‌‌ها در اجرای تعهداتشان بخش جنوبی آزادگان در مهرماه سال ١٣٨٨، قرارداد توسعه میدان آزادگان جنوبی به ارزش ۲٫۵ میلیارد دلار در قالب بیع متقابل بین شرکت ملی نفت ایران و شرکت ملی نفت چین امضا شد و در نهایت با توجه به تغییرهای اعمال شده در طرح جامع توسعه (MDP)، عملیات اجرایی این طرح از شهریور سال ١٣٩١ همزمان با تصویب طرح جامع تجدید نظر شده توسعه میدان (RMDP) آغاز شد.

در قالب طرح مشترک ایران چین برای توسعه آزادگان جنوبی دو فاز تعریف شده بود، که در فاز نخست توسعه، تولید٣٢٠ هزار بشکه نفت در روز و ١٩٧ میلیون فوت مکعب گاز پیش‌بینی شده بود و قرار بود که این میزان تولید با حفر ١٨٥ حلقه چاه، ٥٢ ماه پس از تصویب طرح جامع تجدید نظر شده توسعه میدان محقق شود. همچنین افزایش تولید نفت این میدان به روزانه ٦٠٠ هزار بشکه نیز در فاز دوم توسعه میدان مدنظر قرار داشت.

اما حدود ۴ سال بعد و با اجرا نشدن تعهدات از سوی شرکت چینی، نارضایتی‌‌ها نیز از عملکرد طرف چینی بالا گرفت تا آنجا که مدیرعامل شرکت مهندسی و توسعه نفت از عملکرد شرکت CNPCI در توسعه میدان آزادگان جنوبی، ابراز نارضایی کرده و تأخیر در توسعه غیرقابل قابل پذیرش دانست.

تأخیرهای طرف چینی در اجرای تعهداتش به حدی بود که پس از گذشت حدود ۴ سال از انعقاد قرارداد، چینی‌‌ها از مجموع ١٨٥ حلقه چاهی که باید براساس برنامه در فاز نخست توسعه این میدان به بهره‌برداری می‌رساندند، تنها هفت حلقه چاه حفاری کرده بودند.

بنابراین به گفته رکن‌الدین‌جوادی، مدیرعامل وقت شرکت ملی نفت ایران تذکرهای مکرر کتبی و شفاهی و در نهایت اخطاری‌های کتبی به پیمانکار چینی شرکت ابلاغ شد، اما این اخطار‌ها تأثیری در عملکرد پیمانکار چینی نداشت و بنابراین حدود یک ماه پس از فرصت ۹۰ روزه‌ای که برای تجدیدنظر در روند پروژه به این شرکت داده شده بود، در نهایت شرکت ملی نفت چین از آزادگان‌جنوبی خلع ید و اخراج شد و سپس شرکت ملی حفاری ایران برای استقرار ۱۰ دکل جدید حفاری در این میدان مشترک نفتی با عراق اعلام آمادگی کرد.

این در حالی بود که در همان زمان، عراق با برداشت روزانه ۲۱۰ هزار بشکه نفت از میدان آزادگان جنوبی بیش از ۴ برابر ایران از این میدان مشترک نفتی برداشت می‌کرد.

با وجود این‌که وزیر نفت، نیز با درنظر گرفتن مشکلات ایران با پیمانکاران خارجی در بهره‌برداری از آزادگان جنوبی و عقب افتادن ایران از عراق در بهره‌برداری از این میدان، اعلام کرده بود که آزادگان جنوبی از این پس با استفاده از توان داخلی توسعه می‌یابد.

چندی بعد، عبدالرضاحسین‌نژاد، مدیرعامل وقت شرکت مهندسی و توسعه نفت (متن) در اوایل سال جاری با بیان این که تولید آزادگان جنوبی با حفاری ۳ حلقه چاه تولیدی علاوه بر تولید قبلی ٧٥٠٠ بشکه افزایش یافته است، افزود: تا پایان شهریورماه، ٦٠ هزار بشکه به ظرفیت تولید آزادگان‌جنوبی علاوه بر ٥٠ هزار بشکه قبلی اضافه خواهد شد.

به گفته وی از ابتدای سال ۱۳۹۵ تولید فاز نخست آزادگان شمالی و یادآوران آغاز شده و مجموع تولید این دو میدان به ٨٠ هزار بشکه رسیده است. ظرفیت تولید ١٦٠ هزار بشکه نفت در غرب کارون ایجاد شده است و تولید میدان‌های آزادگان شمالی و یادآوران در فاز نخست به صورت تدریجی افزایش خواهد یافت. در روزهای آینده، نفت آزادگان شمالی و یادآوران برای صادرات به مخازن نفتی منتقل می‌شود.

حسین‌نژاد درباره مذاکره با شرکت‌های چینی برای توسعه فاز٢ آزادگان شمالی نیز توضیح داده بود درمورد آزادگان شمالی چینی‌ها هنوز پیشنهاد مالی خود را ارایه نکرده‌اند. چنانچه در فاز دوم توسعه میدان‌های آزادگان شمالی با چینی‌ها به توافق نرسیم، توسعه این میدان در قالب قراردادهای جدید به مناقصه خواهد رفت.

وی به قرارداد محرمانگی با شرکت توتال درمورد میدان آزادگان جنوبی اشاره کرده و توضیح داده بود این قرارداد به معنای این است که شرکت توتال اطلاعات اولیه‌ای را که از شرکت نفت درباره این میدان دریافت می‌کند در اختیار شرکت دیگری قرار ندهد؛ همچنین قرار شده است تا توتال طی یک ماه اولیه پروپوزال اولیه را درباره آزادگان جنوبی در اختیار شرکت نفت قرار دهد.

مدیرعامل وقت شرکت متن تأکید کرده بود واگذاری توسعه میدان‌های غرب کارون در قالب قراردادهای جدید نفتی به این معنا نیست که شرکت‌های داخلی توان توسعه این میدان‌ها را ندارند؛ زیرا توسعه این میدان‌ها به منابع مالی فراوانی نیاز دارد که شرکت‌های داخلی فاقد این منابع هستند. براساس قراردادهای جدید نفتی، شرکت‌های خارجی باید برای توسعه میدان‌ها با شرکت‌های ایرانی مشارکت کنند که این امر نیز مبتنی بر سیاست‌های اقتصاد مقاومتی است.

درحالی که اعلام شد براساس پیش‌بینی انجام شده تا پایان امسال در کنار افزایش پلکانی برداشت نفت از میدان آزادگان جنوبی به میزان ٦٠ هزار بشکه در روز می‌رسد، مدیرعامل شرکت متن درباره مذاکره با شرکت (CNPCI) برای توسعه فاز دوم میدان آزادگان شمالی گفت هم اکنون مذاکرات نهایی با هر دو شرکت در جریان است.

از سوی دیگر قرار است در نخستین مناقصه نفتی با مدل جدید قراردادی میدان آزادگان جنوبی، نخستین میدانی باشد که به مناقصه بین‌المللی می‌رود و بسیاری از کارشناسان عقیده دارند با توجه به این‌که ایران و توتال فرانسه در زمینه میدان آزادگان جنوبی احتمال این‌که این میدان در مناقصه از آن توتال شود را بسیار بالا دانسته‌اند.

 

در نهایت آنچه اهمیت دارد این است که در شرایط فعلی درحالی که تولید روزانه نفت ایران از آزادگان جنوبی به ۶۰ هزار بشکه در روز هم نمی‌رسد عراقی‌ها با همکاری و مشارکت شرکت انگلیسی شل روزانه بالغ بر ۲۱۰ هزار بشکه طلای سیاه از این میدان مشترک استخراج و صادرات می‌کنند.