صادرات خدمات فنی و مهندسی در گرو صدور ضمانت‌های حسن انجام کار

نایب رییس اتاق بازرگانی ایران مطرح‌کرد

صادرات خدمات فنی و مهندسی در گرو صدور ضمانت‌های حسن انجام کار

نایب‌رییس اتاق بازرگانی ایران معتقد است با وجود آن‌که برخی موانع صادراتی در دولت یازدهم رفع شده است، اما نمی‌توانیم با معیارهای امروز خودمان را یک کشور صادراتی قلمداد کنیم.

پدرام‌سلطانی به بهانه نزدیک شدن روز ملی صادرات در گفت‌وگو با ایسنا، به تشریح وضعیت فعلی صادرات و موانع و چالش‌های پیش روی این مقوله مهم در رشد اقتصادی پرداخت، به گفته او برجام نقش قابل‌ملاحظه‌ای در رفع بخش مهمی از موانع صادراتی داشته است، اما همچنان نمی‌توانیم با معیار‌ها و شاخص‌های امروز خودمان را یک کشور صادراتی بدانیم چرا که کالاهای یک کشور صادراتی مبتنی بر کالاهای صنعتی، محصولات دانش‌بنیان و به‌طور کلی کالاهای با ارزش‌افزوده بالا است و این در حالی است که عمده صادرات ایران متکی به مواد خام، نفت ‌و گاز و مواد معدنی است که ارزش افزوده پایینی دارد. سلطانی همچنین معتقد است بهبود محیط کسب ‌و کار می‌تواند زمینه را برای بهبود وضعیت صادرات و توسعه بازارهای صادراتی فراهم کند.

مشروح این گفت‌وگو با نایب رییس اتاق بازرگانی ایران را در ادامه می‌خوانید:

+ دولت یازدهم در ۳ سال گذشته چقدر در زمینه توسعه و بهبود وضعیت صادرات موفق عمل کرده است؟

دولت یازدهم از ابتدای شروع به‌کار خود در ۶ ماهه اول، با لغو تعدادی از بخش‌نامه‌هایی که مخل صادرات بودند از جمله بخش نامه موسوم به پیمان‌سپاری و همچنین بخش‌نامه حصول مالیات بر درآمد از صادراتی که ارز آن به کشور برنگشته باشد، توانست برخی مسایل غیرممکن و آن فضای تشویشی که در اواخر دولت قبل به وجود آمده بود را تا حدودی مرتفع کند.

پس از آن هم دولت تمام نیروی خود را بر روی مذاکرات هسته‌ای و برجام گذاشت. برجام و اجرایی شدن آن توانست فضای کاری ایران با جامعه بین‌المللی را بسیار بهتر کند و کشور‌ها را مجدداً برای کار با ایران خوشبین کرد. همچنین آن دسته از شرکت‌های اروپایی که قبلاً با ایران کار می‌کردند خریدهایشان را از ایران از سر گرفتند. از سوی دیگر هزینه‌های صادرات ما اعم از هزینه‌های بانکی، حمل و نقل و بیمه کاهش پیدا کرد و بخشی از صادرات ما از جمله صادرات نفت و فرآورده‌های نفتی، محصولات پتروشیمی و فلزات که دچار تحریم شده بود تقریباً صادرات شان به شرایط پیش از تحریم‌ها برگشت و بار تحریم از روی دوششان برداشته شد.

اما به غیر از این موارد باید گفت که دولت در زمینه صادرات کار قابل توجه و مؤثری انجام نداده است.

+ در بخش صادرات غیرنفتی در حال حاضر چقدر از ظرفیت‌های صادراتی در زمینه کالاهای صنعتی و خدمات فنی ‌و مهندسی استفاده می‌شود؟

خدمات فنی ‌و مهندسی از جمله حوزه‌هایی است که برجام می‌تواند بسیار برای آن مؤثر واقع شود، اما تا زمانی که ارتباطات بانکی ما با کشورهایی که به صورت بالقوه می‌توانیم به آن‌‌ها صادرات خدمات فنی ‌و مهندسی داشته باشیم برقرار نشود و همچنین صدور ضمانت‌های حسن انجام کار از سر گرفته نشود، صادرات این کالا‌ها نمی‌تواند با جدیت و قوت لازم کار خودش را پیش ببرد.

 البته باید به این نکته هم توجه کنیم که برای صادرات خدمات فنی‌ و مهندسی مسأله تأمین مالی در ابتدای کار بسیار مهم است، به ویژه در آن قراردادهایی که تجهیزات و کالاهای مربوطه باید توسط پیمان کار تهیه شود، بنابراین این‌که مجدداً امکان اخذ تسهیلات ارزی و همین‌طور ریالی برای صادرات خدمات فنی‌ و مهندسی فراهم شود بسیار مهم است.

از طرف دیگر برخی محدودیت‌هایی که در داخل برای صادرات خدمات فنی‌و مهندسی شد از جمله این‌که حتماً درصد نسبتاً قابل توجهی از کالاهایی که در پروژه به‌کار می‌رود از کالاهای ایرانی باشد در عمل باعث شد که امکان رقابت در این بخش وجود نداشته باشد، مسأله‌ای که تا حد زیادی قابل رفع شدن است، اما همچنان موضوع اصلی در صادرات خدمات فنی‌و مهندسی ضمانت‌نامه و تأمین مالی است.

+ یکی از مشکلات جدی که نسبت به وضعیت صادرات در ایران مطرح می‌شود عدم‌توسعه بازارهای صادراتی و محدود بودن بخش عمده‌ای از صادرات به چند کشور است، آیا سیاست‌های دولت بیش‌تر در این مسأله نقش اصلی را دارد و یا فعال نبودن تولیدکنندگان و صادرکنندگان بخش خصوصی؟

اگر بخواهیم در یک جمله وضعیت صادراتی‌مان را توضیح دهیم باید گفت که ما هنوز تبدیل به یک کشور صادرکننده نشده‌ایم، اگر به ترکیب کالاهای صادراتی‌مان نگاه کنیم همچنان بخش عمده‌ای از آن وابسته به نفت، گاز و محصولات معدنی است.

کشوری صادرکننده است که در ترکیب کالاهای صادراتی‌اش، سهم کالاهای صنعتی و کالاهای با ارزش‌افزوده بالا و کالاهای دانش‌بنیان درصد بالایی داشته باشد، اما کشوری که وابسته به فروش نفت، گاز، فرآورده‌های نفتی و محصولات معدنی با ارزش افزوده پایین است نمی‌تواند یک کشور صادرکننده باشد.

دلیل اصلی که ما تنوع بازارهای صادراتی نداریم این است که کالاهایی را تولید و به فروش می‌رسانیم که بیش‌تر مواد خام مورد نیاز چند کشور صنعتی است که به لحاظ هزینه حمل‌ و نقل خرید این محصولات از ایران برایشان توجیه اقتصادی دارد.

اگر ارزش‌افزوده کالای ما بالا برود و کالاهای صادراتی‌مان بیش‌تر ترکیب صنعتی پیدا کنند اثرات حمل ‌و نقل و جنبه جغرافیایی در قیمت تمام شده محصولات کاهش پیدا می‌کند و بنابراین تنوع بازار صادراتی ما افزایش می‌یابد و در نتیجه می‌توانیم کالاهایمان را به مسافت‌های دورتری هم صادر کنیم، اما اصل موضوع این است که با توجه به مفاهیم امروزی ما یک کشور صادرکننده نیستیم و میزان صادرات کشور ما نسبت به تولید ناخالص داخلی (GDP) بسیار پایین است.

+آمارهای صادراتی نشان می‌دهد که میزان صادرات در ۶ ماهه اول امسال نسبت به مدت مشابه سال گذشته بیش‌تر شده است، آیا سهم نفت و مشتقات نفتی همچنان در این افزایش پررنگ است؟

بله، بیش‌تر این افزایش مربوط به حوزه‌های نفت، گاز و مشتقات آن است، ضمن آن‌که به‌طورکلی زمانی‌که پایه صادراتی‌مان پایین باشد رشده‌ای دو رقمی هم سالیان زیادی زمان می‌برد که بتواند صادرات را به میزان قابل‌توجهی برساند، وضعیتی که ما هنوز با آن فاصله زیادی داریم.

+یکی از شاخص‌های مهم در رشد صادرات، داشتن محیط مناسب کسب ‌و کار است، امروز محیط کسب ‌و کار در ایران چقدر برای صادرات مساعد است؟

محیط کسب‌ و کار ما مساعد تولید نیست به طریق اولی مساعد صادرات هم نیست، زمانی که صحبت از صادرات کالای صنعتی و کالاهای با ارزش‌افزوده بالا می‌کنیم باید تولید قوی داشته باشیم چرا که وقتی تولید قوی نداریم در نتیجه صادرات مناسبی هم شکل نمی‌گیرد از سوی دیگر هم توجه جدی به بهبود محیط کسب ‌و کار صورت نگرفته است حتی در دولت یازدهم هم این توجه اتفاق نیفتاده است و برای همین یکی از مهم‌ترین نارضایتی‌های بخش خصوصی از دولت این است که آن طوری که وعده داده شد به بهبود محیط کسب‌و کار توجه نشد.

 

به غیر از برجام که کار بسیار مهمی بود و نمی‌توان اثرات آن را کوچک قلمداد کرد و وزن آن به تنهایی ۴۰ درصد مسایل کسب ‌و کار ما بود، ۶۰ درصد دیگر مسایل و مشکلات کسب‌و کار هنوز حل نشده است.