منطقه مظفری از زیبا‌‌‌ترین زیستگاه‌ها در حاشیه کویر نمک

 

مدیر کل حفاظت محیط‌زیست خراسان‌جنوبی گفت: منطقه حفاظت شده مظفری به‌طور ‌بالقوه یکی از زیستگاه‌های واجد ارزش‌های بیولوژیکی طبیعی و از مناطق مطلوب زیستگاهی ایران در حاشیه کویر مرکزی و کویر نمک محسوب می‌شود.

پرویز آرامش در‌ گفت‌و‌گو با ایسنا اظهار‌کرد: منطقه حفاظت شده مظفری با تنوع سیماهای طبیعی و شرایط اقلیمی حاصله و وضعیت خاص توپوگرافیک یکی از زیبا‌‌‌ترین و ارزشمند‌‌‌ترین مناطق تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط‌زیست است.

وی ادامه داد: منطقه حفاظت شده مظفری که نام خود را از کوهی واقع در محدوده این منطقه گرفته، یکی از مناطق دارای استعدادهای اکولوژیکی و ارزش‌های زیستی نواحی خشک استان محسوب می‌شود. منطقه مظفری در جلسه شورای‌عالی حفاظت محیط‌زیست در سال ۸۶ با امضای ریاست محترم جمهوری و به استناد بند «الف» ماده ۳ قانون حفاظت و بهسازی محیط‌زیست به عنوان یکی از مناطق حفاظت شده استان معرفی شد.

وی با اشاره به ویژگی و سیمای عمومی منطقه حفاظت شده مظفری، افزود: منطقه حفاظت شده مظفری بخش کوچکی واقع در جنوب غرب کویر نمک و شرق حوضه آبریز کویر مرکزی ایران بوده و این منطقه در شمال غرب استان خراسان‌جنوبی در۲۰ کیلومتری غرب شهر فردوس واقع شده و مطابق آخرین تقسیمات کشوری منطقه حفاظت شده مظفری در بخش مرکزی شهرستان فردوس واقع شده است.

آرامش تصریح کرد: بخش وسیعی از اراضی این منطقه را نواحی دشتی مسطح متشکل از مراتع تنک و فقیر و تپه‌ماهورهای پست شنی، شن‌زار‌های تثبیت شده و تثبیت نشده (روان)، دق‌ها، نمکزار‌‌‌ها و کفه‌های نمکی و کویر در برگرفته است.

مدیر کل حفاظت محیط‌زیست استان با بیان این‌که این منطقه از حیث منابع آب، بسیار فقیر بوده و نیاز آبی حیات وحش منطقه توسط چاه حوض‌ها، تلمبه بادی‌‌‌ها و آبشخور‌‌‌ها تأمین می‌شود، اظهار‌کرد: با توجه به میزان بارش کم، درجه حرارت بالا، جنس خاک و سایر شرایط طبیعی و جغرافیایی در منطقه، پوشش گیاهی از نوع استپی و همچنین از نظر توپوگرافی بیش از نیمی از منطقه را عرصه‌های کویری، بیابانی و تپه‌ماهور و بقیه اراضی را نواحی کوهستانی و صخره‌ای تشکیل می‌دهد.

وی با بیان این‌که این منطقه نیز مانند بسیاری از مناطق حفاظت شده کشور تحت تأثیر عوامل طبیعی نظیر خشکسالی و عوامل انسانی نظیر تخریب زیستگاه و شکار بی‌رویه قرار داشته است، یادآور شد: این منطقه با وجود گونه‌هایی از حیات وحش (پستانداران، پرندگان و خزندگان) که با شرایط سخت طبیعی حاکم بر این منطقه سازگاری یافته‌اند سبب شده تا جایگاه خوبی را در زیستگاه‌های حاشیه مناطق کویری ایران به خود اختصاص دهد.

مدیر کل حفاظت محیط‌زیست استان، با اشاره به جاذبه‌های اکوتوریستی منطقه حفاظت شده مظفری، ادامه داد: وجود تپه‌ماهورهای ماسه‌ای، دق‌‌‌ها و کفه‌های نمکی و نواحی کویری در کنار نواحی کوهستانی، جاذبه‌های بدیع و زیبایی را مانند دم یوز برای گردشگران و طبیعت دوستان فراهم آورده است. با وجود تخریب‌های صورت گرفته این محدوده از تنوع گیاهی و جانوری خوبی برخوردار بوده و حفاظت و نگهداری این گستره طبیعی به منظور پایدار ساختن ذخائر توارثی گیاهی و جانوری از جایگاه و اهمیت بالایی برخوردار است.

وی با اشاره به وضعیت عمومی، اقتصادی و اجتماعی این منطقه، بیان‌کرد: در فضای داخل منطقه حفاظت شده مظفری در حال حاضر فقط یک روستای کم جمعیت چاه‌پلوند وجود دارد و روستاهای کجه و چاهنو در شمال و روستاهای گل پخو، چاه پخو، ابراهیم آباد و طاهر‌آباد در شرق منطقه در خارج از مرز منطقه و مجاورت منطقه واقع شده‌اند.

مدیر کل حفاظت محیط‌زیست استان، با بیان این‌که در سایر جهات منطقه، روستا وجود ندارد، افزود: بر اساس نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۸۵ روستای نسبتاً متروکه چاه پلوند با ۱۵ خانوار و ۳۱ نفر جمعیت کم‌ترین جمعیت را دارا است و این روستا از بافت قدیمی و رو به تخریب برخوردار بوده و در حال حاضر اغلب جمعیت آن را افراد مسن تشکیل داده که به‌کار دامداری مشغول هستند.

آرامش با اشاره به مشکلات و محدودیت‌های مهم منطقه‌، عنوان‌کرد: وجود دام و عشایر کوچنده، سگ‌های گله، شکار غیرمجاز، تعلیف غیرمجاز و خارج از فصل و بیش از ظرفیت مراتع، تعداد دام بیش از ظرفیت مجاز و تعیین شده، راه‌های دسترسی متعدد اعم از خاکی ماشین‌رو و مالرو که توسط دامداران، عشایر و امور عشایر احداث می‌شود، از جمله مشکلات منطقه است.

وی با اشاره به گونه‌های جانوری و گیاهی این منطقه‌، تأکید کرد: گیاهانی که مصرف دارویی داشته، شامل آنغوزه، زیره سیاه، ختمی، ترنجبین، زیره، خارخشت و شوید در زیستگاه‌های دشتی گونه‌های غالب گیاهی نظیر قیچ، درمنه، کاروان‌کش، گز و تاغاز از گونه‌های گیاهی این منطقه به شمار می‌آید.

 مدیر کل حفاظت محیط‌زیست استان، با بیان این‌که در زیستگاه‌های کوهستانی، گونه‌های غالب گیاهی نظیر بنه، بادامشک، انجیر وحشی، درمنه و گوناست‌، اظهار‌کرد: سایر گیاهان عبارتند از کلپوره، کاسنی، بارهنگ، کسورگ، اسکنبیل، بادام کوهی، زرشک وحشی، درمنه، گیاهان علفی، بوماداران، آویشن، خارش‌تر و برخی از گیاهان خانواده کاسنی، پوشش گیاهی این منطقه را شامل می‌شود.

وی تأکید کرد: زیستگاه‌های جانوری منطقه حفاظت شده مظفری تحت تأثیر اکوتون ایرانی- تورانی بوده و از تنوع زیستی نسبتاً خوبی برخوردار بوده، به‌طوری‌که می‌توان در این منطقه نمونه‌های منحصر به فرد از گونه‌های جانوری نظیر کل و بز، آهو و برخی از انواع پرندگانی مانند زاغ بور، هوبره و گونه‌های کمیاب شکاری نظیر عقاب طلایی و کرکس کوچک را مشاهده کرد. از سایر گونه‌های حیات وحش در منطقه می‌توان به گرگ، گربه شنی، کاراکال، روباه شنی، شاه روباه، شاهین، دلیجه، قرقی، کبک، تیهو، انواع باقرقره، کبوتر چاهی، زاغ بور، چکاوک هُدهُدی، غراب، کمرکولی، انواع چک چک، انواع گنجشک، بزمجه، انواع مار‌‌‌ها نظیر مار شاخدار و همچنین لاک‌پشت‌زمینی اشاره کرد.

مدیر کل حفاظت محیط‌زیست استان، با بیان این‌که انواع پرندگان شکاری نظیر کرکس کوچک (مصری) که در فهرست جهانی IUCN در طبقه EN قرار دارد در منطقه مظفری، زادآوری و زندگی می‌کنند، یادآورشد: این منطقه کلکسیونی از انواع حشرات (نظیر بندپایان، شب پره‌ها و…) بوده که به‌ویژه در شب پدیدار می‌شوند. بر اساس نتایج مطالعات حیات وحش بیش از۳۳ گونه از خزندگان در منطقه حفاظت شده مظفری زیست کرده و همچنین بزمجه بیابانی، انواع آگاما‌ها، مارهای سمی و لاک‌پشت‌های زمینی در این منطقه حضور دارند.

وی با اشاره به اقداماتی که تاکنون برای رشد گردشگری در این منطقه انجام شده است، بیان کرد: اطلاع‌رسانی عمومی و درج اطلاعات گردشگری منطقه در کتاب‌های زیست‌محیطی، کتاب‌های چاپ شده برای گردشگران در جهت معرفی جاذبه‌های طبیعی منطقه و برگزاری برنامه‌های کویرنوردی نیز در جذب گردشگر در منطقه بسیار مؤثر بوده است.

 

مدیر کل حفاظت محیط‌زیست استان، در پاسخ به این‌که خشکسالی‌های اخیر چه تأثیری بر منطقه گذاشته است، خاطرنشان کرد: خشکسالی شدید طی ۱۷ سال در منطقه سبب خشک شدن قنات‌های منطقه مانند قنات روستای گل پخون به عنوان تنها منابع آب زیرزمینی منطقه، پایین آمدن کمیت و کیفیت منابع آب موجود در منطقه، کاهش میزان پوشش گیاهی و بالطبع افزایش میزان گرد و غبار و حرکت شن‌های روان و همچنین کمبود علوفه جهت تغذیه وحوش و بالطبع مهاجرت حیات وحش و متروکه شدن روستاهای حاشیه منطقه گردیده است.